Migrantenstroom vanuit Rusland groot dilemma voor Finland: 'Niet laten chanteren, maar mensen laten doodvriezen kan ook niet'

Het zijn bizarre beelden: migranten uit het Midden-Oosten die in een sneeuwlandschap vanuit Rusland de grens met Finland willen oversteken, op de fiets. Finland heeft inmiddels alle grensovergangen gesloten: "De situatie is zorgwekkend."

De Finse premier Petteri Orpo noemt de instroom van vluchtelingen vanuit Rusland inmiddels 'een kwestie van nationale veiligheid'. Volgens NAVO-baas Jens Stoltenberg probeert Rusland Finland, dat sinds april lid is van de NAVO, onder druk te zetten door het land te overspoelen met migranten.

Honderden migranten overgestoken

"De migranten komen naar Rusland per vliegtuig", vertelt Joel Linnainmäki van het Finnish Institute of International Affairs, een denktank in Helsinki. Vervolgens worden de migranten door de Russen richting Finland gestuurd: "Dicht bij de grens krijgen ze een fiets omdat het verboden is om de grens te voet over te gaan."

De afgelopen weken zijn er volgens hem op die manier 900 mensen de grens overgestoken. Ter vergelijking: tot vorige maand ging het om gemiddeld één asielzoeker per dag. "Daarom heeft Finland nu alle grensposten gesloten. De situatie is kalm, maar zorgwekkend."

'Gesprek met Poetin is onmogelijk'

Linnainmäki is expert op het gebied van Europese veiligheid en de NAVO. Hij legt uit dat het niet de eerste keer is dat Finland te maken heeft met migranten die op fiets vanuit Rusland de grens (willen) oversteken. Dat gebeurde eerder ook al in 2015 en 2016: "Toen kwamen er een paarduizend mensen de grens over."

Uiteindelijk spraken de Finse president Sauli Niinistö en zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin toen met elkaar en stopte de migrantenstroom, weet Linnainmäki. "Maar dit soort politieke gesprekken zijn niet meer mogelijk door de oorlog in Oekraïne en de agressie van Poetin."

Vast komen te zitten in vrieskou

Zijn grootste zorg is dat Rusland doorgaat met het binnenhalen van migranten om die vervolgens door te sturen naar de Finse grens. Zeker nu ook de laatste grenspost Raja-Jooseppi is gesloten. Die overgang ligt in het hoge noorden van het land, binnen de noordpoolcirkel.

"Ik ben bezorgd dat migranten dan vast komen te zitten in het stuk niemandsland tussen het hek aan de Finse grens en het hek aan de Russische grens", vertelt Linnainmäki. "En dan krijgen we een ethisch probleem, want je kunt daar niet mensen laten doodvriezen."

'Dit is hybride oorlogvoering'

En dat is precies waar president Poetin op hoopt, zegt Patrick Bolder, militair specialist bij het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). "Wat we hier zien, is 'hybride oorlogvoering'. Dat is eigenlijk oorlogvoering onder de radar. Het is dus geen oorlogvoering met tanks en kogels en het is heel lastig om er een tegenantwoord op te verzinnen."

Bolder noemt de praktijken 'een soort pesten'. "Dat doet Poetin omdat Finland onlangs is toegetreden tot de NAVO, waardoor er nu een 1300 kilometer lange grens tussen Rusland en de NAVO is. Iets wat Poetin natuurlijk nooit wilde, hij wilde de NAVO op afstand houden."

NAVO en EU destabiliseren

"Nu wil Poetin ervoor zorgen dat de NAVO minder als één blok gaat optreden", legt de expert uit. Daarbij zijn de pijlen volgens hem niet alleen op het militair bondgenootschap gericht: "Hij probeert de EU te destabiliseren en gebruikt daarvoor mensen."

Poetin weet volgens Bolder dat buurland Finland de migranten die door Rusland bij de grens worden afgezet niet kan blijven opnemen. "Finland zal zich niet willen laten chanteren. Maar mensen laten doodvriezen bij de grens, dat kan ook niet."

'Te werk als een judoka'

Clingendael-deskundige Niels Drost zegt dat het belangrijk is dat Finland laat zien dat dit soort chantage met migranten niet werkt: "Anders is het een boodschap aan Rusland dat het een effectieve strategie is. Want als het blijkt te werken kun je erop rekenen dat Rusland er een schepje bovenop zal doen."

Rusland gaat daarbij volgens hem 'te werk als een judoka'. Drost wijst erop dat Poetin een zwarte band heeft in die sport. "Je geeft een duw en stoot, probeert de zwakte van je tegenstander te vinden en slaat daar dan op toe. Dus als dit niet werkt, geeft Rusland deze poging op of gooit het over een andere boeg."

Hulp van Frontex

Finland moet vooral transparant zijn over hoe het met deze uitdaging omgaat, benadrukt Drost. Daarbij kan het land de hulp inschakelen van de EU, via het grensagentschap Frontex. Dat heeft de lidstaat inmiddels ook gedaan: vandaag zijn de eerste vijftig Frontex-medewerkers aangekomen bij Finse grensposten.

Linnainmäki van het Finnish Institute of International Affairs is blij met de steun uit de rest van Europa: "Behalve van Frontex krijgen we ook hulp van de European Border Agency. Maar ondertussen lopen de kosten op door de Russische acties, dus we moeten nadenken hoe we dit oplossen als de migranten blijven komen."