Criminelen gebruiken steeds meer geweld, zelfs tegen burgers. Procureur-generaal Theo Hofstee ziet de strijd verharden. Hij is bij het Openbaar Ministerie verantwoordelijk voor de bestrijding en wil nu 600 miljoen extra voor aanpak én preventie.

De georganiseerde criminaliteit is een miljardenindustrie, die steeds gewelddadiger opereert: vergismoorden, ontvoeringen en de recente liquidaties van advocaat Derk Wiersum en Peter R de vries zijn daar wrange voorbeelden van. Het beeld ontstaat dat Justitie de grip dreigt te verliezen. Procureur-generaal Hofstee wil niet zeggen dat criminelen nu de baas zijn, maar wil wel alles op alles zetten zware criminalteit 'stevig terug te dringen en beter beheersbaar te maken'. Onder meer door extra geld voor preventie, aanpak van corruptie en een bredere inzet van kroongetuigen.

Nederland narcostaat

Feit is dat we een mondiale speler zijn in de productie van wiet en XTC. Ook importeren Nederlandse drugsbendes gigantische hoeveelheden cocaïne. De douane onderschept steeds meer coke, vorig jaar 105.000 kilo in de havens van Rotterdam en Antwerpen. Maar ondanks die recordvangsten bleef de prijs op straat gewoon stabiel.

"We hebben er niet voldoende grip op", zegt Hofstee. "We onderscheppen wel steeds meer, in Rotterdam en ook op Schiphol, maar er moet echt veel meer gebeuren op het terrein van samenwerking, extra opsporing en vergroting van de weerbaarheid, want het is echt veel teveel."

Strijden tegen corruptie

Wat niet meewerkt is de corruptie. Politiemensen en douanepersoneel zijn niet altijd bestand tegen de verleiding van crimineel geld, blijkt onder meer uit onderzoek van de Rijksrecherche.

"Met name in de haven van Rotterdam, daar is sprake van corruptie", vertelt Hofstee. "Dat moeten we oplossen met meer bewustwording, betere aanwezigheid, betere screening van personeel en werken met camerabeelden. Het hele logistieke systeem moet worden onderzocht op zwaktes. En dat moet breed, in samenwerking met alle bedrijven in de haven."

600 miljoen extra

Want het is een miljardenindustrie, die steeds gewelddadiger opereert. Vergismoorden, ontvoeringen en de recente liquidaties van advocaat Derk Wiersum en Peter R de vries zijn daar wrange voorbeelden van. Het beeld ontstaat dat Justitie de grip dreigt te verliezen. "Ik wil niet zeggen dat de criminelen ons de baas zijn", bezweert Hofstee. "Wat absoluut waar is, is dat we het stevig moeten terugdringen en het beter beheersbaar moeten maken."

"Op terreinen van Preventie en toezicht en opsporing moet er meer worden gedaan", legt hij uit. "Er zijn verschillende bedragen genoemd door ondermeer politievakbonden. Wij hebben daar ook aan meegedaan en wij komen uit op 600 miljoen extra, dus in die grootte van orde moet je het zoeken."

Preventieprojecten

Verschillende gemeenten zijn gestart met preventieprojecten in de wijken zelf. Gemeenten werken samen met onderwijs- en jeugdinstellingen en politie om te voorkomen dat jongeren bezwijken voor verleidingen van het criminele leven.

Zo heeft de gemeente Tilburg de voormalige woning van een beruchte crimineel in beslag genomen en omgevormd tot een buurthuis. Maar win je wedstrijd wel met deze aanpak?

Niet te soft

"Het is niet alleen maar soft, want het wordt gecombineerd met wat de politie er omheen doet", licht Hofstee toe. "De mensen die betrokken zijn bij die projecten, zeggen dat het succesvol is bij de verbetering van die wijken. En successen bij de jeugd, daar gaat het om. Jeugd moet niet bezwijken voor het foute verdienmodel."

Hofstee wil dat er lering wordt getrokken uit succesvolle projecten. "projecten die goed werken, moeten breder worden toegepast en ook structureel in heel Nederland worden toegepast. Daar moet echt veel geld bij, want het is nu allemaal maar tijdelijk geld.

Successen geboekt

Het is niet alleen maar kommer en kwel, zegt de topman van het Openbaar Ministerie. Justitie boekt ook grote successen, zoals het ontcijferen van versleutelde berichten op telefoons van criminelen. Dat heeft geleid tot tientallen veroordelingen van zware criminelen in drugs- en liquidatieprocessen.

En dan is er ook nog de inzet van kroongetuigen in grote processen zoals het Passage-proces, waar meerdere criminelen levenslang kregen opgelegd.

Kroongetuigeregeling verbreden

Die kroongetuigeregeling wil Hofstee graag verder verbreden. "Dat is een oud idee. Nu is de kroongetuige beperkt tot mensen die zware delicten hebben gepleegd", legt hij uit.

"Wij willen die regel ook toegankelijk maken voor bijvoorbeeld een boekhouder, makelaar of iemand die in de top van financiën zit van een criminele organisatie. Dat zijn mensen die helemaal niet zulke zware feiten hebben gepleegd, maar wel veel weten. We willen die kroongetuigenregeling ook voor hen open stellen'.

Betere bescherming

Werken met kroongetuigen is wel heel risicovol. Niet alleen de kroongetuige zelf loopt gevaar, maar ook zijn omgeving. Zo werd de broer van Nabil B. doodgeschoten, meteen nadat bekend werd dat Nabil kroongetuige zou worden in de zaak Taghi. En ook de advocaat van Nabil B. Derk Wiersum en zijn vertrouwenspersoon Peter R. de Vries) zijn geliquideerd.

"We gaan de kringen rond de kroongetuigen nog beter beschermen, we gaan daar meer naar kijken dan we in het verleden hebben gedaan", zegt hij. "De kroongetuige zelf wordt meestal zo beschermd dat die niet te vinden is. Maar je moet ene afweging maken: als je de omgeving niet goed kunt regelen, ook niet met al dat extra geld dat daar voor is gekomen, dan moet je in een bepaald geval die kroongetuigen niet inzetten. Je moet er heel zeker van zijn dat het te managen is, anders moet je het niet doen."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."