Na meerdere uitstelmomenten stapte het Verenigd Koninkrijk op 1 februari 2020, nu bijna 4 jaar geleden, definitief uit de Europese Unie. Daarmee was de Brexit een feit. Maar de problemen van toen zijn nog verre van opgelost.

Ondanks dat de meeste kiezers bij het referendum in 2016 vóór een Brexit stemden, blijkt nu uit peilingen dat de meerderheid ervan baalt dat het land uit de Europese Unie is gestapt. En dat is niet heel opmerkelijk, zegt journalist bij De Correspondent Simon van Teutem.

Grote problemen

Van Teutem woont nu ruim 6 jaar in het Verenigd Koninkrijk, waar hij studeert aan de universiteit van Oxford en als PhD-kandidaat in politicologie zelf ook lesgeeft. Hij ondervond de invoering en voltrekking van de Brexit dus aan de lijve. En dus ook de verschuiving van het Britse sentiment.

"Waar de Britse bevolking nu achterkomt is dat alle grote problemen - van scholen die uit elkaar vallen, tot dakloosheid en slechte publieke infrastructuur - niet opgelost zijn door de Brexit. En ook dat het niet makkelijker wordt om het wel op te lossen", vertelt Van Teutem.

Leave of remain

In de zomer van 2016 mochten de Britten stemmen voor leave of remain, vertrekken of blijven. Het referendum was een van de verkiezingsbeloftes van premier David Cameron 1 jaar eerder. Met een nipte meerderheid van 51,9 procent werd duidelijk dat het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zou vertrekken.

Het was de tweede keer dat het land stemde om uit de Unie te stappen. Het eerste referendum vond plaats in 1975 en de meerderheid stemde toen in om te blijven, in toen nog de Europese Economische Gemeenschap (EEG).

Minder positief

Vooral de laatste 2 jaar verschuift de mening van de Brit over de Brexit, ziet Van Teutem. "Als je kijkt naar januari, of midden 2021, lagen de meningen of het goed of slecht voor het land was nog dicht bij elkaar. Beide rond de 45 procent. Nu denkt bijna 55 procent dat het een slechte stap was, en 33 procent is nog steeds positief. Dat is een groot verschil."

"'Als wij controle hebben over onze eigen grenzen, dan kunnen we eindelijk onze problemen oplossen', werd toen gedacht door het leave-kamp", vertelt de politicoloog. Dat zag je volgens hem ook tijdens de campagne. "Deze werd gevoerd met de leus 'Take back control'. Met daarbij grote foto's van niet-westerse-immigranten die onderweg waren naar het Verenigd Koninkrijk. Maar dat is nooit gestopt en de problemen die zouden worden opgelost met vrijgekomen geld, bestaan ook nog steeds."

Vier premiers

De gevolgen van het verlaten van de Europese Unie, klinken nog door in de Britse politiek. De Conservatieve Partij, waar David Cameron ten tijde van het referendum aan het roer stond, is nog steeds leverancier van de premier. Sinds Cameron is het land twee verkiezingen en vier premiers verder. Theresa May, Boris Johnson en Liz Truss vervulden de taak tot Rishi Sunak in oktober 2022 werd geïnstalleerd als premier.

Maar populair zijn hij en zijn partij niet. Ze komen nu in de peilingen uit op ongeveer 25 procent van de zetels. "De afgelopen 15 jaar is er nog nooit zo lang, zo laag gepeild. De laatste keer was toen May er niet uitkwam met de Brexit. Met Johnson schoot de partij weer snel omhoog, maar de kiezer gelooft er niet meer in."

'Een easy ride' voor Labour

Sunak probeert nog door middel van grote migratiedeals zijn populariteit te vergroten. Tevergeefs, volgens de schrijver. "Het effect lijkt op de kiezer te zijn uitgewerkt. Voor oppositiepartij Labour lijkt het een easy ride te worden om een absolute meerderheid te krijgen. Labour-voorman Keir Starmer is vooral bezig met geen grote fouten maken. En zo centristisch mogelijk te zijn. Met zijn gematigdheid probeert hij conservatieve stemmers naar Labour te trekken."

In het Britste mediaklimaat lijkt de politieke race naar de verkiezingen in 2024 al gelopen te zijn, zegt Van Teutem. "1 jaar in politiek is een hele lange tijd. Er wordt ook binnen de Conservatieve Partij en in een paar kranten gesproken over het vervangen van Sunak. Politicologen wijzen erop dat Sunak niet het probleem is, maar de partij. Die wordt verantwoordelijk gehouden voor wat er vanaf 2016 met het land is gebeurd."

Terug in de EU

Van Teutem denkt dat het land wel weer terug wil bij de Europese Unie, maar pas over vele jaren. "Dat referendum is nog maar 7 jaar geleden. Als je nu alweer een nieuw referendum gaat beloven, ga je allemaal oude wonden ophalen die net weer aan het helen zijn. Het ironische is dat de Britse bevolking zich weer verenigt in de afkeur tegen de conservatieve partij. Maar ze kunnen het nu langzaam weer over andere dingen hebben dan het zijn van een brexiter of remainer."

Zou het land het wel willen, dan is dat natuurlijk niet morgen al geregeld. "Als je nu weer een referendum organiseert over toetreding tot de EU, dan zien ze je in Brussel al aankomen", lacht de politicoloog. "En ten tweede, als men er over 10 jaar weer anders over denkt, wat doe je dan? De Britten focussen zich nu meer op nationaal beleid. En echte herintreding tot de Unie, die laat denk ik nog 20 jaar op zich wachten. Maar ik denk wel dat het gaat gebeuren op een dag."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."