Minder snel naar de rechter bij conflict of probleem

Mensen met problemen moeten voortaan minder snel naar de rechter stappen, maar eerder en vaker geholpen worden door een wijkteam met maatschappelijk werkers en bemiddelaars. Op die manier moeten onnodige juridische procedures worden voorkomen. Dat is de kern van een plan waarmee minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming de gesubsidieerde rechtsbijstand op de schop wil nemen.

Het aantal zaken met een deels door de overheid betaalde advocaat steeg sinds 2001 van 300.000 naar 450.000 in 2012. De jaren erna bleef dat aantal ongeveer gelijk. Vorig jaar nam het wel weer af naar 415.000. Volgens minister Dekker is een groot deel van die procedures onnodig en zorgt een gang naar de rechter ook lang niet altijd voor een oplossing, of verergert het een conflict alleen maar. Ook is er vaak sprake van een opeenstapeling van problemen op verschillende gebieden en zet een vonnis over één aspect lang niet altijd zoden aan de dijk.

Spreekuur in de wijk

Dekker wil laagdrempelig advies beschikbaar maken voor iedereen, online of via juridische spreekuren in bijvoorbeeld bibliotheken en wijkcentra. Daar komen hulpverleners te zitten die de juridische aspecten van een zaak kunnen herkennen, maar ook de weg naar hulp elders weten te vinden.

De minister wil dat in een vroeg stadium kritischer wordt geselecteerd wie in aanmerking komt voor rechtsbijstand en wie niet. In de plannen gaat een onafhankelijke instantie die selectie uitvoeren. Volgens bewindvoerder blijft de gang naar de rechter voor iedereen open, mocht er geen andere oplossing zijn. 

Overheid lokt zelf procedures uit

Hein Vogel, voorzitter van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland, is sceptisch over de plannen. Zo bestaat volgens hem ten onrechte het beeld dat 'voor ieder wissewasje' wordt geprocedeerd. "Dat is niet zo. De toename komt ook doordat de overheid zelf de regels steeds ingewikkelder maakt."

Vogel kijkt vooral met argusogen naar het voorstel om een instantie te laten bepalen wie wel of niet in aanmerking komt voor rechtsbijstand. "Dat spreekuur wordt gefaciliteerd door de overheid. Die gaat vooral proberen je weg te houden van juridische procedures. Dat is natuurlijk het belang van de overheid, maar lang niet altijd van de hulpzoeker."

Advocaten worden anders betaald

Een ander onderdeel van Dekkers plan is dat advocaten en andere rechtsbijstandverleners anders worden betaald. Nu krijgen ze een vergoeding per procedure, in het nieuwe systeem worden ze beloond voor de oplossing die ze bieden. Het kabinet komt hiervoor met zogeheten rechtshulppakketten voor verschillende problemen tegen een vaste vergoeding. Hij hoopt dat rechtsbijstandsverleners hierdoor sneller op zoek gaan naar andere oplossingen, zoals bemiddeling of hulp bij onderhandelingen, in plaats van naar de rechter te stappen.

Volgens de minister is het plan niet ingegeven door bezuinigingen. Hij zegt het huidige bedrag dat aan de gesubsidieerde rechtsbijstand wordt besteed - 400 miljoen euro – te handhaven. Ook daarover zijn sociaal advocaten niet te spreken. Volgens hen moet er juist geld bij, omdat het hen door de lage tarieven nu al moeite kost het hoofd boven water te houden.