De Europese Unie heeft ambitieuze plannen voor een circulaire economie en onderdeel daarvan is meer gerecycled plastic gebruiken. Maar de werkelijkheid is weerbarstig, want nieuw plastic is zo goedkoop dat recyclingbedrijven het financieel zwaar hebben.

De markt wordt momenteel overspoeld met goedkoop nieuw plastic uit met name China en de Verenigde Staten, waardoor de prijs van plastic inmiddels fors gedaald is. Hierdoor loont het niet meer om uit verpakkingsafval gerecycled plastic te maken, merken ze ook in de recyclingfabriek van Umincorp in Rotterdam.

'Ze willen ons plastic niet'

"Het zou hier nu een rumoer moeten zijn van draaiende machines en korrels die door buizen heen vliegen", zegt commissaris Ton van der Giessen van Umincorp. Maar in de enorme hal met grote machines en buizenstelsels is het muisstil: "Er is geen afzet, dus dan zet je de installatie maar stil."

Umincorp haalt plastic uit het huisafval van de vier grote steden en maakt er uiteindelijk kleine granulaatkorreltjes van. Dat is de grondstof waarmee opnieuw plastic bakjes kunnen worden gemaakt. Het gaat om hoogwaardig gerecycled plastic, vertelt Van der Giessen. "Maar ze willen het niet, terwijl het een mooi gerecycled product is."

Prijs is gehalveerd

Recyclingbedrijven als Umincorp kunnen de moordende concurrentie met nieuw plastic - ook wel virgin plastic genoemd - niet aan. Door goedkope olie in China en de VS kan daar veel goedkopere plastic worden gemaakt. Door deze overproductie is de prijs de afgelopen jaren met ongeveer de helft gedaald.

Er is momenteel meer aanbod dan vraag, constateert Van der Giessen. "En dan gaat de prijs naar beneden. Maar voor ons als recyclingbedrijven is de kostprijs eigenlijk alleen maar gestegen." Inflatie, hogere lonen, hogere energiekosten, duurdere verzekeringen, somt hij op. "Dan kan je op enig moment niet meer mee. En als het businessmodel niet werkt, dan moet je stoppen."

In de verbrandingsoven

Terwijl de vraag naar plastic in de toekomst alleen maar zal blijven toenemen, verwacht hoogleraar recycling aan de TU Delft Maarten Bakker. "Plastic is een materiaal wat echt fantastisch is voor heel veel producten", legt hij uit. Zo scheelt het bijvoorbeeld in gewicht, wat de transportkosten drukt. "Daarom wordt het ook zoveel gebruikt."

Tegelijkertijd gaat plastic dat niet gerecycled wordt de verbrandingsoven in. "Dan ben je direct weer olie aan het verbranden", zegt Bakker. "Dus wat je wint als je het recyclet, is dat je niet meer energie in nieuwe olie hoeft te stoppen om daar plastic van te maken." Op die manier wordt veel energie bespaart en daarmee ook CO2-uitstoot voorkomen.

'Businessmodel is zoek'

En daar wringt de schoen, want de EU heeft ambitieuze plannen als het gaat om het hergebruiken van materialen, waaronder plastic. Het uiteindelijke doel is een circulaire economie waarbij alle producten worden hergebruikt, maar daar is nu nog geen geld mee te verdienen, zegt de hoogleraar. "Het businessmodel om bepaalde soorten plastic te recyclen is zoek."

Hij ziet dat verpakkingsbedrijven blijven kiezen voor nieuw plastic, dat 'schoner' is en waarvan de kwaliteit beter is. "Als je puur plastic kan kopen tegen dezelfde prijs als het gerecyclede spul, dan ga je de wedstrijd verliezen." Er is volgens hem veel geld nodig voor het ontwikkelen van technologieën om plastic op een hoogwaardige manier te recyclen. Maar daarin investeren loont amper door de concurrentie van nieuw plastic.

'EU moet in actie komen'

Dan is het dus extra zonde als recyclingbedrijven die hier wél in investeren het financieel niet redden. Als het aan commissaris Van der Giessen van Umincorp ligt, moet de EU daarom veel sneller in actie komen om de industrie te helpen. "Als er tussen nu en 2030 niets verandert, dan hebben we tegen die tijd wel het doel en de wetgeving, maar dan zijn er geen recyclaars meer."

De doelen in de Europese duurzaamheidsafspraken - de Green Deal - variëren, maar ze betekenen dat in 2030 allerlei soorten verpakkingsplastic voor tientallen procenten uit gerecycled plastic moeten bestaan. Van der Griessen vindt dat de EU in tussenstappen naar daar naartoe moet werken, te beginnen met minimaal 5 procent gerecycled plastic vanaf 1 januari 2025. "En dan elk jaar 5 procent erbij. Dan weten de recyclaars waarin ze investeren." Ook ontstaan er zo twee aparte markten, 'die niet meer aan elkaar gekoppeld zijn, wat nu wel het geval is'.

Extra heffing op nieuw plastic?

Anja Haga is Europarlementariër voor de ChristenUnie en vindt ook dat de EU meer moet doen om het aandeel gerecycled plastic snel omhoog te krijgen. En dat hoeft niet moeilijk te zijn, benadrukt ze. "Dat kan heel goed op Europees niveau."

Ze wijst naar de zogenoemde 'koolstofgrenscorrectie' (CBAM) in Europa, een extra heffing op materialen waar bij de productie veel broeikasgassen vrijkomen. Het gaat dan onder meer om ijzer, staal, cement en kunstmest. Die extra heffing kan volgens Haga ook ingevoerd worden op nieuw plastic. "Zo worden bedrijven gestimuleerd om dat niet meer te importeren."

Kennis gaat verloren

Voor de recyclingfabriek in Rotterdam is het in ieder geval te laat: deze week wordt het faillissement uitgesproken, terwijl het bedrijf pas zo'n vier jaar draaide. Naast dat er hierdoor ongeveer honderd banen verloren gaan, verdwijnt er ook een hoop kennis, verzucht Van der Giessen.

In de hal liepen namelijk specialisten rond die de afgelopen jaren van alles hebben geleerd over de ingewikkelde processen. "En die mensen zijn we natuurlijk ook kwijt. Die gaan hopelijk snel iets anders vinden, dat gun ik ze van harte. Maar daarmee zijn ze waarschijnlijk ook deze branche uit", zegt de commissaris. "Je moet iedere keer weer opnieuw beginnen als je dit wilt opstarten. En dat is zo zonde."

'Je kunt er een traan om laten'

Alle machines in de fabriek gaan ook weg, vervolgt hij. "Ze werken prima, en ze zullen wel in onderdelen ergens anders terechtkomen, maar ze zullen niet meer op deze manier voor dit product worden ingezet. Dat is zo zonde, daar kun je een traan om laten."

Hoogleraar Bakker denkt dat Umincorp misschien iets te gespecialiseerd was en daarmee kwetsbaar. Andere bedrijven combineren dit soort hoogwaardige recycling vaak met andere vormen waar 'nog wat geld mee te verdienen' valt, legt hij uit. "Waar ik echt op hoop, is dat iemand de kwaliteit van deze technologie en de mensen erachter ziet en zegt: 'Dat willen wij wel toevoegen aan onze lijn.'"

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."