Op latere leeftijd zwanger: hoe en waarom?

De groep Nederlandse vrouwen die op latere leeftijd een baby krijgt, groeit hard. Een groot deel van deze groep wordt zwanger door IVF. Laat moederschap is vaak maakbaar moederschap. Veertig jaar geleden werd in Groot Brittannië de eerste IVF baby Louise Brown geboren.

Vijf vragen over moeder worden op latere leeftijd aan Larissa Pans, schrijver van het boek Onbeperkt vruchtbaar. Zij ging op zoek naar de uiterste houdbaarheidsdatum van het moederschap. "Als je 52 bent en in goede gezondheid zie ik geen obstakels. Als je rookt en overgewicht hebt op je 30ste heb je een groter probleem."

1.       Waarom worden moeders op steeds latere leeftijd zwanger?

"De Nederlandse vrouw is gemiddeld 29,8 jaar bij de geboorte van haar eerste kind. Vrouwen studeren eerst, willen nog carrière maken en vinden het soms moeilijk om de juiste partner te vinden’’, zegt Larissa Pans. Ze concludeert dat ook mannen later vader worden. "Vaak komt dat door bestaansonzekerheid als zzp’er of contractant. De woningmarkt zit ook op slot voor starters." Gynaecologen vertelden haar dat vrouwen te veel uitgaan van maakbaarheid en daardoor hun kinderwens uitstellen. "Ze onderschatten dat je vruchtbaarheid na je 35^ste heel hard achteruit holt. Vrouwen denken: er is altijd IVF. Maar bij elke IVF-poging is de kans op slagen maar 20 tot 30 procent."

2.       Veertig jaar geleden werd de eerste IVF-baby geboren. Wat is er sindsdien veranderd?

"In het begin was het slagingspercentage maar 2 procent. Het ging om traditionele echtparen bij wie de vrouw niet zwanger kon raken, vaak omdat er iets mis was met de eileiders", vertelt Pans. Inmiddels zijn er wereldwijd zeven miljoen IVF-kinderen. In Nederland is één op de 36 kinderen een IVF-kind. Ze concludeert dat de groep is verbreed en er meer technieken zijn om zwanger te raken. "Je ziet lesbische vrouwen die een zaaddonor nodig hebben, homostellen die een eiceldonor en een draagmoeder zoeken en alleenstaande vrouwen op leeftijd met vruchtbaarheidsproblemen. Het is een heel diverse groep geworden."

3.       Moeten we alles willen wat de vruchtbaarheidswetenschap kan?

"Ik vind dat je als land je grenzen moet aangeven ook als andere landen dat niet doen. In Mexico en in bepaalde staten van de VS mag alles. Maar in Nederland zijn we soms te voorzichtig. Je mag best meer risico’s nemen", vindt Pans. Ze is tegenstander van handel in lichaamseigen materiaal zoals zaad- en eicellen. "In het buitenland zijn veel eiceldonoren arme vrouwen die uit nood hun eicel verkopen. In Nederland gaan we daar veel zorgvuldiger mee om. Anoniem doneren is niet toegestaan en commerciële verkoop is verboden."

"Er zijn geen cijfers over hoeveel Nederlandse vrouwen aan ‘zwangerschapstoerisme’ doen, omdat de regels in het buitenland soepeler zijn. Je ziet wel een stijging van 45+- en 50 +- moeders. Deze vrouwen zeggen vaak in Nederland tegen hun gynaecoloog dat ze op natuurlijke wijze zwanger zijn geraakt. De vruchtbaarheidsindustrie in het buitenland is weinig transparant. Wat weet je van de kwaliteit van eicellen of zaad?"

4.       Wat weegt zwaarder: de wens om moeder te worden of de belangen van het kind?

Er zijn volgens Pans botsende belangen. "De belangen van de ongeborene wegen zwaar, zoals het belang om te weten waar je vandaan komt. In het buitenland zijn zaad- en eiceldonaties vaak anoniem. Ik heb een donorkind gesproken dat zich altijd tweedehands voelde en die nu een kruistocht voert tegen anonieme inseminatie. Maar veel moeders zeggen: het is maar een zaadje of een eicel. Moederschap is veel meer.’’

"Ik vind dat er een debat gevoerd moet worden over laat moederschap. Nu ligt het medische probleem op het bordje van de gynaecoloog.Bij eiceldonatie is er bijvoorbeeld meer kans op vroeggeboorte of een miskraam. Veel vrouwen zeggen niet hoe ze zwanger zijn geworden. Dat levert ook medisch risico op."

5.       Is er een uiterste houdbaarheidsdatum voor moederschap?

"Ik vind het heel goed dat in 2016 de leeftijdsgrens is omhoog gegaan naar 50 jaar. Tot 43 jaar krijg je behandeling vergoed als je een medische indicatie hebt. Tussen je 43^ste en 50^ste jaar moet je het zelf betalen. Daarna ben je in Nederland uitbehandeld. Ik vind dat er geen maximale leeftijd is. Het gaat om goed ouderschap. Als oudere moeder moet je wel zorgen dat de voogdij is geregeld en dat er een sociaal vangnet is", zegt Pans.

"Er zijn onderzoeken gedaan naar kinderen met oudere ouders. Daar kwam niet uit dat ze er slechter aan toe waren, als een van de twee wegvalt heeft dat natuurlijk wel veel invloed op het welbevinden van het kind. Dus ja, het is toch een risico dat je neemt."

"Als je 52 bent en in goede gezondheid dan zie ik geen probleem. Als je rookt en overgewicht hebt op je 30^ste heb je een groter probleem." Pans vindt dat er met twee maten wordt gemeten. "Mijn eigen man is 21 jaar ouder dan ik. Bij mannen wordt het geaccepteerd als zij op late leeftijd vader worden. Vrouwen krijgen kritiek dat het onnatuurlijk is."