Ze is geen bekend persoon, maar toch was ze de afgelopen decennia een van de invloedrijkste vrouwen van Nederland: diplomate Renée Jones. Deze week stopt ze als ambassadeur in Moskou en gaat ze met pensioen.

"Tot nu toe had ik niet zoveel tijd om erover na te denken. Dat is het voordeel als je heel hard rondrent. Maar vandaag, als ik dan het huis langzaam ontmanteld zie worden... Dan begint het langzaam maar zeker door te dringen."

Dubbel gevoel

Terwijl haar dienstauto voor het laatst traag door de file langs het Rode Plein kruipt, wordt Renée Jones er even een beetje melancholisch van. Na drie jaar verlaat ze Moskou. Jones kijkt er met een dubbel gevoel op terug.

"Natuurlijk ga je liever weg met het idee dat je concrete stappen vooruit kon zetten. En dat kan ik gewoon niet zeggen, maar ik heb wel een goed gevoel over dat we de relatie hanteerbaar hebben gehouden en de dialoog in stand hebben gehouden."

'De eerste vrouw'

We ontmoeten haar in de Nederlandse ambassade in Moskou de dag voordat de verhuizers komen. Dat betekent niet alleen het einde van haar ambassadeurschap, maar ook van haar carrière. Jones gaat met pensioen na een loopbaan waarin ze opvallend vaak 'de eerste vrouw' was.

Ze was de eerste vrouwelijke diplomaat die haar man meenam naar het buitenland, en daar een kind kreeg, de eerste vrouwelijke ambassadeur in Washington, de eerste vrouwelijke secretaris-generaal (hoogste ambtenaar) van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de eerste vrouwelijke ambassadeur in Moskou.

Bron: EenVandaag

Boterham met kaas

Zelf kijkt ze daar nuchter op terug. "Ik heb altijd hard gewerkt en je gaat stap voor stap. Op een gegeven moment kom je in functies terecht waar je inderdaad de eerste vrouw bent, maar daar denk ik zelf pas later over na." Toch vindt ze het wel belangrijk: "Ik wil graag dat de helft van de wereldbevolking vertegenwoordigd wordt."

Ze neemt ons mee het centrum van Moskou in. In de straat van de ambassade zit een bakker waar ze in vloeiend Russisch een brood bestelt. "Als er niks officieels is op een dag, dan maak ik mijn eigen boterham met kaas."

Bron: EenVandaag

Op het matje

De Nederlandse ambassade ligt heel centraal in de stad. Op tien minuten lopen van het Kremlin en het Russisch ministerie van Buitenlandse Zaken. Voor het enorme gebouw van Buitenlandse Zaken stoppen we even. In de drie jaar dat ze hier ambassadeur is, is ze hier vier keer op het matje geroepen. "Dan kan je niet zeggen: ik kom morgen wel," aldus Jones.

Dat ze zich hier als ambassadeur vier keer in drie jaar moest melden is uitzonderlijk vaak. Het tekent volgens Jones de moeizame verhoudingen tussen Nederland en Rusland in de afgelopen jaren.

MH17

Het begon al toen ze nog maar net begonnen was. In oktober 2016 werd haar opgedragen langs te komen omdat Rusland kwaad was over de bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) over de MH17. Uit het onderzoek van het JIT bleek dat de raket waarmee de MH17 is neergeschoten, uit Rusland afkomstig was.

In 2018 moest de ambassadeur zich zelfs drie keer in één jaar melden op dit ministerie. In maart als gevolg van de harde Europese reactie na de vergiftiging van ex-spion Skripal in het Verenigd Koninkrijk, in september na berichten in de media over vermeende spionage door de Russen bij de Organisatie voor het verbod op Chemische Wapens (OPCW) in Den Haag. En in oktober moet ze nog eens opdraven nadat de opsporingsdiensten een persconferentie gaven in Den Haag en bewijzen leverden voor diezelfde spionagezaak.

Bron: ANP

Serieus gesprek

"Het is geen ruzie waarbij geschreeuwd wordt dan, hierbinnen," vertelt Jones terwijl ze naar het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken wijst. "Het is een heel serieus gesprek waarbij je hartgrondig van mening verschilt."

Als ze in oktober 2018 door de zware deur van het ministerie naar buiten stapt staat ze de internationale pers die haar op staat te wachten beheerst, maar voor een diplomaat toch heel fel te woord. "We tolereren geen cyberaanvallen op internationale organisaties in Den Haag en we hebben een heel duidelijk signaal afgegeven dat dit moet stoppen."

Bron: EenVandaag

Verhuizing

"Ik hoor op zo'n moment ook pittig te zijn," zegt ze daar nu over. We moeten niet over ons heen laten lopen. We vragen of ze in het gesprek op het Russisch ministerie van Buitenlandse Zaken ook zo pittig is. "Dat moet je maar aan de collega's vragen, maar ik ben wel heel duidelijk."

Terug in de ambassade blijkt haar man alle persoonlijke spullen al ingepakt te hebben. "Wat heb je het snel gedaan Rick," zegt Jones verrast. Het is de veertiende keer dat het stel verhuist sinds 1981. "Dat is één van de moeilijkste dingen, het verhuizen", vindt Jones.

Offers

Hun dochter werd in Suriname geboren, hun zoon in de Verenigde Staten. Renée Jones is zich ervan bewust dat ze het enorm getroffen heeft met haar partner. "Hij heeft me altijd enorm gestimuleerd. Als ik dacht: moet ik dit wel doen? Heeft hij altijd gezegd: ja! Natuurlijk kun jij dat!"

De partner van een diplomaat moet vaak offers brengen. Jones' man mocht in Rusland bijvoorbeeld niet werken. Hij werd secretaris van de vereniging voor ambassadeursvrouwen in Moskou, waar hij vaak de enige man was die aanwezig was. Jones beseft zich dat er mannen, en in toenemende mate ook vrouwen zijn die dat soort offers niet meer willen brengen voor de carrière van hun partner. "Dat is ingewikkeld voor Buitenlandse Zaken."

Inhuldiging Obama

De loopbaan van de diplomate maakte haar getuige van veel historische gebeurtenissen. Ze was bij de inauguratie van president Obama, de inhuldiging van president Poetin, ze ging als onderdeel van het vredesproces samen met een priester het rebellengebied van de FARC in Colombia in en ontmoette moedige vrouwen in Jemen.

Bron: EenVandaag

Toch lijkt ze er vrede mee te hebben dat dat nu afgelopen is. Op de vraag of het nu ook iets voor haar is om de eerste vrouwelijke minister-president of minister van Buitenlandse Zaken te worden reageert ze: "nee, nee." Toch houdt ze nog een deurtje open: "ik heb straks tijd voor mijn moeder, mijn kinderen. En wie weet wat er nog komt."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."