radio LIVE
meer NPO start

'Ook belastingbetaler is nu de dupe': COA reserveert miljoenen voor asielopvang op schepen

'Ook belastingbetaler is nu de dupe': COA reserveert miljoenen voor asielopvang op schepen
Bron: ANP

De spreidingswet is nog niet in werking, waardoor het COA veel moeite heeft om asielzoekers op een normale manier een plek te geven. Daarom is het opvangorgaan bereid de komende jaren 750 miljoen euro uit te trekken voor de huur van cruiseschepen.

Het COA ziet geen andere oplossing. Met de schepen komen er relatief snel veel plekken bij en het draagvlak voor opvang aan wal is onder de bevolking groter dan bij andere opvangvormen. Maar een van de nadelen is dat het heel duur is.

Duizenden mensen opvangen

Uit een meting begin deze maand blijkt dat er dit jaar meer dan 60.00 mensen een opvangplek nodig hebben in Nederland. Volgend jaar zullen dat er waarschijnlijk 77.000 zijn.

Nu wordt er jaarlijks nog ongeveer een half miljard euro uitgegeven aan de opvang van asielzoekers, maar COA-voorzitter Milo Schoenmaker zegt tegen Trouw dat hij verwacht dat dat bedrag de komende jaren zal oplopen tot enkele miljarden per jaar.

Bekijk ook

Dure tijdelijke schepen

Het Algemeen Dagblad zocht eerder uit hoeveel een asielschip kost. Het cruiseschip MS Galaxy dat in Amsterdam noodopvang biedt aan 1500 asielzoekers, kost ruim 110.000 euro per dag. Het hoge kostenplaatje komt niet alleen door de huur van het schip, maar ook door personeelskosten, schoonmaak, ligging en omdat er vaak een tussenpersoon is voor de bemiddeling.

"Alles wat je kunt bouwen voor de langere termijn, is altijd goedkoper. Een schip dat je voor een tijd moet huren, is duur", zegt politicoloog en migratieonderzoeker voor de Universiteit van Amsterdam Saskia Bonjour. "De spreidingswet zou hier wel een deel van de oplossing zijn, zodat je structureel kunt opvangen dat je niet meer met van die dure, tijdelijke oplossingen hoeft te werken."

Spreidingswet als oplossing

De spreidingswet is inmiddels door de Tweede Kamer aangenomen, maar de Eerste Kamer moet er nog over stemmen. Volgende maand staat deze stemming op de planning. Dat de spreidingswet oplossingen kan bieden, vindt ook VluchtelingenWerk Nederland.

Anna Strolenberg van de stichting vertelt dat zij goed begrijpt dat het COA als tijdelijke oplossing extra wil investeren in de noodopvang op schepen. "Het COA zit eigenlijk al 1,5 jaar met een lastige situatie, omdat zij de touwtjes aan elkaar vast moeten knopen. Omdat er eigenlijk veel politieke onwil is waardoor zij gedwongen worden om maar telkens naar noodopvang of noodmaatregelen te zoeken."

Bekijk ook

Eigen initiatief

VluchtelingenWerk Nederland is niet tegen opvang op schepen, mits het van tijdelijke aard is, vertelt Strolenberg. "Op een schip hebben mensen een kamer, die ze wel moeten delen. Maar in sporthallen en evenementenlocaties zien mensen geen daglicht. En hebben veel minder privacy. En je creëert in een keer veel opvangplekken."

Maar dat het COA zoveel investeert in deze vorm van opvang is volgen Strolenberg niet voor niets. "Als we kijken naar de politieke geschiedenis, hoe lang het al duurt voordat die spreidingsbeleid überhaupt in de Eerste Kamer terecht is gekomen, snap ik het heel goed vanuit het COA dat zij de stap naar voren zetten en denken 'nou, we gaan daar niet op wachten en we gaan zelf al het initiatief nemen."

Politiek spel

Volgens politicoloog Bonjour is dit het resultaat van een politiek spel dat al jaren wordt gespeeld. "Er zijn een aantal partijen die zeggen 'wij gaan pas akkoord met oplossingen voor de opvang als de instroom omlaag gaat'. Dat is iets wat verschillende regeringen al heel lang zeggen te willen en hebben geprobeerd en wat niet zomaar gaat."

"Daarmee krijg je dus een soort politieke patstelling waar het COA last van heeft, waar asielzoekers en vluchtelingen ontzettend veel last van hebben. Maar waar uiteindelijk ook de belastingbetaler de dupe van is."

Uitstroom

Volgens Bonjour heeft het hoge aantal plaatsen die het COA nodig heeft heel weinig te maken heeft met hoeveel mensen er naar Nederland toe komen, maar vooral heel veel te maken heeft met dat mensen niet uit de opvang weg kunnen naar een normale woning.

"Het COA zegt zelf dat het grootste probleem bij de uitstroom ligt en dat heeft natuurlijk met de problemen op de woningmarkt te maken, maar ook opnieuw met politieke wil bij gemeentes en de inspanningen die ze doen." De gemeenten zijn namelijk wettelijk verantwoordelijk van de huisvesting en inburgering van statushouders.

Bekijk ook

'Zeker niet ideaal'

De Vereniging Nederlandse Gemeenten ziet 'dat het om veel geld gaat, maar dat er op dit moment geen andere oplossing is'. "Belangrijk is dat het bepalen van een ligplaats van een schip gebeurt in nauwe afstemming met de betrokken gemeenten."

"De VNG acht opvang op schepen zeker niet ideaal. Naast opvang moeten namelijk ook onderwijs, zorg, veiligheid en bijvoorbeeld dagbesteding worden georganiseerd. Dit kan op vaste locaties eenvoudiger en met minder kosten. De spreidingswet kan hier op termijn verlichting in brengen."

Lange termijn

Als de spreidingswet volgende maand niet wordt aangenomen, zal de situatie volgens Bonjour ook niet verbeteren. "Opvang in in volstrekt ontoereikende omstandigheden van tienduizenden mensen voor heel veel geld is op langere termijn niet te doen. We hebben namelijk de middelen om het op te lossen."

Strolenberg vult aan: "Je laat eigenlijk je gemeentes in de steek, want die weten niet waar ze aan toe zijn. Zij vragen zich af of zij op de lange termijn moeten investeren en locaties moeten zoeken. Voor vluchtelingen is het ook totaal onduidelijk, want we zien ook dat er zoveel noodopvang locaties zijn die kort open zijn dat kinderen telkens van school gehaald worden omdat ze moeten verhuizen. Zowel voor die vluchtelingen als voor gemeentes als voor het COA maak je het daarmee bijna onmogelijk om de opvang goed uit te voeren."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op één lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens Jürgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in Oekraïne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op één lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt Jürgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook Jürgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet Jürgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt Jürgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

Jürgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant