In Nederland is regelmatig een tekort aan medicijnen tegen aandoeningen als hartklachten, luchtwegproblemen of jicht. Vroeger konden die medicijnen in bulk uit het buitenland gehaald worden, maar dat mag nu alleen nog maar per individueel geval.

En dat is een probleem. Om een idee te geven van de impact van het medicijntekort: 1 op de 7 Nederlandse patiënten is afhankelijk van geïmporteerde medicijnen omdat er hier een tekort aan is. Dat bleek uit een inventarisatie door NRC begin dit jaar.

Preferentiebeleid

Het medicijntekort treft mensen met allerlei aandoeningen, van jicht tot een hoge bloeddruk. Over de oorzaken hiervan is al veel geschreven. Zo is Nederland afhankelijk van fabrieken in het buitenland. Als daar de grondstof voor de medicijnen niet voorhanden is, merken wij dat ook. Een andere oorzaak is dat Nederlandse verzekeraars alleen het goedkoopste middel vergoeden binnen een groep van vergelijkbare geneesmiddelen.

Dit zogenoemde 'preferentiebeleid' is bedoeld om de zorgkosten en daarmee de zorgpremie laag te houden en dit leidt ook daadwerkelijk tot kostenbeheersing. Nederland geeft minder uit aan geneesmiddelen dan andere Europese landen. Maar volgens sommige apothekers leidt het beleid er inmiddels toe dat mensen geen goede toegang hebben tot medicijnen.

Alternatieve route afgesloten

Tot nu toe maakte de minister het met een speciale regeling mogelijk dat de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) via een 'tekortenbesluit' toestemming gaf om geneesmiddelen uit het buitenland te importeren als er een tekort is. Door een uitspraak van de Raad van State is dat vanaf nu niet meer mogelijk voor patiëntengroepen maar alleen nog voor individuele gevallen.

De Raad van State argumenteert dat de ministeriële regeling waarmee de IGJ toestemming kan geven voor het importeren van medicijnen zonder voorafgaand verzoek van een arts, in strijd is met de Geneesmiddelenwet. Dat betekent dat zorgverleners voor elke patiënt zo'n aanvraag moeten doen en dat de toegang tot medicijnen waar mensen afhankelijk van zijn wéér moeilijker is geworden.

Gevolgen voor hersenfuncties

En dat heeft voor patiënten flinke gevolgen, weet ook beleidsmedewerker van de Parkinson Vereniging Jobien Wind (61). "Zonder medicatie krijg je situaties dat mensen met parkinson in een stoel zitten en 3 uur later daar nog zitten, stil gevallen. En dat is dan het leven", vertelt ze.

Jobien werd zelf 10 jaar geleden gediagnostiseerd met parkinson en merkt zelf de gevolgen van de tekorten: "Laatst had ik 4 dagen niet genoeg Levodopa", zegt ze. Dat is een medicijn dat hetzelfde werkt als de stof dopamine, die nodig is voor veel hersenfuncties. "Ik kon niet goed lopen, niet goed praten, niet omdraaien in bed en niet goed nadeken. Als ik niet genoeg medicatie heb, vragen mensen op straat of ik dronken ben. Dat is naar."

'Zou niet nodig moeten zijn'

Net als veel patiënten is Jobien volledig afhankelijk van welke middelen er bij de apotheek beschikbaar zijn. "Er is al veel stress als je überhaupt naar de apotheek gaat. Je moet hopen dat je medicatie er is." Als ze aankomt checkt ze alle geneesmiddelen ook. "Ik bekijk alles, want ik wil niet meer wisselen van merk. Ook dat kan gevolgen hebben."

Om haar heen merkt ze dat sommigen fulltime bezig zijn met het verzorgen van medicatie voor hun partner. "Die moeten ruzie maken bij de apotheek om medicatie te krijgen waar hun partner van afhankelijk is. Dat zou niet nodig moeten zijn."

Terug naar tekentafel

Dus wat is de oplossing? Volgens Jobien is het belangrijk om minder afhankelijk te worden van medicijnen die worden geproduceerd in China en India. Bovendien wordt ook de import van geneesmiddelen uit Europese landen moeilijker door de uitspraak van de Raad van State.

Die betekent in ieder geval dat de minister terug moet naar de tekentafel en een andere manier moet bedenken om het medicijntekort aan te pakken. Minister Fleur Agema van Volksgezondheid laat weten de uitspraak te bestuderen en 'zo snel als mogelijk bekijken of en hoe wet- en regelgeving hierop aangepast kunnen worden'.

Afgelopen zomer was er veel aandacht voor de situatie van de 12-jarige Mikael. Hij is in Nederland geboren maar wordt uitgezet naar Armenië, waar zijn ouders vandaan komen. Wat voor opties heeft hij nog om toch te blijven? "Einde van de rit in Nederland."

Door de strenge veiligheidsmaatregelen rond de NAVO-top in Den Haag op 24 en 25 juni, wordt het verkeer rond de stad een bende. Rijkswaterstaat adviseert zelfs de Randstad te vermijden. Niet iedereen is enthousiast, en ondernemers vrezen voor hun omzet.