'Ook al ben je verstandelijk gehandicapt, dan nog kun je zelf beslissen of je donor wilt worden of niet'

Mensen met een verstandelijke beperking krijgen speciale voorlichting over de nieuwe donorwet. Weten ze waarvoor ze kiezen? "Ik weet zeker dat ik orgaandonor wil zijn. Ik kreeg 10 jaar geleden een nier van mijn moeder. Ik wil nu ook helpen."

1 juli 2020 gaat de nieuwe donorwet in: iedereen is donor, behalve de mensen die aangeven dat niet te willen. Maar begrijpen mensen met een verstandelijke beperking wat orgaandonatie betekent? En overziet iemand de gevolgen daarvan? Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport liet een donor-voorlichtingssite maken voor mensen met een verstandelijke beperking.

'Helpen is belangrijk'

Ruben en Eline volgen de voorlichting op de locatie van een zorgorganisatie. Ruben heeft het syndroom van Down en woont zelfstandig met zijn vriendin. "Ik weet zeker dat ik orgaandonor wil zijn. Ik kreeg 10 jaar geleden een nier van mijn moeder, mijn eigen nieren waren toen kapot. Ik wil nu ook helpen. Het liefst wil ik een orgaan aan iemand van mijn familie geven. En anders aan iemand anders die het nodig heeft."

Eline woont begeleid in een wooncomplex in Voorburg. "Ik weet dat er volgend jaar een nieuwe donorwet komt. Als je dan niet kiest word je automatisch donor. Veel mensen vinden het eng om over een keuze na te denken, maar toch is het nodig om een orgaan te geven aan iemand die het nodig heeft, dat vind ik toch belangrijk."

Denken en praten

Eline vind het ook belangrijk om na te denken en te praten over orgaandonatie. "Ook al ben je verstandelijk gehandicapt, dan nog kun je zelf beslissen of je donor wilt worden of niet", zegt ze. "En als je niet wilt, dan is het ook goed." Net als Ruben is ze, volgens het recht, in staat om te beslissen of ze wel of geen donor wil zijn. Hoe maken ze de afweging? Dat zie je in het volgende filmpje.

Zelf beslissen

Wanneer kan iemand zelf beslissen over orgaandonatie? Dat heeft te maken met de mate waarin hij of zij de gevolgen van een beslissing kan overzien, voldoende begrip heeft van de situatie. "Je kunt niet in het algemeen zeggen of mensen met een verstandelijke beperking wilsbekwaam zijn", zegt bijzonder hoogleraar Kees Blankman. "Maar het uitgangspunt is dat zij dat wel degelijk zijn. Als er twijfel is dan zijn er testen om te doen. Is iemand oordeelsvaardig, overziet hij de gevolgen? Je moet vooral doorvragen."

De ene beslissing weegt zwaarder dan de andere, zegt Blankman. "Als iemand groene sokken wil omdat de marsmannetjes komen dan kun je die zonder na te denken geven. Maar als iemand zegt: 'Ik wil daar niet wonen' of 'Ik wil die behandeling niet', dan moet je testen: overziet die persoon de gevolgen?" Blankman vindt dat iemand niet kan overzien wat orgaandonatie betekent, ook geen donor zou moeten zijn. "Het is zo hoogstpersoonlijk, net als trouwen. Er zijn dingen die een ander - zoals een mentor of curator - niet voor je kan beslissen.