Binnen vier jaar van het Groningse gas af. Dat was de opdracht die zo'n 170 grootverbruikers in januari per brief kregen van minister Eric Wiebes. Volgens de bewindsman lopen de gesprekken met bedrijven “constructief en voortvarend”. Maar veel bedrijven denken daar anders over. “De minister is een belemmering voor zijn eigen beleid.” 

Om het aardbevingsrisico weg te nemen moet de gaskraan in Groningen de komende jaren versneld verder dicht. Het doel: in 2022 moet de gaswinning onder de 12 miljard kubieke meter komen te liggen. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) stelde na de zware beving bij Zeerijp begin dit jaar dat de winning zo snel mogelijk naar dat niveau moet dalen. Om die doelstelling te halen kondigde minister Wiebes verschillende maatregelen aan. Zo wordt de bouw van een extra stikstofinstallatie voorbereid. Daarmee wordt het mogelijk nog meer buitenlands gas geschikt te maken voor gebruik in Nederland. Ook hoopt Wiebes de export van gas te beperken.

Intimiderend karakter

Een andere, volgens de minister onvermijdelijke stap: 170 grootverbruikers moeten binnen vier jaar van het Gronings gas af. Maar een brief van die strekking, die Wiebes in januari aan de bedrijven stuurde, viel niet overal in goede aarde. Directeur Hans Grünfeld van VEMW, de koepelorganisatie van energie-intensieve bedrijven, beklaagde zich over het “intimiderende” karakter van de brief en waarschuwde voor mogelijke juridische stappen als er onduidelijkheid zou blijven over wie voor de afbouw gaat betalen. Overschakelen op ander gas heeft namelijk nogal wat voeten in de aarde. Installaties moeten worden aangepast en bedrijven moeten worden aangesloten op een ander gasnet. Het kan daarbij gaan om kilometers gasleiding. 

Gebrek aan informatie

Nu, negen maanden na de brief, tasten veel bedrijven nog steeds in het duister. En klinkt er gemor. “Wat kan dat moet”, zegt Ewald van Hal, directeur van de vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek. “Maar het moet wel kunnen. Qua techniek en financiën.” Van Hal klaagt over het gebrek aan informatie dat hij krijgt van het ministerie van Economische Zaken. “We hebben in februari vragen gesteld, maar hebben daar nog steeds geen antwoord op.” Gas, zo legt Van Hal uit, is voor de keramiekproducten niet alleen een energiebron, maar ook een grondstof.

Overstappen van Gronings gas op ander, buitenlands gas kan niet zonder meer, vanwege de andere samenstelling. "De keramische producten gaan letterlijk door het vuur en de samenstelling van het gas is dan erg belangrijk. Bovendien geeft hoogcalorisch gas meer stikstofuitstoot (NOx)). Daar gelden strikte normen voor. Mogen we die overtreden? Krijgen we daar een vergunning voor? Allemaal vragen waar we geen antwoord op hebben.”

Niet overtuigd van ombouw

Maar overschakelen op ander, hoogcalorisch gas is niet de enige optie. Een andere manier om het verbruik van Gronings gas af te bouwen is verduurzaming. Zo produceert Suiker Unie jaarlijks 30 miljoen kubieke meter biogas en doet het onderzoek naar energiebesparende productiemethodes. “Het ministerie wil dat we ombouwen naar hoogcalorisch gas”, zegt Bram Fetter, directeur productie bij Suiker Unie. “Maar wij zijn er nog niet van overtuigd dat dat de beste oplossing is.”

Fetter zou het liefst inzetten op versneld verduurzamen. Ombouwen naar ander gas kan op de lange termijn juist belemmerend werken. “Wij willen in 2050 klimaatneutraal zijn. Daar moeten we heel veel stappen voor nemen. Ombouwen naar ander gas verstoort die verduurzaming eigenlijk. Want met ander gas bespaar je niets aan CO2.” Soortgelijke teksten klinken ook elders, zoals bij papierfabrikant Parenco in het Gelderse Renkum. Daar onderzoeken ze mogelijkheden om op termijn volledig over te schakelen op aardwarmte. “Maar of dat voor 2022 haalbaar is is nog onzeker”, aldus Ruben van Haren van Parenco. “Omschakelen naar anders gas halen we wel binnen die termijn. Maar als we daar in gaan investeren doen we dat natuurlijk niet voor een paar jaar.” 

Belemmering voor zijn eigen beleid

Waar minister Wiebes vlak voor het zomerreces de Tweede Kamer nog liet weten dat er “constructief en voortvarend” wordt overlegd, twijfelen veel bedrijven hardop of de bewindsman de door hem zelf opgelegde deadline van 2022 wel gaat halen. “Het ministerie laat onzekerheid en onduidelijkheid bestaan”, zegt Hans Grünfeld van de VEMW, de koepel van energie-intensieve bedrijven. "Bedrijven weten niet waar ze aan toe zijn, kunnen geen concrete plannen maken en nog niet investeren, wat wel nodig is om de gaskraan dicht te draaien. Intussen zijn we acht maanden verder en er is nog geen enkel concreet besluit genomen.” Ook FME, ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, is sceptisch. “Een eerste verkenning leert dat de versnelde afbouw van gas complex is”, aldus FME in een schriftelijke reactie. "Voor zowel de overstap naar hoogcalorisch gas als verduurzaming zijn grootschalig onderzoek, innovatie en veel investeringen nodig. Zonder ondersteuning van de overheid gaat dit erg moeilijk worden.” Grünfeld hamert op snelle duidelijkheid. “Als ik kijk wat Wiebes wil bereiken en wat er tot nu toe is gedaan dan is de conclusie dat de minister nu een belemmering is voor zijn eigen beleid.”