radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Ook in de landen om ons heen stijgen de energieprijzen: zo gaan zij daarmee om

Ook in de landen om ons heen stijgen de energieprijzen: zo gaan zij daarmee om
Maarten Abbenhuis van netbeheerder TenneT
Bron: EenVandaag

De energieprijzen exploderen. Niet alleen hier, maar ook in de landen om ons heen. Alleen: de oorzaken verschillen. Hoe vergelijkbaar zijn de situaties van de landen rond de Noordzee met de situatie in Nederland?

Alle landen rond de Noordzee hebben dezelfde problemen als het om de stijgende energieprijzen gaat. Binnen Europa streven landen ernaar om elkaar te helpen om de problemen op te lossen. Maar wanneer eindigt dat streven? En kunnen de landen het wel samen oplossen of kiest iedereen uiteindelijk toch voor zichzelf?

Noorwegen: een teken aan de wand

Noorwegen heeft het goed voor elkaar. Het land voorziet zichzelf voor 96 procent van hernieuwbare energie en verdient intussen miljarden met de export van olie en gas. De eigen elektriciteit komt voornamelijk van waterkrachtcentrales. Maar die vormen nu een probleem, want door de warme winter is er weinig smeltwater. En regen valt er dit jaar ook niet veel.

Met name in het zuiden van Noorwegen zijn de stuwmeren nog maar voor de helft gevuld. De Noren hebben het Verenigd Koninkrijk alvast gewaarschuwd: het kan zijn dat ze in de herfst geen energie meer leveren via de gloednieuwe North Sea Link-kabel tussen beide landen. Ook de EU moet vrezen voor een verminderde toevoer van elektriciteit vanuit Noorse waterkrachtcentrales.

Bekijk ook

Verenigd Koninkrijk: angst en beven

De Noorse boodschap komt voor de Britten bovenop een stapel slecht nieuws die er sowieso al was. Het land heeft zich slecht voorbereid op de energietekorten.

Een groot opslagveld voor gas is enkele jaren geleden gesloten, omdat men rekende op de Nederlanders. Maar Nederland vulde de opslag onder het Bergermeer bij Alkmaar alleen om voor zichzelf te zorgen. Die was niet bedoeld voor de Britten.

Noodscenario's

Daarbij komt dat de energie die de Britten produceren ontoereikend is. In juli werd Londen nog van een black-out - waarbij het stroomnetwerk uitvalt - gered door België. Tijdens een hittegolf dreigde het finaal mis te gaan. Londen redde zich door stroom te importeren via de Nemo-verbinding, die het Belgische stroomnet verbindt met de Britse. Maar dat gebeurde tegen een enorme prijs: 5000 procent van de normale dagprijs.

De Britten hebben noodscenario's klaarliggen. Daarin wordt onomwonden beschreven dat black-outs mogelijk zijn. In geval van een strenge winter moet de industrie zelfs rekenen op 4 dagen stroomuitval.

Bekijk ook

Belasting voor multinationals

Sinds eind mei geldt in het Verenigd Koninkrijk een bof-belasting voor bedrijven die mee 'boffen' van de ontstane situatie. Dit omdat oude fossiele multinationals als BP en Shell extreme winsten noteerden in het tweede kwartaal, terwijl 45 miljoen Engelsen nauwelijks kunnen rondkomen. De zogenaamde windfall-tax moet in het eerste jaar ongeveer 6 miljard euro opleveren.

"Maar", zegt gasexpert Rene Peters van onderzoeksinstituut TNO, "het zou beter zijn die bedrijven te verplichten de winsten te herinvesteren in duurzame projecten". Bovendien stelt de energiedeskundige vast dat niet alleen de oude oliegiganten miljarden verdienen aan de energiecrisis. "Ook de exploitanten van windmolenparken verdienen goud geld in deze tijden.'

'Een apart probleem'

De Britten hebben 'een apart probleem', zegt Maarten Abbenhuis van netbeheerder TenneT. "Ze zijn losgekoppeld van het Europese netwerk. Het is natuurlijk een eiland en hoewel er wel degelijk verbindingen bestaan, hebben ze daar een veel minder robuust systeem dan wij hier."

Volgens Abbenhuis is de situatie in Nederland en in andere landen op het Europese vasteland onvergelijkbaar. "Wij berekenen elke dag de stabiliteit van ons netwerk. We zijn voorbereid op noodsituaties, zoals het uitvallen van een of meerdere centrales of windparken."

Bekijk ook

Denemarken: stroom duurder ondanks investeringen

Denemarken heeft al heel lang een duurzame agenda. Het land investeert miljarden in windenergie op zee en is dus veel minder afhankelijk van gas of kolen.

Maar omdat de prijs van elektriciteit niet afhangt van hoeveel wind er staat, betalen de Denen ondanks hun investeringen veel meer voor elektriciteit dan vorig jaar: ruim 200 procent meer.

Windenergiebedrijven spekkoper

De bedrijven die op de windmarkt opereren, zijn spekkoper, zegt Peters. "Die verdienen veel geld", zegt hij.

En de Deense consument blijft met een fors hogere energieprijs achter. "De prijs die de consument betaalt voor de elektriciteit wordt nog steeds bepaald door de elektriciteitsmarkt als geheel."

Bekijk ook

Duitsland: in de knel

Duitsland produceerde in de maand juli 13,5 procent meer elektriciteit uit gas dan een jaar eerder. En dat terwijl de EU-opgave juist was om 15 procent minder gas te gebruiken. Onze oosterburen moesten dat gas wel verstoken, omdat de Zwitsers hun stuwmeren leeg zagen lopen. De Fransen moesten hun kerncentrales afschakelen wegens onvoldoende koelwater.

De tekorten in die twee landen zijn door de Duitsers opgelost, deels met Nederlands gas dat geleverd wordt, omdat er een langlopend contract is met Duitsland. Zelf komt Duitsland voor de de eigen energievoorziening in de knel, omdat de aanvoer van steenkolen vanuit Rotterdam stokt: het water in de Rijn staat te laag.

Bedreigingen komen samen

Abbenhuis ziet dat er nu 'bedreigingen samenkomen die we eerder niet hebben zien komen'. De oorlog in Oekraïne drijft de prijs van het gas op. De warmte en droogte zorgen voor extra problemen bij Europese waterkrachtcentrales, maar ook bij kerncentrales die geen koelwater meer hebben en dus moeten worden uitgeschakeld.

Toch heeft hij groot vertrouwen in het vermogen en de bereidwilligheid van landen elkaar bij te staan. Hij wijst naar het verleden, toen Europese landen elkaar ook bijstonden in gevallen van nood.

Bekijk ook

Geen zorgen voor Nederland

Voor de Nederlanders heeft Abbenhuis een heldere boodschap: er is voldoende gas en wind- en zonnecapaciteit om de levering van energie te garanderen.

"Wij als TenneT maken ons geen zorgen. Maar we blijven natuurlijk wel in de gaten houden of er zich verstoringen in het net voordoen."

Recessie

"Elektriciteit stroomt altijd daarheen waar er het meest voor wordt betaald. Dat is het principe van de markt", zegt energie-expert Rene Peters. Maar de vraag zou gesteld kunnen worden of de markt nog wel functioneert. De consument heeft namelijk geen vrije keuze om van de aankoop van energie af te zien.

Op een normale markt kan een potentiële koper afzien van de koop als de prijs hem niet bevalt. Maar dat is op de energiemarkt voor veel burgers bijna onmogelijk geworden. Het besparen op onder meer gas en licht is voor hen niet oneindig. "De enige keus die voor burgers en bedrijven dan op een gegeven moment overblijft, is niet meer betalen en de tent sluiten. Maar dan stevenen we wel echt op een recessie af".

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom president Donald Trump vrede in Oekraïne wil, zonder Europa erbij te betrekken

De VS wil snel een deal met Poetin om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Maar Europa is niet uitgenodigd aan de onderhandelingstafel. Waarom wil Donald Trump dit zo graag? En wat zijn de gevolgen van deze nieuwe koers? "Betekent het einde van de NAVO."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kabinet wil meer bouwen met nieuwe woonwet, maar zorgt dat ook voor betaalbare woningen? 'Minder sociale huur'

Kabinet wil meer bouwen met nieuwe woonwet, maar zorgt dat ook voor betaalbare woningen? 'Minder sociale huur'
Woonminister Mona Keizer wil met nieuwe wet meer betaalbare woningen
Bron: ANP

Nu het woningtekort is opgelopen tot ruim 400.000 woningen, wil het kabinet de bouw van betaalbare huizen afdwingen. Maar volgens de SP is dat bij lange na niet genoeg. De overheid moet de regie volledig terugpakken – desnoods door grond te onteigenen.

De ambitie van het kabinet is torenhoog: 100.000 woningen per jaar erbij. Om meer grip te krijgen op de woningbouw stuurde woonminister Mona Keijzer vandaag het wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting naar de Tweede Kamer.

Versneld woningen bouwen

De aangepaste wet van de minister bepaalt onder meer hoeveel, waar en voor wie er gebouwd gaat worden. Maar het regelt ook kortere procedures en versneld bouwen buiten de bebouwde kom.

Nieuw is dat per regio twee derde van de nieuwbouw betaalbaar moet zijn, waarvan 30 procent sociale huur. Lukt het nu niet om genoeg betaalbare huizen op een locatie te bouwen, dan kun je dat compenseren op een andere plek. Gemeenten met weinig sociale of middenhuur kunnen gedwongen worden meer te bouwen.

Woningnood oplossen

"Het is belangrijk dat mensen met een gemiddeld inkomen in alle gemeenten kans hebben op een betaalbare woning", benadrukt Keijzer. "Iedereen kent wel iemand die al jaren aan het wachten is op een betaalbaar plekje." Volgens de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening brengt deze wet de regie daarop terug.

"Het gaat bepalen welke betaalbare woningen je waar gaat bouwen en versnelt daarbij procedures, zodat we de woningnood op kunnen lossen met elkaar." Alles bij elkaar moet het volgens Keijzer gaan lukken om uiteindelijk 100.000 woningen per jaar erbij te bouwen. "Als je kijkt naar de cijfers van vorig jaar, dan zitten we al op 82.000 woningen. En als je kijkt wat er in de pijplijn zit, dan gaan we in 2027 honderdduizend woningen realiseren."

Bekijk ook

Flexibel

Projectontwikkelaar Maarten de Gruyter ziet positieve elementen in de wet. Als een project in een buurt met veel sociale huur financieel niet haalbaar is, biedt de nieuwe wet volgens hem meer flexibiliteit.

"Op dat moment kun je zeggen: 'Weet je, we gaan hier wat meer vrije sector en wat meer middenhuur realiseren'", zegt De Gruyter. Sociale huur kan dan op een andere plek in de regio komen.

Meer geld nodig

Maar nog altijd mist de projectontwikkelaar oplossingen voor de financiële haalbaarheid van projecten. Er is volgens De Gruyter meer geld nodig. "Je kunt wel een project sneller tot stand willen brengen, maar op het moment dat een project nog steeds niet haalbaar is, dan heeft dat natuurlijk niet zoveel zin."

De bouw van betaalbare woningen, sociaal en midden, is volgens De Gruyter vaak niet rendabel. Dat bleek eind vorig jaar ook uit cijfers van de gemeente Utrecht. Volgens de gemeente lopen ontwikkelaars bij betaalbare huurwoningen soms tot 46.000 euro verlies per woning.

Bekijk ook

Kritiek van SP

Met de nieuwe woningwet wil het kabinet meer grip krijgen op het bouwen van betaalbare woningen, maar volgens SP-leider Jimmy Dijk kiest de overheid voor een 'woningmarkt' en niet voor 'volkshuisvesting'. "De markt heeft heel erg gefaald in het bouwen van betaalbare woningen voor mensen", zegt hij.

Volgens Dijk leidt de verplichting van 30 procent sociale huur per regio, in plaats van per gemeente en project, juist tot minder sociale huur. Vooral op de plekken waar het volgens de partij echt nodig is. "Het klinkt sociaal, maar het is een versoepeling. Het betekent voor gemeenten waar er meer dan 30 procent sociale huur is, dat ze minder sociale huur moeten gaan bouwen."

Miljoen woningen voor 800 euro

Daarom komt oppositiepartij SP vandaag met een radicaal ander woonplan. De partij denkt dat het haalbaar is 1 miljoen woningen te realiseren met een maximale huur van 800 euro, voor iedereen. SP-leider Dijk zegt dat dit kan door 'speculanten' aan te pakken. Dat zijn mensen die huizen opkopen om ze vervolgens met een zo groot mogelijke winst door te verkopen. Ook pleit hij om leegstand tegen te gaan en te investeren in renovatie en nieuwbouw.

"Grondprijzen bepalen nu 60 procent van de bouwkosten. Daar moeten we echt vanaf. We moeten speculanten aanpakken en keihard belasten", benadrukt Dijk, die in het uiterste geval grond zelfs wil onteigenen. "Een overheid die inderdaad gaat ingrijpen op de grondprijzen. Daar is niks communistisch aan. Er zijn onwijs veel landen in Europa die dat ook doen, en terecht."

Bekijk ook

Onrealistisch en onbetaalbaar

Critici noemen het plan van de SP onrealistisch en vooral onbetaalbaar. Volgens ontwikkelaars zou het plan in de tientallen miljarden kunnen lopen. Maar Dijk wijst op het verleden. "Voor de jaren 90 was dit doodnormaal. Toen lukte het om 100.000 woningen per jaar te bouwen. 70 tot 80 procent van de mensen kon toen een betaalbare huurwoning vinden."

Dijk wil de plannen financieren met een woonfonds van 20 miljard euro. "Als je de staatsschuld met 1,7 procent laat oplopen, kun je dit doen. We hebben de laagste staatsschuld in 50 jaar." Om het woonfonds verder te vullen kijkt Dijk ook naar de hypotheekrenteaftrek. Door dit af te schaffen boven hypotheken van 450.000 euro, zou dit volgens hem 6 miljard euro moeten opleveren.

Minister ziet niets in SP-plan

Hoewel het plan volgens de SP-leider haalbaar is, ziet projectontwikkelaar De Gruyter dat anders. De projectontwikkelaar pleit voor minder regels en lagere kosten om betaalbare woningen te bouwen.

Ook woonminister Keijzer wijst de SP-plannen voor onteigening af. "Dat is wel vrij communistisch. Het eigendomsrecht is een van de pijlers van onze rechtsstaat." Onteigening duurt volgens haar jaren en helpt woningzoekenden niet.

Hoe wil de politiek betaalbare woningen bouwen?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant