radio LIVE
meer NPO start

'November laat? Het wordt aanpoten': Rosemarijn bereidt achter de schermen de Tweede Kamerverkiezingen voor in haar gemeente

'November laat? Het wordt aanpoten': Rosemarijn bereidt achter de schermen de Tweede Kamerverkiezingen voor in haar gemeente
Rosemarijn bereidt de verkiezingen voor in gemeente Best
Bron: ANP/Eigen foto

Het wordt aanpoten voor verkiezingsorganisatoren, die na de kabinetsval direct in de startblokken moeten staan. Er is namelijk weinig tijd om de aankomende verkiezingen in hun gemeente voor te bereiden, zeggen ze. "De eerste mails zijn de deur al uit."

Doordat het kabinet-Rutte IV afgelopen week viel, gaat Nederland vervroegd naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Die zijn op 22 november. Is dat niet wat laat? Twee verkiezingscoördinatoren leggen uit dat ze heel wat werk te wachten staat, terwijl ze daar minder tijd voor hebben dan normaal.

Direct in de regelstand

En dan helpt het ook niet mee dat we middenin de zomervakantie zitten, zegt Rosemarijn Bos. Zij is hoofdverantwoordelijke voor de verkiezingen in de Brabantse gemeente Best. "Er zit veel organisatie achter dat ene stipje dat je met je potlood op het stembiljet zet."

Waar ze normaal gesproken ruim een half jaar de tijd heeft voor de voorbereidingen, is dat nu 4 maanden. De Brabantse verkiezingsorganisator ging daarom na de kabinetsval direct in de regelstand. "Ik heb gelijk het draaiboek van vorige verkiezingen erbij gepakt. In mijn hoofd heb ik al bedacht hoe ik het nu ga aanpakken."

Minder bereikbaar door vakantie

Dat begint bij het versturen van mails naar potentiële stemlokalen, zoals sporthallen, scholen en buurtcentra. De stembureaus moeten aan allerlei eisen voldoen. "Zijn ze rolstoeltoegankelijk? Is er genoeg ruimte voor de stemhokjes? Is er genoeg verlichting? Ga zo maar door", legt ze uit.

"Je moet met veel aspecten rekening houden", gaat Rosemarijn verder. Dat veel organisaties nu minder goed bereikbaar zijn door de zomervakantie maakt het er volgens haar niet makkelijker op.

Bekijk ook

Hele kluif

Ook moet Rosemarijn de komende tijd stembureauleden werven. Daarbij moet ze ervoor zorgen dat er genoeg stempassen en kandidatenlijsten vanuit de drukker haar kant op komen. "Die moeten weer naar alle stemgerechtigden, dus we gaan met bezorgers om de tafel."

Vooral het werven van vrijwilligers wordt nog een hele kluif. Ze merkt dat het steeds moeilijker wordt om stembureauleden en stemmentellers te regelen. "Maar meehelpen geeft je wel een erg leuke inkijk in het verkiezingsproces."

'Doe je niet in één nacht'

Rosemarijn snapt dat sommige mensen zeggen dat november wat ver voelt voor nieuwe verkiezingen, zeker doordat zoveel belangrijke politieke dossiers op tafel blijven liggen. Maar volgens haar kan het niet anders. Los van al het werk dat zij in haar gemeente al aan de verkiezingen heeft, valt er ook op landelijke schaal het nodige voor te bereiden.

"Politieke partijen moeten kandidaten regelen en die moeten op hun beurt allemaal gecontroleerd worden. Pas als dat in orde is, kunnen de kandidatenlijsten naar de drukkers. Die moeten voor zo'n 340 gemeenten alle stempassen en stembiljetten drukken. Dat doe je niet in één nacht."

Bekijk ook

Bovenop normale takenpakket

Al het voorbereidingswerk van Rosemarijn komt bovenop haar dagelijkse takenpakket. Dat is ook bij Ina Heijes het geval, die onderdeel uitmaakt van team Burgerzaken in Elburg. Ze is sinds een aantal jaar eindverantwoordelijke voor het organiseren van de verkiezingen in de Gelderse gemeente.

"Het normale werk gaat gewoon door", zegt ze. Toch hebben de werkzaamheden, zoals het registreren van geboortes en overlijdens of het uitgeven van rijbewijzen en paspoorten er niet onder te lijden. "Het is niet zo dat we extra mensen in dienst nemen. We kijken wie extra inzetbaar is. Dat kunnen ook mensen van andere afdelingen zijn."

'Let op, het komt eraan'

"Een heel circus", zo noemt Ina de verkiezingsvoorbereidingen. Ook zij stond direct in de startblokken na de kabinetsval.

Zo heeft heeft ze de eerste mails al verstuurd. Die gingen naar locaties die kunnen dienen als stembureau. "'Let op, het komt er weer aan', heb ik aangegeven. Dan kunnen ze er alvast rekening mee houden."

Bekijk ook

De grote papierfabriek

Nu de exacte datum van de Tweede Kamerverkiezingen bekend is, begint 'het echte werk', zegt Ina. "En later in het proces, in de laatste weken voor de verkiezingen, begint de grote papierfabriek te draaien." Ze doelt op het verwerken van alle stembiljetten en kandidatenlijsten voor de stembureaus en inwoners.

Al die duizenden uitgeprintte partijlijsten en stempassen moeten naar alle stemgerechtigden in haar gemeente gestuurd worden. Het allerleukste werk is dat niet bepaald, zegt de verkiezingsorganisator, die wijst op de administratie die dat met zich meebrengt.

Veel verbazing

Dat kan volgens haar duurzamer, door meer digitale opties aan te bieden. Ook Rosemarijn vindt dat digitaal stemmen haar werk makkelijker en sneller zou maken. Het zou niet alleen veel voorbereidingswerk schelen, maar maakt ook het tellen van stemmen makkelijker.

"Nu zijn we urenlang bezig met tellen zodra de stembureaus sluiten. Al die enorme stembiljetten moeten we uitvouwen, waarna we op zoek moeten naar dat ene kleine rode stipje. Daarna moeten we alles per partij sorteren. Het is ontzettend veel werk. Er is al langer verbazing bij ons: waarom kunnen we dit anno 2023 niet digitaal regelen?"

Bekijk ook

'We maken er een feestje van'

Ondanks al dat geregel en het vele papierwerk vinden de twee organisatoren de voorbereidingen op de verkiezingen een leuk project. "Vooral omdat je veel contact hebt met mensen", zegt Ina.

"Op de dag van de verkiezingen maken we er altijd een feestje van, ook al is het lange dag. Maar dan ben je als collega's onder elkaar toch op een andere manier samen bezig."

Juist met vakantie

Rosemarijn maakt zich op voor een aantal drukke maanden. "Omdat je met zoveel punten rekening moet houden, voel je wel constant een bepaalde druk", zegt de verkiezingsorganisator. "Je wil dat alles goed gaat en dat valt wel zwaar."

Maar het is ook een leuk proces, zegt ze erbij. Het is vooral belangrijk dat je jezelf niet verliest, geeft ze mee. "Daarom is het geen moment bij me opgekomen na de kabinetsval om mijn aangevraagde vakantiedagen deze zomer te verplaatsen. Die rust heb ik deze periode juist nodig."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op één lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens Jürgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in Oekraïne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op één lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt Jürgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook Jürgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet Jürgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt Jürgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

Jürgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant