Mila (20) bleef onterecht lang in ggz door ingewikkelde regels: psychiaters en gemeenten zien het vaker gebeuren

Het regelen van een uitkering, woonurgentie of toeslag is zo ingewikkeld dat jongeren in de complexe ggz er niet uitkomen en daardoor langer in behandeling zijn dan nodig is. Dat zegt de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVVP).

Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) herkent het probleem.

Jongeren in de knel

Kinder- en jeugdpsychiater Marja van 't Spijker is vicevoorzitter van de NVVP. Ze werkt bij het jeugd-F-ACT team van Kenter Jeugdhulp, waar jongeren tot 23 jaar worden behandeld die vaak een lange weg te gaan hebben. Ze hebben ernstige psychiatrische aandoeningen, zijn al lang in behandeling en lopen vast op meerdere levensgebieden.

De jongeren kampen bijvoorbeeld met alcohol- of drugsverslaving, hebben lang niet altijd een eigen woning en ook niet voldoende mensen om hen heen die kunnen helpen. Als er dan dingen geregeld moeten worden, zoals een uitkering of woonurgentie, lopen ze helemaal vast. "Onze cliënten moeten eindeloos veel en ingewikkelde informatie aanleveren en dat lukt ze gewoon vaak niet", zegt Van 't Spijker.

Elke gemeente heeft eigen regels

Soms heeft een jongere eindelijk een uitkering en verhuist die vervolgens naar een andere gemeente. Dan moet daar alles weer opnieuw worden aangeleverd en beoordeeld. Dan loop je het risico dat de jongere van de radar verdwijnt en in de schulden raakt, depressief of zelfs suïcidaal wordt.

"Er zijn duidelijk aan te wijzen administratieve hobbels die veel stress geven en onze jongeren ziek maken. Dat zorgt er ook voor dat deze jongeren onterecht langer in de ggz blijven, met langere wachttijden tot gevolg."

Marjon regelt het

Bij het F-ACT team merkt Van 't Spijker dat er soms pas ruimte voor behandelen komt als zaken als wonen, inkomen of toeslagen geregeld zijn. Trajectbegeleider Marjon Dijkstra helpt de cliënten daarbij. Ze helpt de jongeren bijvoorbeeld met zorgaanvragen via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) of de Wet langdurige zorg (Wlz). Maar ook uitkeringsinstanties en Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) vragen de jongeren om stapels gegevens aan te leveren.

Ouders of vrienden zijn vaak niet in staat of in de buurt om bij te springen. Dijkstra belt, rijdt met jongeren naar de gemeente en gaat op huisbezoek. "Als Marjon inspringt om te gaan regelen, dan zie je rust ontstaan bij de jongeren en pas dan komt er ook ruimte voor behandeling", vertelt Van 't Spijker. Ze vraagt zich af of het niet anders kan zodat er minder tijd verloren gaat met stressvol wachten.

Uitbehandeld

Het verhaal van de 20-jarige Mila den Butter laat zien hoe schadelijk het kan zijn om op het rigide systeem van de gemeente te stuiten. Mila is een jonge vrouw met autisme en een lange geschiedenis van hulpverlening in de geestelijke gezondheidszorg: jeugdzorg, gesloten jeugdzorg en de reguliere ggz.

Voor Van 't Spijker en haar team was al een tijdje duidelijk dat verder behandelen niet meer nodig was. Mila had alle trainingen en behandelingen inmiddels wel gevolgd. Het team zag wel dat er iets anders nodig was, namelijk een eigen woning. Niet groot, wel zelfstandig. Mila woonde tot dan toe bij haar oma.

Daklozenopvang

Van 't Spijker: "Voordat een jongere als Mila recht krijgt op een eigen woning moest ze van de gemeente eerst maar naar de daklozenopvang, dat was een eis van de gemeente. Daarna zou ze een training moeten volgen om te leren zelfstandig te wonen, iets wat ze al kan. En pas dan zou een eigen huis in zicht komen."

Het werd een lang proces van zoeken, informatie verzamelen en op je strepen staan. Tijdens dit traject ging het met Mila mis, zo erg dat ze op de wachtlijst van het Expertisecentrum Euthanasie kwam te staan.

'Te goed'

Mila vertelt hoe ze die tijd heeft ervaren "Ik ben daar met Marjon en de psychiater heel lang mee bezig geweest, want een passende woonplek was heel lastig te vinden. Voor begeleid- en beschermd wonen ben ik 'te goed' omdat ik het wonen zelf praktisch wel kan regelen. De vraag was wat dan wel past bij iemand met mijn problematiek."

"We kwamen uit op: er is een veilige woonplek nodig. Maar voor een WMO-wonen indicatie was ik te goed. Toen zei de gemeente dat ik eerst naar de daklozenopvang in Haarlem moest." Volgens Van 't Spijker zou de daklozenopvang juist helemaal niet geschikt zijn voor Mila. Uiteindelijk lukt het met veel inzet vanuit F-ACT Jeugd om via medische urgentie een woning voor Mila te regelen.

Wegzakken

"Ik stond al sinds mijn 18de ingeschreven bij de woningbouwvereniging en reageerde regelmatig op huizen, maar met die urgentie zou ik echt voorrang kunnen krijgen. Om te kijken of ik daarvoor in aanmerking kwam, moest ik enorm veel papierwerk regelen en gesprekken voeren met de gemeente, de arts, de woningbouw. Dat was een heel intensief proces", vertelt Mila.

"We zijn iets voor mijn 18de begonnen met zoeken naar een begeleid wonen-plek of kamertraining. In maart ben ik 20 geworden en sinds eind december heb ik een huis. Omdat het zo lang duurde, zakte ik steeds verder weg, ik voelde me machteloos."

Stappenplan

"Toen ze dat huisje kreeg, heeft ze gekozen voor het leven", zegt Van 't Spijker terugkijkend.

Mila heeft zelf nog wel een advies voor de gemeenten: "Als je toch in zo'n lang en ingewikkeld traject zit, dan zou het fijn zijn als er een duidelijk stappenplan is dat je kan doorlopen. Ik wist nooit waar mijn aanvraag op een bepaald moment lag. Het geeft rust om te weten waar je zit in het proces."

Probleem in veel gemeenten

VNG-bestuurder Peter Heijkoop is bij de vereniging verantwoordelijk voor sociale zaken en is daarnaast wethouder in Dordrecht. "Ik herken deze verhalen. Jongeren met forse ggz problemen kunnen daar niet aan werken zolang ze geen geld hebben om te eten en geen dak boven hun hoofd hebben. Dat zien we veel in gemeenten bij elkaar komen en is ook vaak een reden voor dakloosheid onder jongeren."

"Er zijn best veel gemeenten die zich heel erg richten op deze doelgroep. In Dordrecht hebben wij bijvoorbeeld 'sociaal mariniers' die heel veel vrijheid krijgen om doorbraken te forceren. Maar dan nog komen er casus op mijn bureau van jongeren die suïcidaal zijn bijvoorbeeld."

Nieuwe wet nodig

Volgens Heijkoop ligt de oplossing in een nieuwe wet die alle andere wetten vervangt. "Deze jongeren vallen nu onder een heleboel wetten met elk een eigen administratie. Als je één wet zou maken, laten we zeggen een wet op het sociaal domein, kun je dat eruit halen. Dus eerst de jongeren centraal stellen en dán wetgeving maken."

Het ligt niet voor de hand dat zo'n grote wijziging er zal komen. "En dat is heftig want de crisis in het onderwijs, de ggz en de huisvesting komen bij deze jongeren allemaal bij elkaar."