Het zijn bizarre beelden: migranten uit het Midden-Oosten die in een sneeuwlandschap vanuit Rusland de grens met Finland willen oversteken, op de fiets. Finland heeft inmiddels alle grensovergangen gesloten: "De situatie is zorgwekkend."

De Finse premier Petteri Orpo noemt de instroom van vluchtelingen vanuit Rusland inmiddels 'een kwestie van nationale veiligheid'. Volgens NAVO-baas Jens Stoltenberg probeert Rusland Finland, dat sinds april lid is van de NAVO, onder druk te zetten door het land te overspoelen met migranten.

Honderden migranten overgestoken

"De migranten komen naar Rusland per vliegtuig", vertelt Joel Linnainmäki van het Finnish Institute of International Affairs, een denktank in Helsinki. Vervolgens worden de migranten door de Russen richting Finland gestuurd: "Dicht bij de grens krijgen ze een fiets omdat het verboden is om de grens te voet over te gaan."

De afgelopen weken zijn er volgens hem op die manier 900 mensen de grens overgestoken. Ter vergelijking: tot vorige maand ging het om gemiddeld één asielzoeker per dag. "Daarom heeft Finland nu alle grensposten gesloten. De situatie is kalm, maar zorgwekkend."

'Gesprek met Poetin is onmogelijk'

Linnainmäki is expert op het gebied van Europese veiligheid en de NAVO. Hij legt uit dat het niet de eerste keer is dat Finland te maken heeft met migranten die op fiets vanuit Rusland de grens (willen) oversteken. Dat gebeurde eerder ook al in 2015 en 2016: "Toen kwamen er een paarduizend mensen de grens over."

Uiteindelijk spraken de Finse president Sauli Niinistö en zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin toen met elkaar en stopte de migrantenstroom, weet Linnainmäki. "Maar dit soort politieke gesprekken zijn niet meer mogelijk door de oorlog in Oekraïne en de agressie van Poetin."

Vast komen te zitten in vrieskou

Zijn grootste zorg is dat Rusland doorgaat met het binnenhalen van migranten om die vervolgens door te sturen naar de Finse grens. Zeker nu ook de laatste grenspost Raja-Jooseppi is gesloten. Die overgang ligt in het hoge noorden van het land, binnen de noordpoolcirkel.

"Ik ben bezorgd dat migranten dan vast komen te zitten in het stuk niemandsland tussen het hek aan de Finse grens en het hek aan de Russische grens", vertelt Linnainmäki. "En dan krijgen we een ethisch probleem, want je kunt daar niet mensen laten doodvriezen."

'Dit is hybride oorlogvoering'

En dat is precies waar president Poetin op hoopt, zegt Patrick Bolder, militair specialist bij het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). "Wat we hier zien, is 'hybride oorlogvoering'. Dat is eigenlijk oorlogvoering onder de radar. Het is dus geen oorlogvoering met tanks en kogels en het is heel lastig om er een tegenantwoord op te verzinnen."

Bolder noemt de praktijken 'een soort pesten'. "Dat doet Poetin omdat Finland onlangs is toegetreden tot de NAVO, waardoor er nu een 1300 kilometer lange grens tussen Rusland en de NAVO is. Iets wat Poetin natuurlijk nooit wilde, hij wilde de NAVO op afstand houden."

NAVO en EU destabiliseren

"Nu wil Poetin ervoor zorgen dat de NAVO minder als één blok gaat optreden", legt de expert uit. Daarbij zijn de pijlen volgens hem niet alleen op het militair bondgenootschap gericht: "Hij probeert de EU te destabiliseren en gebruikt daarvoor mensen."

Poetin weet volgens Bolder dat buurland Finland de migranten die door Rusland bij de grens worden afgezet niet kan blijven opnemen. "Finland zal zich niet willen laten chanteren. Maar mensen laten doodvriezen bij de grens, dat kan ook niet."

'Te werk als een judoka'

Clingendael-deskundige Niels Drost zegt dat het belangrijk is dat Finland laat zien dat dit soort chantage met migranten niet werkt: "Anders is het een boodschap aan Rusland dat het een effectieve strategie is. Want als het blijkt te werken kun je erop rekenen dat Rusland er een schepje bovenop zal doen."

Rusland gaat daarbij volgens hem 'te werk als een judoka'. Drost wijst erop dat Poetin een zwarte band heeft in die sport. "Je geeft een duw en stoot, probeert de zwakte van je tegenstander te vinden en slaat daar dan op toe. Dus als dit niet werkt, geeft Rusland deze poging op of gooit het over een andere boeg."

Hulp van Frontex

Finland moet vooral transparant zijn over hoe het met deze uitdaging omgaat, benadrukt Drost. Daarbij kan het land de hulp inschakelen van de EU, via het grensagentschap Frontex. Dat heeft de lidstaat inmiddels ook gedaan: vandaag zijn de eerste vijftig Frontex-medewerkers aangekomen bij Finse grensposten.

Linnainmäki van het Finnish Institute of International Affairs is blij met de steun uit de rest van Europa: "Behalve van Frontex krijgen we ook hulp van de European Border Agency. Maar ondertussen lopen de kosten op door de Russische acties, dus we moeten nadenken hoe we dit oplossen als de migranten blijven komen."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."