Volgens de Nationale Ombudsman zijn de nieuwe asielwetten een voorbeeld van onbehoorlijk bestuur. Hij vergelijkt ze met de toeslagenaffaire en met de situatie in Groningen, omdat de wetten niet uitvoerbaar zijn in de praktijk.

"Welke politieke kleur je ook hebt, je moet hiervan zeggen: dit levert onbehoorlijk bestuur op", zegt Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen. "Iedereen ziet dat er iets wordt bedacht dat niet gaat werken. Dat het toch wordt doorgezet, vind ik ernstig."

Veel adviezen gekregen

De ombudsman vindt dat er wel iets moet gebeuren om de problemen op te lossen. "Ik ben vaak in Ter Apel geweest, maar deze wet gaat de problemen daar niet oplossen. Ik ga er niet over of er minder mensen naar Nederland moeten komen, maar als je dat wilt, moet je het wel op een behoorlijke manier aanpakken."

Minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie heeft de afgelopen maanden veel adviezen gekregen van organisaties die in de praktijk met de wet te maken gaan krijgen. Denk aan de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) die alle asielaanvragen afhandelt, de Orde van Advocaten en de Raad voor de Rechtspraak die met beroepszaken te maken krijgen, en de Adviesraad Migratie.

Faber 'gaat gewoon door'

De adviezen zijn allemaal even kritisch en bevatten termen als 'toename in asielzaken', 'personeelstekorten', 'juridische problemen' en 'onuitvoerbaar'. Faber wil er niets van weten. Ze reageert voor de camera van EenVandaag: "Ik ga gewoon door."

De minister wil onder andere dat er geen verblijfsvergunningen voor onbepaalde tijd meer worden gegeven, en dat er twee verschillende statussen komen voor asielzoekers. Met een zogeheten tweestatusstelsel krijgen asielzoekers met een A-status dan meer rechten dan asielzoekers met een B-status.

Doorprocederen

Omdat de verwachting is dat mensen het besluit over hun status zullen aanvechten om zoveel mogelijk rechten te krijgen, verwachten de IND en ook advocaten en rechters dat het systeem verder vast gaat lopen. Op dit moment moeten asielzoekers al lang wachten op een besluit en zijn er daarom veel opvangplekken nodig.

De voorspelling van de Raad voor de Rechtspraak, de Orde van Advocaten en de IND is dat de problemen door de nieuwe wetgeving alleen maar groter zullen worden.

'Minister heeft bananen in oren'

In een debat in de Tweede Kamer vroeg Kamerlid Kati Piri (GroenLinks-PvdA) aan minister Faber of ze 'die bananen uit haar oren' kon halen. Piri doelde op het feit dat Faber sommige adviesorganen niet gevraagd heeft om de wet goed te bekijken, en anderen wel gevraagd heeft, maar slechts een week de tijd heeft gegeven. Vervolgens heeft ze niet veel met die adviezen gedaan.

De ombudsman begrijpt Piri wel. "Het lijkt erop dat er niet geluisterd is. Het gaat er niet om dat ze moet doen wat die adviesorganen zeggen, maar ze zou adviezen en kritiek wel serieus moeten nemen en met een antwoord moeten komen." Hij vindt Fabers houding erg kwalijk. "Zo werkt onze democratie niet."

'Doet denken aan toeslagenaffaire'

De gang van zaken rondom de asielwetten doet Van Zutphen denken aan de toeslagenaffaire en de afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen. "Het lijkt erop dat we daar niet van hebben geleerd."

"We zien dezelfde dingen terug: mensen moeten nu al lang wachten, en je weet al dat het systeem nog meer gaat vastlopen", zegt hij. "Ik wil geen ramp na de ramp veroorzaken."

Onuitvoerbare wet

Er zijn meer instanties die de opstelling van minister Faber onverantwoord vinden. De Adviesraad Migratie geeft ministers normaal gesproken advies bij het maken van nieuwe wetten die over migratie en asiel gaan, maar is niet door Faber geraadpleegd.

Monique Kremer, voorzitter van de Adviesraad Migratie: "Het is belangrijk om deskundigen te vragen of een wet goed is, want als je de wet niet kan uitvoeren hebben de mensen in het land er ook niks aan." Nu gebeurt dat dus niet, en dat vindt ze 'een aantasting van ons democratisch stelsel'.

'Doel wordt niet gehaald'

De Orde van Advocaten is ook niet volledig geraadpleegd over de nieuwe wetten, terwijl advocaten in de praktijk veel te maken gaan krijgen met het nieuwe beleid. Voorzitter Sanne van Oers van de Orde van Advocaten vindt dat de hele gang van zaken 'erg onzorgvuldig' is.

"Onze verwachting is dat de nieuwe wetten tot veel problemen gaan leiden. Langere wachtlijsten en ingewikkeldere procedures gaan ervoor zorgen dat het doel van deze wet niet gehaald gaat worden."