Militairen op missie zijn mogelijk lange tijd blootgesteld aan gevaarlijke stoffen bij het verbranden van afval in zogenaamde 'burnpits'. Jurist Ferre van de Nadort wil weten hoe groot dit probleem is en roept militairen op daarover informatie te delen.

Oud-militair Johan Smit wordt in 2006 uitgezonden naar Afghanistan. Kort na thuiskomst voelt hij zich ziek en moe. Hij laat zich onderzoeken en krijgt al snel de diagnose: leukemie. De oud-militair weet zeker dat hij ziek is geworden van de giftige rook uit burnpits waaraan hij tijdens missies voor Defensie werd blootgesteld. "Het wordt tijd dat het Nederlandse publiek dit ook weet."

Brandende afvalhopen

Zo'n beetje alles wordt op brandende afvalhopen gegooid: huishoudelijk en chemisch afval, banden, accu's, munitiedelen, afgewerkte olie, poep, vertelt Ferre van de Nadort, oud-beroepsofficier bij Defensie. Hij is tegenwoordig jurist en vindt het vreemd dat er in Nederland zo weinig aandacht is voor de burnpits. Via een meldpunt wil hij inventariseren wat mogelijk de langetermijneffecten van blootstelling aan rook van deze burnpits zijn. "De eerste dag had ik al 63 meldingen, ik zit nu op meer dan 140 meldingen. Daarbij zitten ook mensen die nu een vorm van kanker hebben." De jurist vraagt militairen en veteranen naar alle denkbare informatie over burnpits, zoals de locatie, het type en beeldmateriaal.

Defensie koos voor deze vorm van afvalverwerking omdat het afval niet in het gebied kon worden achtergelaten en transport naar een andere locatie gevaarlijk kon zijn. "Het lastige bij Defensie is dat zij optreden waar weinig mensen meekijken. Dat vind ik ook bij deze burnpits, er is weinig over bekend. We hebben de camera niet aan het draaien als de burnpit ergens aanstaat en militairen in de buurt liggen te slapen."

Onrust in Amerika

In Amerika is de onrust rond deze 'burnpits', waarin alle soorten afval in open vuur op of nabij het legerkampement wordt verbrand, in een stroomversnelling gekomen nadat oud-vicepresident van de Verenigde Staten Joe Biden begin dit jaar zijn vermoeden uitsprak dat zijn zoon Beau, beroepsmilitair en overleden aan de gevolgen van een hersentumor, mogelijk ziek is geworden door de giftige stoffen die vrijkwamen bij burnpits.

Een speciaal opgericht meldpunt leidde in Amerika tot ruim 142.000 meldingen en onderzoek naar causaal verband tussen zieke militairen en burnpits wordt binnenkort afgerond.

Nederlandse militairen

Volgens Ferre van de Nadort is het onwaarschijnlijk dat alleen Amerikaanse militairen met deze giftige uitstoot te maken hebben gehad. "Ook onze militairen worden aan de rook uit deze burnpits blootgesteld. Niet alleen omdat ze samen met Amerikanen op de basis in Kandahar zaten, maar ook omdat die brandende afvalhopen overal bestaan. Je ziet ze zelfs op foto's die Defensie vrijgeeft."

Oud-militair Johan Smit is ervan overtuigd dat hij leukemie heeft gekregen door de giftige rokende afvalhopen. Toch staat hij er nu alleen voor. Hij wordt in 2010 ontslagen, omdat hij door zijn ziekte niet het werk kan doen dat hij eerder deed. Hij merkt dat weinig collega's over de burnpits praten. "Dat is de keerzijde van het militair zijn, alles wat daar gebeurt hou je binnen de muren en je treedt niet naar buiten met bepaalde dingen." Van de Nadort vindt dat Defensie daar een steek laat vallen en probeert het probleem in kaart te brengen. "Ik vind het heel belangrijk dat als je voor ons land je leven in de waagschaal legt dat je ook de erkenning krijgt op het moment dat jou het noodlot treft."

Defensie: 'Langetermijneffecten niet met zekerheid vast te stellen'

Defensie wijst op een onderzoek dat in 2010 werd gedaan naar de gezondheidseffecten van burnpits. Uit dat onderzoek blijkt dat de oorzaak van de gezondheidsklachten niet met zekerheid vast te stellen is. Hierover is in 2011 een rapportage Luchtmetingen Kandahar Airfield naar de Tweede Kamer gestuurd. "Uit onderzoek blijkt dat het moeilijk is om met enige zekerheid een betrouwbare uitspraak te doen over de mogelijke langetermijneffecten door blootstelling van militairen aan de emissie van burnpits", aldus Sjaak van Elten, woordvoerder van Defensie.

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."