De groep Nederlandse vrouwen die op latere leeftijd een baby krijgt, groeit hard. Een groot deel van deze groep wordt zwanger door IVF. Laat moederschap is vaak maakbaar moederschap. Veertig jaar geleden werd in Groot Brittannië de eerste IVF baby Louise Brown geboren.

Vijf vragen over moeder worden op latere leeftijd aan Larissa Pans, schrijver van het boek Onbeperkt vruchtbaar. Zij ging op zoek naar de uiterste houdbaarheidsdatum van het moederschap. "Als je 52 bent en in goede gezondheid zie ik geen obstakels. Als je rookt en overgewicht hebt op je 30ste heb je een groter probleem."

1.       Waarom worden moeders op steeds latere leeftijd zwanger?

"De Nederlandse vrouw is gemiddeld 29,8 jaar bij de geboorte van haar eerste kind. Vrouwen studeren eerst, willen nog carrière maken en vinden het soms moeilijk om de juiste partner te vinden’’, zegt Larissa Pans. Ze concludeert dat ook mannen later vader worden. "Vaak komt dat door bestaansonzekerheid als zzp’er of contractant. De woningmarkt zit ook op slot voor starters." Gynaecologen vertelden haar dat vrouwen te veel uitgaan van maakbaarheid en daardoor hun kinderwens uitstellen. "Ze onderschatten dat je vruchtbaarheid na je 35^ste heel hard achteruit holt. Vrouwen denken: er is altijd IVF. Maar bij elke IVF-poging is de kans op slagen maar 20 tot 30 procent."

2.       Veertig jaar geleden werd de eerste IVF-baby geboren. Wat is er sindsdien veranderd?

"In het begin was het slagingspercentage maar 2 procent. Het ging om traditionele echtparen bij wie de vrouw niet zwanger kon raken, vaak omdat er iets mis was met de eileiders", vertelt Pans. Inmiddels zijn er wereldwijd zeven miljoen IVF-kinderen. In Nederland is één op de 36 kinderen een IVF-kind. Ze concludeert dat de groep is verbreed en er meer technieken zijn om zwanger te raken. "Je ziet lesbische vrouwen die een zaaddonor nodig hebben, homostellen die een eiceldonor en een draagmoeder zoeken en alleenstaande vrouwen op leeftijd met vruchtbaarheidsproblemen. Het is een heel diverse groep geworden."

3.       Moeten we alles willen wat de vruchtbaarheidswetenschap kan?

"Ik vind dat je als land je grenzen moet aangeven ook als andere landen dat niet doen. In Mexico en in bepaalde staten van de VS mag alles. Maar in Nederland zijn we soms te voorzichtig. Je mag best meer risico’s nemen", vindt Pans. Ze is tegenstander van handel in lichaamseigen materiaal zoals zaad- en eicellen. "In het buitenland zijn veel eiceldonoren arme vrouwen die uit nood hun eicel verkopen. In Nederland gaan we daar veel zorgvuldiger mee om. Anoniem doneren is niet toegestaan en commerciële verkoop is verboden."

"Er zijn geen cijfers over hoeveel Nederlandse vrouwen aan ‘zwangerschapstoerisme’ doen, omdat de regels in het buitenland soepeler zijn. Je ziet wel een stijging van 45+- en 50 +- moeders. Deze vrouwen zeggen vaak in Nederland tegen hun gynaecoloog dat ze op natuurlijke wijze zwanger zijn geraakt. De vruchtbaarheidsindustrie in het buitenland is weinig transparant. Wat weet je van de kwaliteit van eicellen of zaad?"

4.       Wat weegt zwaarder: de wens om moeder te worden of de belangen van het kind?

Er zijn volgens Pans botsende belangen. "De belangen van de ongeborene wegen zwaar, zoals het belang om te weten waar je vandaan komt. In het buitenland zijn zaad- en eiceldonaties vaak anoniem. Ik heb een donorkind gesproken dat zich altijd tweedehands voelde en die nu een kruistocht voert tegen anonieme inseminatie. Maar veel moeders zeggen: het is maar een zaadje of een eicel. Moederschap is veel meer.’’

"Ik vind dat er een debat gevoerd moet worden over laat moederschap. Nu ligt het medische probleem op het bordje van de gynaecoloog.Bij eiceldonatie is er bijvoorbeeld meer kans op vroeggeboorte of een miskraam. Veel vrouwen zeggen niet hoe ze zwanger zijn geworden. Dat levert ook medisch risico op."

5.       Is er een uiterste houdbaarheidsdatum voor moederschap?

"Ik vind het heel goed dat in 2016 de leeftijdsgrens is omhoog gegaan naar 50 jaar. Tot 43 jaar krijg je behandeling vergoed als je een medische indicatie hebt. Tussen je 43^ste en 50^ste jaar moet je het zelf betalen. Daarna ben je in Nederland uitbehandeld. Ik vind dat er geen maximale leeftijd is. Het gaat om goed ouderschap. Als oudere moeder moet je wel zorgen dat de voogdij is geregeld en dat er een sociaal vangnet is", zegt Pans.

"Er zijn onderzoeken gedaan naar kinderen met oudere ouders. Daar kwam niet uit dat ze er slechter aan toe waren, als een van de twee wegvalt heeft dat natuurlijk wel veel invloed op het welbevinden van het kind. Dus ja, het is toch een risico dat je neemt."

"Als je 52 bent en in goede gezondheid dan zie ik geen probleem. Als je rookt en overgewicht hebt op je 30^ste heb je een groter probleem." Pans vindt dat er met twee maten wordt gemeten. "Mijn eigen man is 21 jaar ouder dan ik. Bij mannen wordt het geaccepteerd als zij op late leeftijd vader worden. Vrouwen krijgen kritiek dat het onnatuurlijk is."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."