Na de ongeregeldheden van donderdagnacht is het nog steeds onrustig in Amsterdam. Groepen jongeren gaan de straat op om hun onvrede te uiten. Uit wie bestaat deze groep en waar komt hun woede vandaan? "Ze worden nog steeds niet als Nederlanders gezien."

Young Amsterdam is een organisatie met wortels in Amsterdam-West. Mourad El Otmani weet wat er leeft onder jongeren en waar hun woede vandaan komt. Hij is kritisch op de gebeurtenissen van de afgelopen dagen, maar óók op burgemeester Femke Halsema.

'Niet gehoord, niet erkend'

"We moeten één ding duidelijk hebben en dat is dat geweld en dingen slopen niet goed te praten zijn", zegt El Otmani over de incidenten in de nacht van donderdag op vrijdag. Toen werden na de wedstrijd tegen Ajax Israëlische supporters van Maccabi Tel Aviv aangevallen en mishandeld in de binnenstad.

"Los van de spanningen, los van wat er gebeurt in de wereld of om je heen, we hebben verschillende manieren hoe je je stem kan laten horen", zegt hij. "Dat je niet gehoord wordt, dat je niet erkend wordt, dat je niet gezien wordt, dat zijn allemaal dingen die je op een andere manier kan laten laten zien."

Leuzen van Israëlische supporters

Maar waar de gewelddadigheden richting de supporters van Maccabi Tel Aviv vandaan kwamen, daar heeft hij wel een idee bij. Volgens hem waren de leuzen die voorafgaand aan de wedstrijd door de Israëlische voetbalfans werden geroepen en de aanval van hen op een taxichauffeur de druppel.

"Op een gegeven moment werd het niet meer getolereerd", verklaart El Otmani de geweldsuitbarsting na afloop van de wedstrijd. "Zo van: hé, jullie komen de stad binnen en jullie gaan ook nog eens provoceren."

'Amsterdamse jongens'

Daarbij komt ook de spanning naar voren die al een jaar rondom Israël en Gaza hangt. "Want laten we ook eerlijk zijn: deze supporters steunen wat er gaande is in het Midden-Oosten", zegt El Otmani. "En tuurlijk, alles daaromheen is een cocktail van wat we uiteindelijk hebben gezien."

De mensen die uiteindelijk met geweld tegen de voetbalsupporters in zijn gegaan, zijn gewoon 'Amsterdamse jongens', vertelt El Otmani. "En zij zijn afgekomen op vrienden, familie of collega's die onrecht werd aangedaan."

Straat op om gehoord te worden

De ongeregeldheden die nu plaatsvinden, bijvoorbeeld de rellen in Amsterdam Nieuw-West van maandag, hebben volgens El Otmani niet veel meer te maken met het geweld rondom de voetbalsupporters. "Ik denk dat deze jongens gewoon een manier en een aanleiding hebben gevonden om in beeld te komen en te laten zien: we zijn het ergens niet mee eens."

Hij gaat verder: "Het lijkt op een kind dat niet gezien wordt, dat iets graag wil, maar niet weet hoe die dat moet verwoorden. Waardoor ze nu dus op straat gaan en van zich laten horen en dingen gaan slopen, omdat ze het gevoel hebben van: wij worden niet gezien, wij worden niet gehoord, wij doen er niet toe."

'Niet gezien als Nederlanders'

Het gevoel van niet gehoord worden, ziet El Otmani duidelijk terug in deze groep. "Het gekke is dat anno 2024 deze jongeren nog steeds niet worden gezien als Amsterdammers of Nederlanders, terwijl zij, en misschien hun ouders, hier geboren zijn. Hun hele opvoeding ligt hier in Nederland."

Dat premier Dick Schoof het in zijn persconferentie had over een integratieprobleem, vindt El Otmani dan ook 'onzin'.

Discriminatie

Volgens hem heeft het er niet mee te maken dat deze jongeren er 'niet bij willen horen'. "Maar omdat ze er niet bij mogen horen."

Hij gaat verder: "Als je gaat kijken dat we nog steeds te maken hebben met stagediscriminatie, dat er discriminatie is op werk, dat DUO discrimineert op basis van een bepaald algoritme, dat studenten daar de dupe van zijn. Hoe kunnen we dan spreken van: 'Ze willen er niet bij horen?' Ze mogen er niet bij horen."

Betrekken bij maatschappij

Zijn organisatie, Young Amsterdam, probeert daar iets aan te doen. "We proberen juist de stem van die jongeren te vertegenwoordigen." Dat doen ze bijvoorbeeld aan de hand van verschillende programma's.

"Of het nou gaat om vrije tijd, maar ook om kwesties als woningmarkt, het jeugdloon... Dingen die voor de jongeren belangrijk zijn voor hun toekomst. Om ze bij de maatschappij te betrekken en uit hun bubbel te laten komen."

Naar gemeente stappen

Naar aanleiding van de ongeregeldheden van de afgelopen dagen is El Otmani met een aantal mensen uit de gemeenschap naar de gemeente gestapt. "Daar hebben we een groep opgezet die paraat staat om deze jongens aan te spreken op het moment dat er wat gaande is in de stad."

"Dat we vanuit eigen initiatief, zonder embleem, zonder logo, samen met de gemeente Amsterdam en de politie deze jongens van tevoren aan spreken voordat het escaleert."

'Verandering nodig'

Maar: om echt te zorgen dat dit niet meer gebeurt, moet er volgens El Otmani iets veranderen. "Daar zijn wij met zijn allen verantwoordelijk voor. Wij zijn er ook allemaal voor om deze jongeren te coachen, daarin te begeleiden. En dat geldt niet alleen voor de ouders, maar voor de omgeving."

"Deze jongens krijgen ook van alles mee. Wat er gebeurt in het land, wat er naar ze geroepen wordt, hoe zij worden weggezet als een soort derderangsburger", somt hij op. "Dan krijg je zulk gedrag, wat je eigenlijk niet wilt hebben. We moeten een keer gaan veranderen, we hebben het hier met zijn allen te doen. Deze jongens horen bij de maatschappij."

Het aantal gevallen met mazelen neemt snel toe. Vooral in de grote steden en dat komt mede door een dalende vaccinatiegraad. Hoe zorg je ervoor dat weer meer ouders hun kinderen laten inenten? De 'wijkgerichte aanpak' in Amsterdam lijkt succesvol.

Het RIVM kreeg de afgelopen 2 weken 45 nieuwe meldingen van besmettingen met mazelen binnen. Dat brengt het totaal aantal gevallen dit jaar al op 108. De meeste besmettingen worden gemeld op scholen in de regio's Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Eindhoven.

'Geen onschuldige ziekte'

In Amsterdam worden de meeste besmettingen tot nu toe gemeld op een basisschool in stadsdeel Nieuw-West. Het gaat om zestien kinderen, van wie er vier moesten worden opgenomen in het ziekenhuis.

Zorgwethouder Alexander Scholtes maakt zich grote zorgen over de uitbraak in de stad: "Mazelen is geen onschuldige ziekte. Het kan ernstige gevolgen hebben, soms zelfs met dodelijke afloop. Als wethouder, maar zeker ook als vader, vind ik dit heel zorgelijk."

Vaccinatiegraad zorgwekkend laag

Een belangrijke oorzaak van de uitbraak is de dalende vaccinatiegraad. Die is landelijk gedaald naar minder dan 80 procent, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bij mazelen een minimum van 95 procent adviseert om groepsimmuniteit te bereiken.

Scholtes roept ouders in Amsterdam en ook daarbuiten daarom dringend op hun kinderen te laten vaccineren tegen ziektes zoals de mazelen. "Het is veilig, gratis en vaak dicht bij huis", benadrukt hij. "Je beschermt niet alleen je eigen kind, maar ook andere kinderen."

'Mazelen extreem besmettelijk'

Ook kinderarts Albertine Baauw benadrukt het belang van vaccinatie: "Mazelen is extreem besmettelijk. Een lage vaccinatiegraad leidt onvermijdelijk tot uitbraken."

Ze ziet steeds vaker twijfel en wantrouwen bij ouders, mede veroorzaakt door desinformatie over kindervaccins. Zo is er bijvoorbeeld het hardnekkige misverstand dat vaccinaties autisme zouden veroorzaken.

Contact met ouders

Om te voorkomen dat de vaccinatiegraad nog verder daalt, heeft Amsterdam de afgelopen jaren sterk ingezet op een 'wijkgerichte aanpak'. Die draait om lokaal contact met ouders, legt wethouder Scholtes uit.

"We maken vaccineren toegankelijker door het dicht bij huis te organiseren", vertelt hij. "Ouders hoeven niet ver te reizen naar een sporthal of een kliniek, vaccinaties vinden nu plaats in de eigen buurt, vaak zelfs zonder afspraak."

Persoonlijk gesprek

Daarnaast wordt er in de hoofdstad extra ingezet op gesprekken tussen ouders en deskundigen van de GGD. "Deze een-op-een-gesprekken zijn cruciaal om misverstanden weg te nemen en vragen van ouders persoonlijk te beantwoorden", zegt Scholtes.

Deze gecombineerde aanpak blijkt effectief: volgens de wethouder stijgt de vaccinatiegraad in Amsterdam voor het eerst sinds jaren weer onder schoolgaande kinderen. Vooral in wijken waar met de aanpak extra aandacht aan besteed wordt.

Landelijke uitrol?

Staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport is onder de indruk van de Amsterdamse aanpak. Hij wil deze dan ook in andere grote steden invoeren en versterken.

"In Den Haag loopt bijvoorbeeld een pilot waarin jeugdverpleegkundigen vaccinaties geven in verloskundigenpraktijken", noemt hij als voorbeeld. "Mensen moeten laagdrempelig in hun eigen wijk het gesprek kunnen voeren over het belang van vaccineren en er direct actie op kunnen ondernemen."

'Structureel geld nodig'

Hoewel wethouder Scholtes tevreden is met de huidige resultaten, wijst hij op het belang van meer financiële steun vanuit Den Haag. "Amsterdam kan dit niet alleen", benadrukt hij. "Wij investeren zelf fors, afgelopen jaar bijna een miljoen euro, maar een structurele landelijke investering is noodzakelijk om blijvend succes te boeken."

Staatssecretaris Karremans heeft inmiddels extra budget beloofd voor volgend jaar, maar Scholtes pleit ervoor om voor de langere termijn geld vrij te maken. "Het gaat om de gezondheid van onze kinderen, nu én in de toekomst. Laten we hier samen verantwoordelijkheid voor nemen."