De mazelen is aan het oprukken. Steeds meer kinderen krijgen te maken met de ziekte. Maar moeten we ons daar zorgen over maken? En hoe ziek word je er eigenlijk van? Viroloog Rik de Swart: "Het is de meest besmettelijke ziekte die we kennen."

Ongeveer 10 jaar geleden dachten onderzoekers dat de kinderziekte bijna was uitgestorven, maar nu steekt het toch weer de kop op. Eind vorig jaar gaf de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zelf aan dat het aantal besmettingen van de mazelen sterk was toegenomen.

Afweersysteem als doelwit

Maar wat is de mazelen eigenlijk? Viroloog Rik de Swart vertelt: "Het is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus en wordt verspreid via de lucht." Je kan dus aangestoken worden door bijvoorbeeld het hoesten van een ander.

"Het belangrijkste doelwit van het virus is het afweersysteem. Dus het virus infecteert witte bloedcellen overal in je lichaam. En daardoor verzwakt het eigenlijk de afweer tegen andere infecties." Daardoor ben je vatbaarder voor andere ziektes en kwalen.

Duidelijke symptomen

De mazelen heeft duidelijke symptomen: rode vlekken en koorts. Je kan het maar één keer in je leven krijgen en over het algemeen herstel je na een paar dagen weer, vertelt de viroloog. "Dat wil zeggen, als je mazelen zonder complicaties hebt."

Met complicaties kan de ziekte namelijk een stuk gevaarlijker worden. "In 80 tot 90 procent van de gevallen is het een ziekte die vanzelf weer overgaat en waar mensen ook niks aan hoeven over te houden. Maar in een kleine groep kinderen kan het daadwerkelijk een hele ernstige infectie opleveren en kan het dus ook leiden tot ziekenhuisopname en in zeldzame gevallen tot sterfte."

Heel besmettelijk

Huisarts in Utrecht Rinske van de Goor zegt dat je erop kunt wachten dat er ook in Nederland een uitbraak komt. "Misschien niet dit jaar of volgend jaar, maar het gaat gebeuren." We nemen de mazelen mee naar ons land door middel van reizen. "En één besmet persoon, besmet gemiddeld vijftien andere personen", zegt Van de Goor.

"Het is de meest besmettelijke ziekte die we kennen bij mensen", vertelt ook De Swart. "En we kennen ook wel verhalen van een patiënt die 100 of 200 personen heeft geïnfecteerd."

Lage vaccinatiegraad

Het risico dat zo'n uitbraak in Nederland komt, groeit mede dankzij de lagere vaccinatiegraad. Afgelopen jaar kreeg minder dan 90 procent van de kinderen een eerste prik tegen het virus. Volgens het RIVM is dat percentage mogelijk iets hoger, omdat mensen zich sinds 2022 ook anoniem kunnen laten vaccineren. Toch ziet het instituut een duidelijke daling.

"Dat is zorgelijk", zegt de viroloog. "Op enig moment zal het hier zeker geïntroduceerd worden en als die vaccinatiegraad in Nederland dan lager is dan we eigenlijk zouden willen, is het risico dat er ook in Nederland uitbraken gaan komen zeker aanwezig."

Wantrouwen

Het dalen van de vaccinatiegraad speelt overal in het land. "Dat zien we niet alleen alleen in de 'bible belt', maar ook in grote steden is in veel wijken de vaccinatiegraad al onder de 80 procent gedaald."

Dat zou volgens De Swart te maken kunnen hebben met wantrouwen vanuit de bevolking. "Je ziet wel dat bij een aantal groepen in de bevolking het vertrouwen in de overheid en in de medische wetenschap aan het dalen is en mogelijk kiezen mensen er daardoor voor om niet meer te vaccineren."

Oproep aan ouders

Huisarts Van de Goor maakt zich zorgen over de ziekte en wil ouders die twijfelen over het vaccineren van hun kind, vragen dit te heroverwegen.

"Ik hoop dat ouders zich bedenken dat het mis kan gaan en de kans neemt toe", vertelt de huisarts. "1 op de 1000 kinderen die mazelen krijgt, overlijdt eraan en 1 op de 1000 kinderen met mazelen krijgt een hersenontsteking."

Op meedogenloze wijze beroven criminele bendes nepagenten door het hele land ouderen. Met alleen een telefoon, een script en een vlotte babbel laten ze gedupeerden totaal geruïneerd achter. "Vier jaar cel doet geen recht aan de slachtoffers."

Ze spreken over slachtoffers als 'lekkere dikke vis', moedigen elkaar aan om complete woonplaatsen te ruïneren en willen zoveel mogelijk geld verdienen. De politie heeft verschillende bendes in het vizier die op grote schaal ouderen beroven met nepagenten, zegt cyberspecialist bij de Politie Oost-Nederland Yoanne Spoormans, die onderzoek doet naar het fenomeen.

Babbeltruc

"Het maakt ze niet uit hoeveel schade ze aanrichten", ziet ze. Afgelopen zomer kwam een zaak aan het rollen na een melding van een slachtoffer die gebeld was door nep-politiemensen.

"De mevrouw vertelde dat ze wilden langskomen om waardevolle spullen veilig te stellen, omdat er inbrekers actief zouden zijn in de omgeving", vertelt Spoormans.

Bende opgerold

De vrouw vertrouwde het terecht niet. Het telefoontje werd het startpunt voor de zoektocht naar de personen achter deze belletjes. "Uiteindelijk hebben we bij een nieuw slachtoffer twee nepagenten kunnen onderscheppen."

Tegelijkertijd werd op een andere plek in het land een woning binnengevallen waar mensen op dat moment met het slachtoffer aan de telefoon hingen. De politie wist de hele bende op te rollen.

Telefoon, simkaart en een paar mensen

Ze vermoeden dat de groep misschien wel 50 belletjes per dag pleegde. "En dit is nog maar één groepering die zich hiermee bezighoudt. We weten dat het er veel meer zijn", zegt Spoormans. Op het moment lopen er verschillende onderzoeken naar nepagenten. "Hier zullen uiteindelijk meer aanhoudingen uit volgen."

Criminelen hebben niet veel nodig om dit misdrijf te plegen, schetst de specialist. "Je hebt alleen maar een telefoon, een simkaart en een paar mensen die de spullen ophalen nodig."

Volgens script

De nummers van potentiële slachtoffers worden van internet gehaald. Ze worden geselecteerd op kwetsbaarheid en of ze spullen van waarde hebben, maar: "Ze bellen soms ook gewoon op alfabetische volgorde", vertelt Spoormans.

De rollen binnen de groep zijn strak verdeeld. Iemand belt met het slachtoffer en praat op ze in, vrijwel altijd volgens hetzelfde script. "Er zijn inbrekers actief in uw buurt, we hebben er een paar aangehouden, maar een paar wisten te ontsnappen en we vonden een briefje met adressen en uw adres stond daarop, dus we vrezen dat de inbrekers die nog vrij rondlopen het op u gemunt hebben."

Strakke rolverdeling

Dat roept natuurlijk direct angst op bij mensen, stelt Spoormans. Als er beet is, moet de chauffeur direct op pad. Een coördinator stuurt de bende aan. "Die zorgt ervoor dat de mensen op straat, een chauffeur en een ophaler (degene die naar de deur gaat), weten waar ze moeten zijn, wanneer ze daar moeten zijn en ook wat ze moeten zeggen."

Daders gebruiken vaak de naam van de plaatselijke wijkagent. Dat wordt allemaal onderling afgesproken, net als wat de buit moet zijn. Als de chauffeur onderweg is, moet de beller aan de lijn blijven met het slachtoffer om de telefoonverbinding bezet te houden. Het slachtoffer moet alvast alle waardevolle spullen klaarleggen voor de nepagent.

Tasje vragen

Aan de deur komt soms iemand (gedeeltelijk) in uniform, maar soms ook in normale kleding. Dan zeggen ze bijvoorbeeld voor de recherche te werken, zegt Spoormans.

Eenmaal binnen willen ze ramen en deuren controleren op inbraakbeveiliging, om te kijken of er meer te halen is. "Vervolgens vragen ze dan een tasje aan het slachtoffer om al die spulletjes netjes in te doen en vertrekken ze met de buit."

Misbruik maken van vertrouwen

Deze werkwijze is helaas succesvol. In het afgelopen jaar registreerde de politie in totaal 8.329 incidenten met nepagenten. Dat zijn er vijftien keer meer dan het jaar ervoor. Er werden ruim 350 verdachten aangehouden. "We zien dit jaar dat de aantallen nog absoluut niet aflopen", zegt Spoormans.

Met name ouderen trappen in deze truc, omdat zij veel vertrouwen hebben in de politie, ziet ze. "Dat zorgt ervoor dat je direct al een voet tussen de deur hebt."

Vrijwillig overhandigen

En het is een eenvoudig misdrijf. "Mensen geven vrijwillig hun spullen weg, dus je hoeft er niet eens wapens voor mee te nemen of geweld te gebruiken: mensen doen zelf de deur open en geven al hun spullen aan je mee", ziet Spoormans. "Hoe mooi wil je het hebben als crimineel?"

De nepagenten halen ontzettend veel kostbaarheden op. "We hebben regelmatig mensen die meerdere duizenden euro's overhandigen." En dan gaat het niet alleen om contanten, maar ook om kostbare sieraden. "De oudere generatie heeft natuurlijk ook vaak juwelen, gouden sieraden, waar daders naar op zoek zijn."

Urn van de schoorsteenmantel

In sommige gevallen gaat het ook om spullen die ze gewoon mooi vinden. "We hebben zelfs een geval waarbij ze een urn van de schoorsteenmantel meenamen, gewoon omdat ze die er leuk uit vinden zien."

Het is een koelbloedige, geraffineerde vorm van criminaliteit. "Ik hoor soms mensen zeggen: daar trap je toch niet in? Dat wil ik echt uit de wereld halen, want dat is absoluut niet waar."

Schrijnende situaties

Spoormans noemt de situatie waarin de slachtoffers komen schrijnend. Ze moet denken aan een vrouw waarvan de partner net was overleden. "En dat zo'n oplichter dan zegt: god, wat erg voor u, maar dan zult u nu wel extra bang zijn voor inbrekers."

Er zijn slachtoffers waarbij oplichters met zeep de ringen van hun handen halen. "Het maakt ze niet uit hoeveel schade ze aanrichten", vertelt ze. "Ze zijn alleen maar gericht op snel geld verdienen. En dat zie je ook in de manier waarop ze onderling met elkaar communiceren over dit soort criminaliteit: het is laatdunkend en kleinerend richting slachtoffers, echt verschrikkelijk."

Recht doen aan slachtofferschap

Nepagenten kunnen worden vervolgd voor oplichting. "Daarvoor staat in de basis maximaal vier jaar gevangenisstraf. Dat doet natuurlijk totaal geen recht aan het slachtofferschap wat dit veroorzaakt", vindt Spoormans. "We zouden eigenlijk die slachtoffers ook daarin veel meer genoegdoening willen geven."

Ze vergelijkt nepagenten liever met een woningoverval, waar negen tot twaalf jaar cel voor staat. "We zien ook dat slachtoffers vergelijkbare klachten melden." Om iemand te vervolgen voor een overval is het gebruik van of dreigen met geweld nodig. "En daar is hier geen sprake van, omdat die slachtoffers zo ingepalmd zijn dat ze zelf de spullen vrijwillig afgeven."

Oproep: praat erover en wees alert

Het fenomeen is lastig te bestrijden, vreest Spoormans. "Ik kan niet verbieden dat iemand een telefoon heeft."

De politievrouw wil waarschuwen. "Wees alert en praat hier ook over met je ouders, grootouders of misschien een buurvrouw op leeftijd. Vertel ze dat dit gebeurt en geef ook aan wat ze kunnen doen."

Omgeving beschermen

De politie hoort het graag als iets opvalt in de wijk. "Twee jonge mensen die aan de deur staan bij je seniore buurvrouw: ook voor dit soort situaties mag je 112 bellen als dit ongebruikelijk is."

Ze merkt dat niet iedereen een melding maakt en drukt mensen op het hart dat wel te doen. "Ook als je alleen maar gebeld bent en je zelf al opgehangen hebt. Laat het ons weten. We kunnen je omgeving helpen beschermen door waarschuwingsberichten te versturen."