Oogartsen willen dat vuurwerkcampagnes blijven: 'Gedogen kost ogen'

Net zo'n traditie als het vuurwerk zelf, zijn de vuurwerkcampagnes waarin gewaarschuwd wordt voor de gevaren ervan. Oogartsen willen dat de tv-spotjes en posters blijven bestaan, maar de cijfers over verwondingen lijken er niet door te dalen.

Vandaag begon de vuurwerkcampagne 'Een loterij die je niet wil winnen' van de Nederlandse overheid. Een van de slogans is dit jaar: 'Tien keer meer kans op een vingertje minder dan een tonnetje meer.' Met een knipoog naar de oudejaarstrekking van de Staatsloterij.

Meer dan de helft jonger dan 20

5 jaar geleden liepen 65 mensen blijvend letsel op door vuurwerk, het jaar erop waren het er 74. Tijdens corona was er een vuurwerkverbod, dat was ook te zien aan het aantal gewonden. Maar het afgelopen jaar zaten de cijfers weer op oude niveau, met 65 mensen die voor het leven getekend raakten. Zijn campagnes dan wel effectief?

Volgens professor preventieve geneeskunde, Onno van Schayck staat of valt een goede campagne met het bereiken van de juiste doelgroep, in de taal van de doelgroep. "Meer dan de helft van de mensen die slachtoffer zijn van vuurwerk, zijn jonger dan 20 jaar. Dus het is ontzettend belangrijk om daar het taalgebruik en het medium op af te stemmen."

Aanvullende maatregelen

Dit jaar is de campagne een soort parodie op de oudejaarstrekking. "De slogans die gebruikt worden zijn natuurlijk wel creatief, maar de vraag is of jongeren nu degenen zijn die staatsloten kopen en of die daar nu wel zo mee bezig zijn", zegt Van Schayck. Hij heeft zo zijn twijfels bij de campagne.

En daarbij komt dat campagnes veel effectiever zijn in combinatie met andere maatregelen, weet Van Schayck. "Gebiedsverboden zijn bijvoorbeeld heel effectief, dat zag je ook tijdens de coronapandemie."

Plaatjes op pakjes sigaretten

We kennen allemaal de alarmende plaatjes en teksten op pakjes sigaretten. Iets soortgelijks op verpakkingen van vuurwerk zou kunnen werken, denkt Van Schayck. "Maar ook dan geldt weer: dat werkt alleen met andere maatregelen erbij. Dus in het geval van roken, de accijnzen verhogen."

"Als je de accijnzen verhoogt én die plaatjes laat zien, dan heeft dat gewoon een veel betere werking dan wanneer je een van beide doet", vertelt de professor preventieve geneeskunde.

'Gedogen kost ogen'

Oogarts Tjeerd de Faber is voorstander van de vuurwerkcampagne, zolang vuurwerk nog mag. "Maar ik ben voor een landelijk vuurwerkverbod", vertelt hij. "Wij oogartsen zeggen altijd: gedogen kost ogen." De slogans die nu worden gebruikt in de vuurwerkcampagne kloppen ook echt, zegt hij.

"Dat je meer kans hebt op een beschadigd oog, dan dat je 2.500 euro wint bij de Staatsloterij, is zo. Per gedoog-uur hebben we er twee blinde ogen bij in Nederland. We hebben ook ooit uitgerekend dat de kans dat je blind wordt door vuurwerk achttien keer zo groot is als dat je de hoofdprijs wint."

Ook ouders vuurwerkbril op

De Faber ziet slachtoffers binnenkomen die zeggen: 'Had ik maar een vuurwerkbril gedragen'. "Mensen zeggen ook dat ze niet wisten dat het zo gevaarlijk was. De helft van de oogslachtoffers is omstander, en die weten soms niet eens waardoor ze geraakt zijn."

De Faber ziet ook dat uitgelegd wordt dat kinderen een vuurwerkbril op moeten, maar dat ouders het dan zelf niet doen. "Daar gaat dus iets mis, want ook ouders kunnen vuurwerk in hun oog krijgen."

Ogen verwijderen

Maar beter dan al die campagnes is een vuurwerkverbod, zegt De Faber. Dat zag hij in coronatijd. "Toen hebben we één blind oog gehad. Afgelopen jaarwisseling hadden we er veertien en hebben we er zes moeten verwijderen. Maar met zo'n verbod gaan we in Nederland eerder emotioneel om, dan rationeel."

De Faber heeft overigens zelf ook een loterij-gerelateerde slogan voor dit jaar: "Liever een lootje, dan een lontje."