radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Nabestaanden blij met extra onderzoek naar 'vergeten groep' slachtoffers Tweede Wereldoorlog

Nabestaanden blij met extra onderzoek naar 'vergeten groep' slachtoffers Tweede Wereldoorlog
Marianne en Hils bij een herdenking bij Het Groot Gaffel.
Bron: EenVandaag

Hils en Marianne hebben iets met elkaar gemeen. Allebei hebben ze een familielid gehad die in de oorlog omkwam in een psychiatrische kliniek. En allebei weten ze amper wat er is gebeurd. Ze zijn blij dat er nu nieuw onderzoek komt.

Over wat er in Duitsland zelf en in bezet Oost-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde met mensen met een handicap of een psychiatrische aandoening is vrij veel bekend. 243.000 van hen werden vermoord in het kader van een vooropgezet euthanasieprogramma. Met injecties, door ze uit te hongeren, of door ze te vergassen. Maar wat er in Nederland met hen gebeurde, weet niemand.

Afgrijselijk geweest

Zo weet Hils Robbé niet precies wat er met haar opa is gebeurd en Marianne Veefkind niet wat haar oud-tante is overkomen. Beide familieleden zaten in psychiatrisch centrum Het Groot Graffel in Warnsveld en stierven daar tijdens de oorlog. Maar wat de doodsoorzaak is, of onder welke omstandigheden ze overleden, is niet bekend.

"Mijn opa werd verzwegen. Ik weet niets over hem", vertelt Hils Robbé. "Er is hier zoveel gebeurd, ik weet heel veel niet. Het gaat niet over drie mensen, of over vijf mensen, het gaat over duizenden mensen. Het zijn zoveel mensen die niet gek mochten zijn, die dan nutteloos waren en zo'n einde kregen. Volgens mij waren er vier keer zoveel patiënten als er bedden. Het is afgrijselijk geweest."

Hils Robbé: "Het is hier afgrijselijk geweest."

We wisten eigenlijk niks

Voor Marianne Veefkind is het niet veel anders. "Over tante Marie wisten we eigenlijk niks. Ik wist ongeveer drie dingen: er was iets met haar aan de hand, ze zat in een psychiatrisch centrum en ze is jong gestorven. Dat is alles. Er werd in de familie niet over haar gesproken. Ik weet er niet zoveel van."

Ook over hoe ze om het leven is gekomen weet ze niets: "Er komen natuurlijk steeds meer verhalen naar buiten. Ik ken wel de verhalen uit Duitsland, dat daar doelbewust mensen zijn verhongerd. Dat de ene mens tegen de andere zegt: je mag er niet zijn. Dat is schrijnend. Ik weet niet wat er in Nederland is gebeurd, maar goed om het boven water te krijgen."

Marianne Veefkind: "Ik weet niet wat er in Nederland is gebeurd."

Opvallend meer overlijdens

Met dat laatste doelt Marianne op een onderzoek dat het NIOD vorige maand aankondigde naar de gevolgen van de Duitse bezetting voor mensen in psychiatrische inrichtingen. Het onderzoek wordt gedaan in opdracht van de stichting Vergeten Slachtoffers, die anonieme slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog een gezicht probeert te geven.

Onderzoekster Cecile aan de Stegge vindt het goed dat er aanvullend onderzoek komt. Zij deed zelf al eerder onderzoek en concludeerde dat er tijdens de bezetting opvallend meer patiënten overleden dan normaal. Zo overleden in die tijd 350 mensen in de psychiatrische kliniek Endegeest in Oegstgeest. Een kliniek met 530 bedden.

Belangrijk dat er aandacht voor komt

De vraag is volgens haar of er sprake was van bewust beleid van de nazi's. "Patiënten hadden het erg koud, er was nauwelijks brandstof, er was te weinig voedsel. Mensen hadden honger en raakten ondervoed. Er was geen zeep, er was geen wc-papier. De weerstand nam sterk af door gebrekkige hygiëne. Er braken besmettelijke ziekten uit."

Dolhuys
Bron: tweedewereldoorlog.nl
Zo zag het er in 1943 uit in psychiatrische kliniek Het Dolhuys.

"Als er sprake was van bewust uithongeren, dan praten we over oorlogsmisdaden", zegt Aan de Stegge. "De conclusie van ons onderzoek is dat er sprake was van ernstige verwaarlozing van geminachte mensen, wat werd verzwegen. Het is heel belangrijk dat hier aandacht voor komt, omdat er nog steeds neergekeken wordt op psychiatrische patiënten."

Monumenten en herdenkingen

Dankzij de stichting Vergeten Slachtoffers zijn er op verschillende plekken in Nederland inmiddels monumenten en herdenkingen voor patiënten die meestal anoniem werden begraven. Daardoor hebben Hils en Marianne nu een plek om naartoe te gaan en hun familieleden te gedenken.

Hils vertelt: "Ik heb een paar weken geleden voor het eerst de plek bezocht waar mijn opa ligt begraven bij Groot Graffel. Het is de eerste keer dat mijn opa bezoek heeft ontvangen en dat is heel belangrijk." En Marianne: "Het is erg goed dat er een herdenking is. Het voelt alsof we er nu een familielid bij hebben en dat is ook zo. Het helpt om tante Marie een gezicht te geven. Ze is nu gezien."

info

Gedicht bij gedenkplek Groot Graffel

Toegedekt door aarde
rusten zij, niet genoemd,
grassen en een enkele bloem
geven slechts hun ligplaats aan,
niet genoemd, maar toch hadden zij een naam.

Geen steen maar slechts een grastapijt
met bordje vak D
is er voor hen ter herinnering,
niet genoemd, maar toch hadden zij een naam.

Zo blijven zij in onze gedachten
die aan onze zorg werden toevertrouwd,
levend in hun eigen wereld
die niet de onze was.

Dierbaar waren de momenten
waarop hun gevoelens helder waren,
niet genoemd, maar toch hadden zij een naam.
De steen spiegelt hun leven
omringd door zorg.

Ruwe vlakken, de grillige vormen
van hun gemoedstoestand.
Gepolijste delen, puurheid
van hun ziel.

Niet genoemd, maar toch hadden zij een naam.
De steen die ons even stil doet staan
bij wie ze waren
met naam.


Hein Smeerdijk (dichter en beeldhouwer)

Tv-reportage EenVandaag: Wat is er tijdens de oorlog gebeurd met psychiatrische patiënten?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Mandy's appartement liep onder water door haar bovenbuurman en is bang voor erger: 'Deze keer de waterkraan, volgende keer de gaskraan'

Honderden liters water stroomden door Mandy's appartement nadat haar bovenbuurman bewust de kraan liet lopen. Het is het zoveelste incident met deze man in de flat. De buurt is bang. "Het zou ook een recht moeten zijn om veilig te wonen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

PVV en VVD willen dat kabinet meer doet voor werkenden: 'Voor veel mensen is dit niet genoeg'

PVV en VVD willen dat kabinet meer doet voor werkenden: 'Voor veel mensen is dit niet genoeg'
Veel werkenden houden in het nieuwe jaar meer geld over op hun loonstrookje
Bron: ANP

Vrijwel iedereen in loondienst gaat er deze maand een paar tientjes op vooruit. 'Werken moet lonen' is dan ook één van de speerpunten van het kabinet, maar het lijkt erop dat dat niet wordt waargemaakt. Oppositie én coalitie vinden het onvoldoende.

Het staat prominent in de plannen van het kabinet-Schoof: 'werken moet lonen'. Eind deze week moet blijken of werkend Nederland er inderdaad op vooruit gaat, als de loonstrookjes binnenkomen. De payroll-bedrijven die de kabinetsplannen hebben doorgerekend, komen op een netto vooruitgang van tussen de vier en zes tientjes, afhankelijk van ieders persoonlijke situatie. In die berekeningen gaan mensen die fulltime werken er meer op vooruit dan parttimers.

info

Inkomstenbelasting op de schop

Het kabinet heeft werkende Nederlanders proberen te helpen door een extra belastingschijf in te voeren voor de inkomstenbelasting. Voorheen waren dat er twee:

  • In de eerste schijf, voor inkomens tot 75.518 euro, betaalde je 36,97 procent inkomstenbelasting
  • In de tweede schijf, voor hogere inkomens, betaalde je 49,50 procent inkomstenbelasting

Vanaf nu zijn er drie tarieven:

  • De eerste schijf, voor inkomens tot 38.441 euro: 35,82 procent inkomstenbelasting
  • De tweede schijf, voor inkomens van 38.441 tot 76.817 euro: 37,48 procent inkomstenbelasting
  • En de derde schijf, voor inkomens vanaf 76.817: 49,50 procent inkomstenbelasting

Van die nieuwe eerste schijf met een iets lager tarief profiteren alle werkenden, maar de lagere inkomens relatief iets meer.

Meer werken

Het kabinet heeft twee uiteindelijke doelen met het beleid: mensen met een uitkering verleiden om te gaan werken, en werkenden te motiveren om meer uren te maken.

Maar de nieuwe inkomstenbelasting is niet de belangrijkste reden dat werkenden er iets op vooruit gaan, zegt Rabobank-econoom Nic Vrieselaar. "Dat komt door de stijging van de cao-lonen. Op dit moment stijgen de lonen net iets meer dan de prijzen in de winkel."

Risico op inflatie

Toch ligt het risico op inflatie nog steeds op de loer. Vrieselaar: "We hebben de afgelopen jaren ontzettende last gehad van inflatie, met een onverwacht piekje zelfs nog afgelopen jaar. Dat blijft een risico. Er blijft een grote vraag naar spullen en diensten, wat de prijzen opdrijft."

"Verder zien we in de VS het aantreden van Trump, die invoertarieven wil verhogen. Ook dat kan zijn weerslag hebben op onze prijzen", gaat de econoom verder. "De verwachting is niet dat de inflatie zo enorm hoog wordt als 2 jaar geleden, maar hij is in ons land nog wel hoger dan je zou willen. Dan zijn de paar tientjes voordeel ook snel weer verdwenen."

Bekijk ook

'Niet voldoende'

Politiek Den Haag vindt de 'voordeeltjes' voor werkend Nederland te weinig. Dat geldt voor zowel de coalitie als de oppositie. VVD-fractievoorzitter Dilan Yeşilgöz: "Ik ben blij dat dat gebeurt, maar ik denk niet dat het voldoende is." Daar is PVV-leider Geert Wilders het mee eens.

"Het is een klein plusje, maar we zien dat alles duurder wordt: van energie tot de huren, en van de zorgverzekering tot de boodschappen", zegt hij. "Het is mij wel een lief ding waard als wij de komende maanden proberen daar wat extra bij te doen." Jesse Klaver van GroenLinks-PvdA ziet: "Je hebt wat meer geld in je portemonnee, of op je salarisstrookje, maar het vliegt er net zo snel weer uit. Kortom: die tientjes verdampen weer."

'Boete op meer werken'

Is werken nu de beste manier om geld te verdienen in Nederland? Volgens de VVD loont werken niet genoeg en ligt dat aan ons belastingsysteem. Yeşilgöz komt volgende week met haar plannen voor werkend Nederland.

"Eigenlijk heb je in Nederland nu een boete op meer werken. Op het moment dat je meer gaat werken, wordt óf je geld afgenomen, óf je gaat extra betalen. Wij willen juist dat het een bonus wordt."

Oneerlijk systeem?

Volgens GroenLinks-PvdA is het systeem vooral oneerlijk. De oppositiepartij pleit voor mínder belasting op werk en méér op vermogen. "Als je werkt in de zorg, het onderwijs of als politieagent, dan betaal je vaak meer dan 50 procent belasting over wat je verdient", vertelt hij.

"Maar verdien jij je geld met het verhuren van huizen of met aandelen, dan betaal je maximaal 36 procent belasting." Dat is niet eerlijk, vindt het Kamerlid. "En daarom is het in Nederland bijna onmogelijk om je door te werken te ontworstelen aan armoede."

Bekijk ook

Vrije tijd 'kopen'

Overigens is het maar de vraag of door lagere belastingen meer mensen aan het werk gaan of meer uren gaan werken, zegt econoom Vrieselaar. "Dat is namelijk niet alleen een kwestie van financiën, maar ook van allerlei persoonlijke omstandigheden."

"Heb je bijvoorbeeld wel de ruimte om meer te werken? Heb je een taak als mantelzorger? Heb je een gezin waarmee je meer tijd wil doorbrengen?", noemt hij als voorbeelden. "Je kunt het extra geld dat je verdient ook gebruiken om 'vrije tijd te kopen'. Meer geld in de zak kan dus ook averechts werken."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant