tv LIVE
meer NPO start

Medicijnen op maat? Dat kan door een DNA-test bij de apotheker

Medicijnen op maat? Dat kan door een DNA-test bij de apotheker
DNA-afname (archief)
Bron: ANP

Je DNA laten testen bij de apotheek om zo een heel precies op jouw lichaam gericht geneesmiddelenadvies te krijgen: dat kan sinds kort bij 17 apotheken in Nederland. 'Het is de toekomst', zegt bijna iedereen, maar er is ook kritiek.

Hoe iemands lichaam reageert op een bepaald medicijn is op dit moment nog vaak nattevingerwerk. De voorgeschreven doseringen zijn meestal gemaakt voor de gemiddelde standaard. Sommige mensen bijvoorbeeld nemen medicijnen snel op in hun bloed, terwijl anderen dat juist heel traag doen. Met een DNA-test kunnen bepaalde genen in beeld gebracht worden waarmee de doseringen en het soort medicijnen heel precies kunnen worden bepaald. Fijn voor de patiënt, maar deskundigen zijn ook bang voor onduidelijkheid omdat er bij deze apotheekketen gewerkt wordt met een Amerikaanse DNA-test die verschilt van de Nederlandse testen. "Het geeft verwarring en onzekerheid, en is dus niet wenselijk."

Medicijnen op maat

Alliance Healthcare Nederland is de keten van apotheken die sinds kort voor iedereen die dat wil DNA-testen aanbiedt waarbij gekeken wordt naar bepaalde genen die van belang zijn voor de effectiviteit van medicijnen op jouw lichaam. Hiermee kunnen medicijnen meer op maat worden aangeboden en wordt voorkomen dat mensen teveel of te weinig van een bepaald medicijn binnen krijgen. Dat heeft namelijk alles te maken met de genen.

Apotheker Gertjan Hooijman denkt dat veel mensen hier gebruik van gaan maken: "We gaan die testen aanbieden aan mensen die bijvoorbeeld vreemd reageren op medicijnen, maar ook aan diegenen die willen weten of medicijnen optimaal zijn afgestemd op hun lichaam. Dat is met zo'n DNA-test goed te zien. Veel mensen gebruiken namelijk een bepaalde bloedverdunner ter voorkoming van een tweede hersen- of hartinfarct. Die werkt bij 5-10 procent van hen gewoon nauwelijks tot niet. Dat kan je beter maar weten via zo'n DNA-test."

Apotheker Gertjan Hooijman ziet voordelen voor bijvoorbeeld bloedverdunners die bij een deel van patiënten niet goed werken: "Middels zo'n DNA-test kom je daar achter en kan je kijken welke alternatieven voor die persoon geschikter zijn."

Amerikaanse test

De apothekersketen werkt met een DNA-test van het Amerikaansen bedrijf OneOme. Hier in Nederland wordt eerst wangslijm afgenomen, dat naar Amerika wordt gestuurd om te testen. Daar wordt gekeken naar 27 genen en de effecten op 300 medicijnen.

De uitslag wordt terug naar Nederland gestuurd en door de apotheker uitgebreid besproken met de cliënt. Met het advies kan die naar de huisarts of de behandelaar om vervolgens samen met de apotheker te kijken of de medicijnen moeten worden aangepast.

info

Zo wordt via DNA bepaald welk medicijn het beste werkt

Je lichaam bestaat uit vele miljarden cellen. In elk van die cellen zit DNA. Dat DNA bestaat weer uit miljoenen kleinere deeltjes: je chromosomen. Die zijn opgebouwd met pakketten erfelijke informatie met kleinere stukjes DNA: je genen. Daar zijn er zo'n 20.000 tot 25.000 van. Via de DNA-test die bij de apotheek wordt afgenomen wordt er gekeken naar een kleine selectie. Die selectie van genen zegt meer over de mate waarin bepaalde enzymen in je lever werken.

Werkt een enzym namelijk te snel, dan krijg je minder van sommige geneesmiddelen in je bloed. Werkt het te langzaam, dan krijg je misschien wel teveel van het medicijn in je bloed. Dat kan bijwerkingen tot gevolg hebben. Met de DNA-test die nu wordt aangeboden zou je kunnen kijken hoe de enzymen bij jou werken. Dat kan bijvoorbeeld wanneer je vreemd reageert op een medicijn, maar ook als je gewoon nieuwsgierig bent.

'Initiatief gaat te ver'

Hoogleraar farmacogenetica Ron van Schaik is dé autoriteit op dit gebied. Tegen aanbieden van DNA-tests via apotheken is hij niet, hij voorziet zelfs dat dit in de toekomst de standaard wordt. Maar aan de huidige proef kleven wat hem betreft wel bezwaren. "Ik vrees dat een aantal apothekers het rapport rechtstreeks aan de patiënt zal geven en dat men onvoldoende kennis heeft om alle informatie van deze Amerikaanse testen juist te interpreteren."

De Amerikaanse test kijkt namelijk naar 27 genen die invloed zouden kunnen hebben op medicijnen in plaats van de in Nederland bewezen 13 genen. Van Schaik is daar kritisch op: "Het initiatief van deze apotheekketen gaat mijns inziens te ver: het sluit niet aan bij de Nederlandse situatie en presenteert resultaten waarover wij in Nederland nog geen uitspraak hebben gedaan, dan wel nog niet overtuigd zijn van het bewijs om dit klinisch toe te passen. Een apotheker die niet is aangesloten bij dit project, of een huisarts die geconfronteerd wordt met deze uitgebreidere rapportage, zal niet met dit rapport overweg kunnen. Het geeft verwarring en onzekerheid, en is dus niet wenselijk."

Verwarring en onzekerheid

Hoofd Ziekenhuisapotheek Hans Mulder van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen is gespecialiseerd in het middels het DNA afstemmen van medicijnen bij psychiatrisch patiënten. Hij zegt dat het uiteindelijk ook kan leiden tot het niet optimaal gebruiken van medicijnen door de patiënt: "Deze test heeft een paar voorbeelden waar het bewijs onvoldoende voor is. Het gevaar bestaat dat een patiënt een bepaald middel niet gaat gebruiken terwijl dit wel het beste voor hem is."

Apotheker Gertjan Hooijman zegt in een reactie dat het klopt dat in Nederland van slechts 13 genen evident bewezen is dat ze effect hebben op de medicijnrespons.: "De kennis omtrent het effect van deze genen ontwikkelt zich zo snel dat er internationaal bewijs is dat ook voor die andere 14 genen inmiddels literatuur is omtrent het effect. In Nederland is deze literatuur echter nog niet beoordeeld, wij nemen die waarschijnlijkheid al wel mee in onze testen."

Bekijk hier de reportage over de aangeboden DNA-test bij apotheken.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'
De Veluwezoom is een van de mogelijke nieuwe oefenterreinen van Defensie
Bron: EenVandaag

Defensie onderzoekt de Veluwezoom als locatie om te oefenen met zware explosieven. Omwonenden, natuurorganisaties en zweefvliegers zijn bang voor schade aan de omgeving. Maar uitbreiding is echt nodig, volgens Staatssecretaris Gijs Tuinman van Defensie.

Naast de Terletse Heide in de Veluwezoom zijn ook Kollumerwaard in Friesland, en Lelystad in beeld als mogelijke nieuwe oefenlocaties. In december 2024 vielen op basis van omgeving-, milieu-, geluid- en natuureisen al vijf andere locaties af.

Veluwezoom Bomvrij

Dat de Terletse Heide mogelijk in een militair oefenterrein verandert, roept veel weerstand op. Actiegroep Veluwezoom Bomvrij heeft zo'n 40.000 handtekeningen opgehaald tegen de plannen. In maart zijn ze van plan het burgerinitiatief aan de Tweede Kamer aan te bieden.

"De samenleving spreekt zich uit. Die 40.000 handtekeningen staan voor een hele duidelijke roep. Een roep van: we willen dit niet", zegt woordvoerder Ruben Smit. Dat juist het oudste nationale park en Natura 2000-gebied een optie voor nieuw oefenterrein is, baart hem zorgen. "Qua vogels leven hier een aantal typische soorten die Europees beschermd zijn."

Uitbreiding noodzakelijk

Defensie oefent nu al met explosieven in Reek in Noord-Brabant, maar daar mogen ze maximaal 5 kilogram springstof gebruiken. Defensie wil kunnen oefenen met zwaardere explosieven van 20 kilogram en heeft daarom een groter oefenterrein nodig.

Volgens staatssecretaris Gijs Tuinman is een uitbreiding op een andere plek noodzakelijk: "Defensie moet er klaar voor zijn. Onze gereedheid moet omhoog. We zien dat onze welvaart, onze vrijheid en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. Onze krijgsmacht moet groeien, maar het allerbelangrijkst is dat de mensen en spullen ook getraind en geoefend zijn. En daarom is er meer ruimte nodig."

Bekijk ook

Maanlandschap

Ruben Smit is bang voor onherstelbare schade in het Natura 2000-gebied: "Ik vrees dat dit landschap voorgoed verloren raakt als alle plannen doorgaan. Mocht Defensie dit als voorkeurslocatie uitspreken, dan verandert dit landschap in een maanlandschap."

Hij vult aan: "Ik ben bang voor de effecten van de zware metalen en de fijnstof die vrijkomt bij de oefeningen."

Beperkt tot 3 keer per dag

Volgens Defensie blijven de explosies op de huidige locatie in ieder geval beperkt tot drie keer per dag en wordt er alleen geoefend op een vaste plek binnen een klein gebied.

"We gaan zeker niet 700 hectare omploegen", zegt commandant van het springterrein in Reek Edgar-Allen van Berkel.

'Defensie beschermt de natuur'

Er is maar één springpunt en de explosieven worden in bunkers tot ontploffing gebracht. Van Berkel: "In de bunkers is het inderdaad een maanlandschap. Daarom is het ook in de bunkers." Na explosies graven ze de grond regelmatig af, geeft Tuinman aan: "Het wordt volledig gesaneerd en de grond komt schoner terug dan dat-ie erin zat."

"Defensie en natuur gaan hartstikke goed samen", zegt hij kijkend naar het oefenterrein in Reek. "Omdat Defensie daar is gaan oefenen heb je heel weinig recreatiedruk, wordt er niet gebouwd en is juist het feit dat we die natuur beschermen."

Explosies op de Veluwe? Petitie tegen uitbreiding oefenterrein Defensie bijna 40.000 keer ondertekend, 'maar het is echt nodig'

'Doodsteek' voor zweefvliegen

Ook zweefvliegcentrum Terlet dreigt te verdwijnen als het oefenterrein op de Terletse Heide komt. Het zweefvliegveld ligt direct naast het beoogde oefenterrein. Als Defensie voor deze locatie kiest, stuiten zweefvliegers tegen een verboden gebied aan.

"We hebben geen motor, dus we blijven in de buurt van het veld. Het aanvlieggebied zit precies daar. Zonder dat gebied kunnen we niet landen", zegt voorzitter van de Gelderse zweefvliegclub Ronald Termaat. "Voor het zweefvliegen in Nederland zal dat waarschijnlijk de doodsteek betekenen."

Zweefvliegers naar Defensie

Termaat vult aan dat Defensie ook baat heeft van het zweefvliegcentrum: "Er zijn ook heel veel zweefvliegers die uiteindelijk gaan werken bij Defensie."

Jongeren vanaf 14 jaar kunnen al gaan zweefvliegen. "Die leren hier niet alleen vliegen maar ook een stuk verantwoordelijkheid en techniek. En vaak zie je dat mensen zo geïnspireerd worden dat ze een werkzame leven gaan doorbrengen bij Defensie als vlieger."

Bekijk ook

Hoe verder?

De komende maanden wordt duidelijk welk gebied in aanmerking komt als nieuw militair oefenterrein. Het ministerie heeft een onafhankelijke partij gevraagd om de milieueffecten te onderzoeken, vertelt Tuinman.

Uiteindelijk wordt eind mei duidelijk welke locatie de voorkeur krijgt. Daarna krijgen belanghebbenden 6 weken te tijd om bezwaar te maken. Eind 2025 wordt besloten waar het oefenterrein uiteindelijk komt. "Het is de allerlastigste behoefte die ik heb. Het is echt heel moeilijk in te passen in Nederland", sluit Tuinman af.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD: 'Bang dat grenzen steeds verder opgerekt worden'
Protesten tegen de AfD in Berlijn
Bron: EenVandaag

De afgelopen maanden gingen honderdduizenden mensen in heel Duitsland de straat op. Met grootschalige demonstraties protesteerden ze tegen een mogelijke samenwerking met de omstreden partij AfD (Alternative für Deutschland).

De zogenoemde 'Brandmauer', letterlijk: brandmuur, - een afspraak tussen politieke partijen om het samenwerken met radicaal rechts uit te sluiten - heeft in Duitsland tot nu toe een samenwerking met de AfD kunnen voorkomen. Maar nu de partij in de peilingen op ruim 20 procent van de stemmen staat, rijst de vraag: blijft de Brandmauer overeind?

Hand-in-Hand tegen opkomst extreem-rechts

Maren Loerzer is een van de drijvende krachten achter Hand-in-Hand, een initiatief dat een grote demonstratie tegen de opkomst van extreem-rechts in Berlijn organiseerde. Terwijl ze de laatste voorbereidingen overziet, benadrukt ze waarom deze strijd zo belangrijk is.

"Mijn grootste zorg is dat de AfD erin slaagt om de grenzen steeds verder op te rekken, waardoor we steeds dichter bij het fascisme komen." Tegelijkertijd begrijpt ze de onvrede van veel Duitsers en de roep om politieke verandering. "Maar uit protest op de AfD stemmen, dat gaat echt te ver", voegt ze eraan toe.

Symbool voor falen van gevestigde partijen

De AfD zorgt met haar radicale standpunten over migratie voor veel opschudding. De Duitse binnenlandse veiligheidsdienst heeft delen van de partij als rechts-extremistisch en anti-democratisch bestempeld. Toch lijken steeds meer kiezers daar minder moeite mee te hebben. Volgens politicoloog Wolfgang Schröder komt dat doordat steeds meer mensen twijfelen aan het vermogen van de democratie en politieke instituties om hun leven te verbeteren.

"Door de grote toestroom van migranten sinds 2015 en de daaruit voortvloeiende polarisatie heeft de AfD zich sterk kunnen positioneren en haar invloedssfeer zelfs uitgebreid naar het midden van de samenleving", legt Schröder uit. Daarnaast speelt de partij in op frustraties die traditionele partijen niet weten te adresseren. "De AfD slaagt erin kiezers te mobiliseren op een manier die andere partijen niet lukt. In zekere zin staat de opkomst van de AfD symbool voor het falen van de gevestigde partijen."

'Nie wieder'

De opkomst van de AfD veroorzaakt scheuren in de Brandmauer, die na de Tweede Wereldoorlog werd opgetrokken om een herhaling van het Hitlerregime te voorkomen. In Duitsland is de les uit het verleden helder: de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) kwam niet via een staatsgreep, maar via democratische middelen aan de macht.

"Een fundamenteel liberaal systeem biedt ook ruimte aan zijn tegenstanders", zegt Schröder. "In het ergste geval kunnen zij die ruimte gebruiken om de democratie te ondermijnen of zelfs af te schaffen." Juist om die reden werd na 1945 een duidelijke grens getrokken: partijen die de democratie bedreigen, daarmee werk je niet samen.

Bekijk ook

info

Wat is de 'Brandmauer'?

Met de zogenoemde Brandmauer, de 'brandmuur', wordt in de Duitse politiek bedoeld dat partijen op geen enkele manier samenwerken met radicaal rechts. En dat geldt ook voor de AfD. Er worden bijvoorbeeld geen regeringscoalities met de AfD gesloten. Ook stemmen ze niet voor moties en voorstellen die door de AfD zijn ingediend. En als partijen zelf een motie of voorstel indienen, zorgen ze ervoor dat de AfD niet nodig is voor een meerderheid.

Maar eind januari diende oppositiepartij de Christlich-Demokratische Union Deutschland (CDU) een niet-bindende motie in waarin de regering werd opgeroepen om met strengere asielmaatregelen te komen. Die motie werd aangenomen in de Bondsdag, het Duitse parlement. En de steun van de AfD was daarbij beslissend. Critici vinden dat de CDU hiermee de eerste stap heeft gezet in het afbreken van de 'brandmuur' rond AfD.

Bekijk ook

Protesten tegen AfD

"Het was een van de zwaarste weken van mijn leven", vertelt Maren over de motie die Friedrich Merz, de huidige kanselierskandidaat van de CDU, met steun van de AfD in de Bondsdag indiende. De motie leidde tot een golf van protesten in het hele land, want hoewel de AfD waarschijnlijk een grote rol gaat spelen bij de verkiezingen, stemt de meerderheid van de Duitsers niet op deze partij.

Berichten over deportatietickets voor migranten en uitspraken over het streven naar een etnisch homogeen Duitsland, zorgen nog steeds bij veel kiezers voor weerstand tegen de partij. "De kern van een liberale democratie is dat er compromissen worden gesloten. Partijen die daartoe niet bereid zijn, vormen een bedreiging voor de democratie", zegt Schröder.

'Wir sind die Brandmauer'

Afgelopen zondag gingen bijna 40.000 mensen in Berlijn de straat op. Onder de demonstranten heerst de overtuiging dat de Brandmauer niet in de politiek ligt, maar op straat. "Wir sind die Brandmauer!" zingen ze in koor. Te midden van de menigte kijkt Maren geëmotioneerd om zich heen. "Dit is een onbeschrijfelijk en prachtig gevoel. En ik hoop dat we er als samenleving in zullen slagen om samen de mensen te kiezen die onze democratie blijven beschermen en vooruithelpen."

Ook Schröder verwacht niet dat de Brandmauer de komende jaren volledig zal verdwijnen. "Tenzij de AfD afstand neemt van haar extremistische standpunten. Als de partij zich matigt, dan zou samenwerking geen taboe meer zijn."

Waarom honderdduizenden Duitsers de straat op gaan uit protest tegen radicaal-rechtse AfD

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant