Het wordt aanpoten voor verkiezingsorganisatoren, die na de kabinetsval direct in de startblokken moeten staan. Er is namelijk weinig tijd om de aankomende verkiezingen in hun gemeente voor te bereiden, zeggen ze. "De eerste mails zijn de deur al uit."

Doordat het kabinet-Rutte IV afgelopen week viel, gaat Nederland vervroegd naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Die zijn op 22 november. Is dat niet wat laat? Twee verkiezingscoördinatoren leggen uit dat ze heel wat werk te wachten staat, terwijl ze daar minder tijd voor hebben dan normaal.

Direct in de regelstand

En dan helpt het ook niet mee dat we middenin de zomervakantie zitten, zegt Rosemarijn Bos. Zij is hoofdverantwoordelijke voor de verkiezingen in de Brabantse gemeente Best. "Er zit veel organisatie achter dat ene stipje dat je met je potlood op het stembiljet zet."

Waar ze normaal gesproken ruim een half jaar de tijd heeft voor de voorbereidingen, is dat nu 4 maanden. De Brabantse verkiezingsorganisator ging daarom na de kabinetsval direct in de regelstand. "Ik heb gelijk het draaiboek van vorige verkiezingen erbij gepakt. In mijn hoofd heb ik al bedacht hoe ik het nu ga aanpakken."

Minder bereikbaar door vakantie

Dat begint bij het versturen van mails naar potentiële stemlokalen, zoals sporthallen, scholen en buurtcentra. De stembureaus moeten aan allerlei eisen voldoen. "Zijn ze rolstoeltoegankelijk? Is er genoeg ruimte voor de stemhokjes? Is er genoeg verlichting? Ga zo maar door", legt ze uit.

"Je moet met veel aspecten rekening houden", gaat Rosemarijn verder. Dat veel organisaties nu minder goed bereikbaar zijn door de zomervakantie maakt het er volgens haar niet makkelijker op.

Hele kluif

Ook moet Rosemarijn de komende tijd stembureauleden werven. Daarbij moet ze ervoor zorgen dat er genoeg stempassen en kandidatenlijsten vanuit de drukker haar kant op komen. "Die moeten weer naar alle stemgerechtigden, dus we gaan met bezorgers om de tafel."

Vooral het werven van vrijwilligers wordt nog een hele kluif. Ze merkt dat het steeds moeilijker wordt om stembureauleden en stemmentellers te regelen. "Maar meehelpen geeft je wel een erg leuke inkijk in het verkiezingsproces."

'Doe je niet in één nacht'

Rosemarijn snapt dat sommige mensen zeggen dat november wat ver voelt voor nieuwe verkiezingen, zeker doordat zoveel belangrijke politieke dossiers op tafel blijven liggen. Maar volgens haar kan het niet anders. Los van al het werk dat zij in haar gemeente al aan de verkiezingen heeft, valt er ook op landelijke schaal het nodige voor te bereiden.

"Politieke partijen moeten kandidaten regelen en die moeten op hun beurt allemaal gecontroleerd worden. Pas als dat in orde is, kunnen de kandidatenlijsten naar de drukkers. Die moeten voor zo'n 340 gemeenten alle stempassen en stembiljetten drukken. Dat doe je niet in één nacht."

Bovenop normale takenpakket

Al het voorbereidingswerk van Rosemarijn komt bovenop haar dagelijkse takenpakket. Dat is ook bij Ina Heijes het geval, die onderdeel uitmaakt van team Burgerzaken in Elburg. Ze is sinds een aantal jaar eindverantwoordelijke voor het organiseren van de verkiezingen in de Gelderse gemeente.

"Het normale werk gaat gewoon door", zegt ze. Toch hebben de werkzaamheden, zoals het registreren van geboortes en overlijdens of het uitgeven van rijbewijzen en paspoorten er niet onder te lijden. "Het is niet zo dat we extra mensen in dienst nemen. We kijken wie extra inzetbaar is. Dat kunnen ook mensen van andere afdelingen zijn."

'Let op, het komt eraan'

"Een heel circus", zo noemt Ina de verkiezingsvoorbereidingen. Ook zij stond direct in de startblokken na de kabinetsval.

Zo heeft heeft ze de eerste mails al verstuurd. Die gingen naar locaties die kunnen dienen als stembureau. "'Let op, het komt er weer aan', heb ik aangegeven. Dan kunnen ze er alvast rekening mee houden."

De grote papierfabriek

Nu de exacte datum van de Tweede Kamerverkiezingen bekend is, begint 'het echte werk', zegt Ina. "En later in het proces, in de laatste weken voor de verkiezingen, begint de grote papierfabriek te draaien." Ze doelt op het verwerken van alle stembiljetten en kandidatenlijsten voor de stembureaus en inwoners.

Al die duizenden uitgeprintte partijlijsten en stempassen moeten naar alle stemgerechtigden in haar gemeente gestuurd worden. Het allerleukste werk is dat niet bepaald, zegt de verkiezingsorganisator, die wijst op de administratie die dat met zich meebrengt.

Veel verbazing

Dat kan volgens haar duurzamer, door meer digitale opties aan te bieden. Ook Rosemarijn vindt dat digitaal stemmen haar werk makkelijker en sneller zou maken. Het zou niet alleen veel voorbereidingswerk schelen, maar maakt ook het tellen van stemmen makkelijker.

"Nu zijn we urenlang bezig met tellen zodra de stembureaus sluiten. Al die enorme stembiljetten moeten we uitvouwen, waarna we op zoek moeten naar dat ene kleine rode stipje. Daarna moeten we alles per partij sorteren. Het is ontzettend veel werk. Er is al langer verbazing bij ons: waarom kunnen we dit anno 2023 niet digitaal regelen?"

'We maken er een feestje van'

Ondanks al dat geregel en het vele papierwerk vinden de twee organisatoren de voorbereidingen op de verkiezingen een leuk project. "Vooral omdat je veel contact hebt met mensen", zegt Ina.

"Op de dag van de verkiezingen maken we er altijd een feestje van, ook al is het lange dag. Maar dan ben je als collega's onder elkaar toch op een andere manier samen bezig."

Juist met vakantie

Rosemarijn maakt zich op voor een aantal drukke maanden. "Omdat je met zoveel punten rekening moet houden, voel je wel constant een bepaalde druk", zegt de verkiezingsorganisator. "Je wil dat alles goed gaat en dat valt wel zwaar."

Maar het is ook een leuk proces, zegt ze erbij. Het is vooral belangrijk dat je jezelf niet verliest, geeft ze mee. "Daarom is het geen moment bij me opgekomen na de kabinetsval om mijn aangevraagde vakantiedagen deze zomer te verplaatsen. Die rust heb ik deze periode juist nodig."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."