Rapportages van Veilig Thuis al jaren onvoldoende en verbeteren nauwelijks: 'Feiten en meningen lopen door elkaar'

De kwaliteit van de rapportages van Veilig Thuis is nog steeds niet goed, ondanks alle kritische rapporten van de afgelopen jaren. Feiten en meningen lopen weleens door elkaar, met soms grote gevolgen. Dat zeggen experts tegen EenVandaag.

Hendrik-Jan Oussoren kwam 9 jaar geleden in aanraking met Jeugdzorg en Veilig Thuis toen hij hulp wilde zoeken voor zijn zoontje na een scheiding. "Op een gegeven moment reageerde mijn zoontje heel heftig als mijn ex voor de deur stond om hem op te halen: hij begon te krijsen en klampte zich aan mij vast."

Zaken die niet onderzocht zijn

De voormalige partners hadden co-ouderschap. Dat ging aanvankelijk goed totdat zijn ex, volgens Hendrik-Jan, dreigde weg te gaan met hun kind. Hij besloot hulp in te schakelen via het consultatiebureau. De hulpverlening legde de focus direct op de relatie tussen de ex-partners, in plaats van op het gedrag van het kind. Zijn melding werd niet onderzocht, maar de focus kwam op hem te liggen.

"In het rapport staan zaken die feitelijk niet onderzocht zijn. Zo zou er aangifte gedaan zijn van mishandeling, maar dat is nooit geverifieerd. Ook wordt zonder onderbouwing gesteld dat ik een persoonlijkheidsstoornis zou hebben. Ook zou ik door de straat hebben gereden met een voertuig van het werk, maar er is nooit nagevraagd op werk of ik het was", vertelt Oussoren.

Al jaren onder de maat

Het verhaal van Oussoren staat niet op zich, blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Voor het onderzoek werd gesproken met familierecht-advocaten, rechters, onderzoekers en ouders en zijn tientallen rapportages ingezien. Vaak werden in deze rapportages feiten en meningen onvoldoende gescheiden.

Hoogleraar Mariëlle Bruning van de Universiteit Leiden doet al jaren onderzoek naar deze rapportages. "Deze zijn al een hele tijd onder de maat, en dat weten we ook. We hebben de afgelopen jaren verschillende onderzoeken van de inspectie gezien waarin dat werd aangetoond."

Grote gevolgen

Wat voortdurend terugkomt in het relaas van Oussoren, die het hele proces en alle communicatie documenteerde, is dat betrokken instanties niet doen aan feitenonderzoek. En als iets eenmaal in een dossier staat ('vader is door moeder beschuldigd van mishandeling'), komt dat in alle rapporten terug.

Fouten worden niet gecorrigeerd en adviezen, gedaan door instanties zoals de Raad van de Kinderbescherming, worden zonder toetsing vrijwel altijd overgenomen door de rechter.

Advies om niet mee te werken

Familierecht-advocaten en stichtingen die ouders bijstaan, zeggen tegen EenVandaag dat ze cliënten om die reden zelfs adviseren niet meer mee te werken aan onderzoeken van Veilig Thuis. Bruning begrijpt dat wel: "Het staat wel in de wet dat je een onafhankelijke deskundige mag laten benoemen als je bij de rechter komt en het niet eens bent met een rapportage van bijvoorbeeld de Raad voor de Kinderbescherming. Maar daar is in Nederland geen geld voor."

Ook Hendrik-Jan Oussoren heeft spijt dat hij heeft meegewerkt: "Ik had nooit willen meewerken. Uiteindelijk ben ik vrijgesproken in het strafrecht, waar wel feitenonderzoek wordt gedaan, maar in het familierecht niet."

Eerlijk zijn vaak lastig

Bruning noemt een voorbeeld waarin het feitenonderzoek kan verbeteren: "Als een ouder zegt dat de ander een psychische stoornis heeft, kun je dat zo opschrijven, of onderbouwen met een rapportage die dat duidelijk maakt. Vaak heeft het ook te maken met het feit dat die beroepskrachten het soms ingewikkeld vinden om heel transparant te zijn en om echt te durven zeggen waar het op staat."

Vaak is deze feitelijke onderbouwing onvoldoende, omdat onderzoekers daar onvoldoende tijd of opleiding voor hebben. "Dat wil niet zeggen dat de beslissingen die voortkomen uit deze rapportages fout zijn. Betere rapportages kunnen wel helpen om later een constructieve hulpverlening relatie aan te gaan."

Al jaren kritiek

Na jarenlange kritiek eiste de politiek in 2016 een actieplan, dat moest zorgen voor verbetering van het feitenonderzoek en meer recht moest doen aan de wensen van ouders en kinderen. Maar in de evaluatie van het actieplan blijkt nu dat dat niet is gelukt. Het feitenonderzoek dat jeugdbeschermingsorganisaties uitvoeren voorafgaand aan een uithuisplaatsing van een kind, de zwaarste ingreep, is ondanks een 'actieplan' nauwelijks verbeterd.

Volgens betrokkenen waren er teveel acties, van uiteenlopende aard, en was er te weinig tijd, 'energie' en (financiële) middelen om ze op te pakken. "Je ziet dat heel veel opdrachten bij de organisatie zelf zijn gelegd in een tijd in de afgelopen jaren. Dat die organisaties eigenlijk überhaupt al onder water stonden en het heel zwaar hadden dus dit eigenlijk niet konden uitvoeren", zegt Bruning.

Niet zomaar op te lossen

De onderzoekers die keken naar het evaluatieprogramma vinden dat jeugdzorgmedewerkers beter geschoold moeten worden om zorgvuldig onderzoek te kunnen doen. Ouders en kinderen moeten meer gelegenheid krijgen om hun zienswijze in te brengen in de dossiers, en zouden vaker ondersteund moeten worden door een onafhankelijke cliëntondersteuner of een advocaat.

"Wij vinden ook dat de aansluiting tussen de rapportages in de jeugdbeschermingsketen verder kan worden verbeterd en dat het proces naar een eventuele jeugdbeschermingsmaatregel zorgvuldig moet verlopen", zegt het Landelijk Netwerk Veilig Thuis in een reactie. "Het is van belang dat de onveilige situaties voor de kinderen binnen gezinnen feitelijk goed wordt omschreven met het scheiden van feiten en meningen en goede bronvermelding. Daar waar Veilig Thuis een rol kan spelen in verdere verbetering, zullen we dat doen."