Menstruatieproducten moeten in Nederland gratis worden, vinden zeven op de tien (69 procent) mensen onder de 35 jaar. Dat blijkt uit onderzoek van 3Vraagt, onderdeel van het EenVandaag Opiniepanel.

Een ruime meerderheid van de vrouwen (81 procent), en ook de meeste mannen (57 procent), vindt dat bijvoorbeeld maandverband en tampons vrij verkrijgbaar moeten zijn. Sommigen vinden dat elke vrouw daar recht op heeft, anderen vinden dat dat alleen voor mensen moet gelden die het zelf niet kunnen betalen.

'Menstruatie-armoede'

De meeste vrouwen in Nederland geven tussen de 2,50 en 25 euro per maand uit aan tampons, maandverband of andere menstruatieproducten. Dat is voor iedere persoon anders, afhankelijk van welke producten er gebruikt worden en hoeveel er nodig is vanwege het bloedverlies. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat één op de tien jonge vrouwen in Nederland weleens te weinig geld heeft voor tampons of maandverband. Dat gaat vaak om gezinnen waar in armoede wordt geleefd.

Armoede wordt dan ook als belangrijkste reden genoemd door voorstanders van gratis menstruatieproducten: "Dit is Nederland. Niemand zou uit geldgebrek met een prop wc-papier in haar onderbroek moeten lopen. Die periode is al vervelend genoeg", schrijft een deelnemer.

Gratis menstruatieproducten in Rotterdam

Sinds kort kunnen in Rotterdam meisjes met ouders met een laag inkomen maandverband en tampons aanschaffen met geld van de gemeente. Veel deelnemers zien ook het liefst dat gratis producten, naar voorbeeld van Rotterdam, alleen beschikbaar zijn voor mensen die geen geld hebben om het zelf aan te schaffen.

"Ik kan het betalen, dus dat vind ik prima om te doen", schrijft een deelneemster, "maar tampons en maandverband verstrekken bij de voedselbank zou echt een topidee zijn."

Bijna alle vrouwen willen gratis maandverband op scholen

Er zijn ook deelnemers die vinden dat de overheid de producten voor elke vrouw moet vergoeden: "Het is gewoon oneerlijk dat de helft van de bevolking hier wel geld aan uit moet geven en mannen niet. Ik kan er toch niks aan doen dat ik een baarmoeder heb", schrijft een vrouwelijke deelneemster.

In Nieuw-Zeeland kunnen meisjes gratis maandverband en tampons krijgen op school. Uit het onderzoek blijkt dat ook hier scholen bij uitstek worden gezien als een plaats waar menstruatieproducten gratis zouden moeten zijn. Bijna alle jonge vrouwen (96 procent) en ook een ruime meerderheid van de jonge mannen (71 procent) ziet dat zitten.

Ziek melden voorkomen

Het gratis beschikbaar maken van bijvoorbeeld maandverband op scholen zou volgens deelnemers kunnen voorkomen dat meisjes die zelf geen menstruatieproducten kunnen betalen, de deur niet uit durven en zich ziek melden.

Bovendien zien mensen het als een manier om menstruatie makkelijker bespreekbaar te maken onder scholieren. "Dit normaliseert ongesteld zijn en neemt hopelijk het taboe weg voor alle leerlingen, ook de jongens", schrijft iemand.

Rekening houden met milieu

Veel deelnemers benoemen wel dat als de overheid gratis producten zou verschaffen, deze zo klimaatneutraal mogelijk moeten zijn: "De regering moet dit als kans aangrijpen om niet bij de grote bedrijven in te kopen maar bij bedrijven die rekening houden met het milieu."

Wasbaar maandverband of herbruikbare menstruatiecups worden ook door meerdere deelnemers geopperd: "Goed voor het klimaat én goedkoper voor de staat."

'Tampontaks'

EU-lidstaten moeten volgens de Europese regelgeving tot 2022 minimaal 5 procent btw heffen op menstruatieproducten. In Nederland worden die met 9 procent belast. Daarmee vallen ze in dezelfde categorie als bijvoorbeeld pleisters, maar ook eten. Geen btw meer heffen is momenteel dus niet mogelijk, een verlaging eventueel wel.

Ruim driekwart (78 procent) van de deelnemers zou graag zien dat, zolang de producten niet gratis zijn, het btw-tarief op menstruatieproducten in Nederland wordt verlaagd. Tegelijk rijst de vraag of dat wel de oplossing is: "Ja, menstruatieproducten moeten zo toegankelijk mogelijk worden voor iedereen, maar ik vraag me af hoe effectief afschaffen van btw is. Vaak zie je dat producenten zelfs prijzen verhogen tot het oude niveau om gewoon extra winst te pakken. Als er afschaffing zou zijn, zou een maximumprijs op zijn plaats zijn."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."