De Amerikaanse farmaceut Biogen wil volgend jaar een medicijn tegen de ziekte van Alzheimer op de markt brengen. Ondanks dat er al miljarden is uitgegeven aan onderzoek, werd er nooit eerder een succesvol middel tegen de ziekte ontdekt.

Onderzoeker Niels Prins is opgetogen met de introductie van het nieuwe medicijn. De directeur van Directeur Alzheimer Research Center leidde in Nederland een deel van het onderzoek. In totaal experimenteerden 34 Nederlandse alzheimerpatiënten met het medicijn Aducanumab. "Wat het middel doet, is dat het het alzheimer-eiwit in de hersenen opruimt. Het onderzoek laat zien dat mensen langzamer achteruit gaan, qua denken en functioneren. Dat merk je in het dagelijkse leven", legt Prins uit.

Medicijn getest bij mevrouw Schouten

De Amerikaanse farmaceut testte het medicijn dus ook in Nederland. Ineke Schouten was een van de Nederlandse alzheimerpatiënten die betrokken was bij het onderzoek. Ineke twijfelde geen moment om mee te doen. "Voor jezelf heb je dan toch het idee dat je doet wat je kan. En misschien help je er anderen mee."

Haar man Han heeft zeker het idee dat het middel aansloeg bij zijn vrouw. Hij vertelt dat tijdens het gebruik van het medicijn (of een placebo, dat weet je tijdens een experiment niet) haar scores gelijk bleven.

'Hooguit stabiliseren'

Sinds het experiment is afgerond en Ineke het medicijn niet meer in kan nemen, ziet Han zijn vrouw langzaam achteruitgaan. "Ze vraagt iets en kan het twee tellen later weer opnieuw vragen", vertelt hij. Het echtpaar hoopt dat het medicijn zo snel mogelijk op de markt komt, zodat Ineke het weer kan gebruiken.

"De ziekte kan hooguit stabiliseren. Verbetering zal er niet meer zijn", zegt Han. "Dat weet ik ook", beaamt Ineke. Toch blijft het stel positief. "We redden het nog samen, moeilijke tijden komen er nog wel aan, maar we nemen het zoals het komt."

'Ik hoef niet voor pensioen te sparen'

Edith Block is hoopvol over de verhalen over het nieuwe middel. Block is drager van het alzheimer-gen, waardoor ze zeker weet dat ze in de toekomst - net als familieleden - de ziekte van Alzheimer zal krijgen. De tijd begint te dringen voor Block: "Als je het gen hebt, begint de ziekte op dezelfde leeftijd als je familieleden. Ik krijg het rond mijn vijftigste en ik ben nu 48."

Het verandert de manier waarop je naar het leven kijkt, vertelt Block. Soms in heel praktische zin. "Ik weet dat ik bijvoorbeeld niet voor een pensioen hoef te sparen". zegt ze. Block probeert zoveel mogelijk van het moment te genieten, maar vindt dat niet altijd makkelijk. "Ik weet dat over een paar jaar de eerste tekenen zich gaan voordoen, dat is heel lastig."

Combi van medicijnen

Neuroloog en alzheimer-onderzoeker Niels Prins benadrukt dat het wel belangrijk is te realiseren dat de introductie van dit medicijn nog veel tijd kost. "Als het dan inderdaad op de markt komt, dan kan er voor mensen in een vroeg stadium van de ziekte een behandeling beschikbaar zijn."

Maar het is niet de oplossing, legt Prins uit. "Uiteindelijk zal het gaan om een combinatie van medicijnen. Dit zou dan een eerste stap kunnen zijn."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.