Gisteren bleek uit onderzoek onder medewerkers van het ministerie van Buitenlandse Zaken dat racisme en discriminatie daar een groot probleem zijn. Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme Rabin Baldewsingh pleit voor een Rijksbreed onderzoek.

"Ik heb signalen gehad dat dit ook op andere ministeries plaatsvindt", zegt Baldewsingh. "Daarom is het ontzettend belangrijk om het onderzoek dat bij Buitenlandse Zaken heeft plaatsgevonden door te trekken naar andere departementen."

Racistische grappen

De onderzoekers schrijven dat er sprake is van institutioneel racisme. Dat vindt plaats op het ministerie zelf, maar ook op ambassades en diplomatieke posten in het buitenland. Medewerkers krijgen te maken met verbaal geweld, denigrerende bejegeningen, cultureel racisme, racistische grappen en beschuldigingen en verdachtmakingen.

Medewerkers vertelden dat mensen vanwege hun huidskleur meerdere keren zijn aangeduid als 'apen', 'bokito's', 'negers' en 'Zwarte Piet'. Ook werden Afrikaanse landen omschreven als 'apenlanden'. De scheldwoorden zijn ook gehoord op afdelingen die zich richten op ontwikkelingssamenwerking in landen in Afrika.

'Excuses lossen niks op'

Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra en minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher hebben hun excuses ervoor aangeboden. Maar daar los je de zaken niet mee op, zegt coördinator Baldewsingh.

"Het is belangrijk dat je in ieder geval een programma opzet om mensen op te leiden, om ze te leren hoe ze om moeten gaan met andere mensen. Zeker als het gaat om mensen met een biculturele achtergrond, mensen uit de LHBTI-groep of mensen met een beperking. Laat ook sollicitatiecommissies divers zijn", zegt hij.

Handhaven

Dat Buitenlandse Zaken een meldpunt wil oprichten is ook goed, zegt Baldewsingh. Maar het is niet genoeg. "Het meest belangrijke is om te handhaven en dat doen wij niet. Wij bieden excuses aan en denken dat het daarmee klaar is. Maar je moet echt handhaven."

"Wat mij betreft, als het gaat om racisme op de werkvloer: one strike, out. Als je één keer de fout maakt, hoor je niet op de werkvloer, zo simpel is het."

'Niet bagatelliseren'

Minister Hoekstra zei in een interview met Het Parool dat hij gelooft dat 99,9 procent van de medewerkers op het ministerie dit niet doet. Volgens Baldewsingh is dat niet de manier om met dit onderzoek om te gaan. "Als we elke keer gaan bagatelliseren, wordt er een nuance gecreëerd die niet juist is op dit moment. Er is gewoon sprake van hard racisme, en dat moet bestreden worden. Een bewindspersoon moet dat doen, moet met oplossingen komen."

"We moeten nu overgaan tot acties", zegt Baldewsingh. "Dat zal even duren, dit los je niet heel snel op. Je zult de tijd moeten nemen om dat met elkaar te bereiken. We moeten het samen doen, met 17,8 miljoen Nederlanders."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.