De komende jaren moet Nederland 1.500 vierkante kilometer aan natuur beschermd maken, om te voldoen aan Europese afspraken. Maar hoe doe je dat? Boeren kunnen helpen, door hun weilanden 'natuurinclusief' te maken.

"Ik moest wel even slikken toen we dit echt gingen doen, want ik dacht: oei, daar gaat m'n mooie gewas. Maar toen al die vogels erin zaten dit voorjaar, vond ik het ook wel weer heel gaaf dat het gelukt was om iets te maken wat ook echt werkte voor de vogels", vertelt de voorzitter van organisatie BoerenNatuur Marije Klever trots.

Weidevogels in gevaar

De organisatie, van zo'n 12.000 boeren die aan agrarisch natuur- en landbeheer doen, houdt zich bezig met het nemen van allerlei maatregelen die de natuur op en rond hun bedrijf moet verbeteren. Bijvoorbeeld door een weiland geschikt te maken voor weidevogels. Klever deed dit door een stuk weiland achter haar stal 'plasdras' te maken.

"Op deze manier lever je een bijdrage en ik vind het ook gewoon heel mooi", vertelt ze. Het weiland is nu voor een deel onder water gezet voor broedende weidevogels. Vogels als kieviten en grutto's bouwen namelijk hun nestjes het liefst op drassige bodem, daar leggen ze hun eieren, komen hun jongen uit en is genoeg voeding.

Ongeschikte weilanden

Maar omdat veel Nederlandse weilanden ongeschikt zijn geworden vanwege de veel te lage waterstand, gaat het niet goed met de Nederlandse weidevogels. De graslanden met veel kruiden en bloemen, waar de vogels zo van houden, verdwijnen.

Melkveehouders hebben hier juist belang bij, want het snelgroeiend eiwitrijk gras - zonder al te veel kruiden en bloemen - kunnen ze al vroeg in het jaar maaien en als voedsel voor hun koeien gebruiken. Maar de maaimachines maken vogelnesten kapot.

Een verdienmodel maken

"Ook als boer zie je dat boerenlandvogels steeds meer verdwijnen en dat vind ik gewoon heel jammer. Ze horen wel echt bij het landelijk gebied en bij mijn weilanden", vertelt Klever.

Ze zou best meer willen doen om de biodiversiteit te verbeteren, maar geeft aan dat dat financieel veel vergt. Voor nu houdt ze het dus bij het plasdras. "Als we hier echt mee aan de slag willen, moeten we er een verdienmodel van maken. Want dan zijn boeren meer bereid om grotere delen van hun land zo in te richten."

1.500 vierkante meter nieuwe natuur

De hamvraag is nu dus hoe we de boerenbelangen kunnen behartigen en tegelijkertijd de natuur ruimte kunnen geven. Nederland moet van Europa namelijk zijn natuur herstellen.

Het gaat niet goed met onze bossen, de bodem, het water, de vogels en de insecten. Er moet daarom ongeveer 1.500 vierkante kilometer - een gebied ter grootte van de provincie Utrecht - aan beschermde natuur bijkomen. Maar die 'nieuwe natuur' tover je niet zomaar uit je hoed.

Samenwerking

Op veel plekken in ons land wordt gewoond, gewerkt én geboerd, dus wordt ook gekeken naar de boeren voor een oplossing. Zij kunnen maatregelen nemen die goed zijn voor de natuur en krijgen hier geld voor van de overheid. Maar Klever, die subsidie kreeg voor haar plasdras, vindt het niet verstandig om boerenland zomaar terug te geven aan de natuur.

"Als je zou zeggen: we nemen het land gewoon weg bij de landbouw en we maken er puur natuur van, dan mis je volgens mij een kans, want die twee kunnen elkaar juist versterken. Dan hou je én voedselproductie over én heb je natuur gerealiseerd", legt ze uit.

'Meeste personeel zit onder de grond'

Ook Martijn Kastelein, veehouder in Zegveld, is betrokken bij het gezonder maken van de natuur rondom zijn bedrijf. Hij doet dat door extra zuurstof toe te voegen aan het drinkwater van zijn 145 koeien. Trots laat hij de installatie zien aan gedeputeerde Natuur en landbouw van de provincie Utrecht, Mirjam Sterk. Ze brengt een bezoek aan zijn bedrijf.

"Je voegt die zuurstof toe en daardoor gaan die magen beter werken", legt Kastelein aan haar uit. "Zo levert de koe betere prestaties en produceert ze een andere meststof. Deze levert als voedingsstof voor de planten een betere bodemkwaliteit, waardoor je beter gewas krijgt. Er komen meer insecten wat weer goed is voor de weidevogels, want die zie je hier weer terug. Het meeste personeel zit onder de grond, die zijn 24 uur per dag voor ons bezig."

Hulp van de boeren

Sterk is blij met boeren als Kastelein, vanuit haar rol voelt ze zich verantwoordelijk om het aandeel van gezonde natuur in Nederland te laten groeien. Maar daar heeft ze de hulp van de boeren bij nodig, vertelt ze. Dus heeft de provincie de Utrechtse Monitor Duurzame Landbouw ontwikkeld, waaraan 143 Utrechtse veehouders meedoen.

"Wij hebben als provincie een aantal doelen gesteld, bijvoorbeeld zorgen dat er veel meer koeien buiten komen. Dat is mooi voor het landschap, maar ook gewoon goed voor de koe", vertelt Sterk. "Alleen, we hebben niet gezegd hoe die boeren dat moeten doen, dat is iets wat ze zelf kunnen gaan bekijken."

Punten verdienen

Veehouders die meedoen kunnen punten verdienen aan de hand van de vijftien door de provincie gestelde doelen. Aan de punten zit een beloning verbonden. "Dat is mooi meegenomen, maar wat ik veel belangrijker vind, is dat je die kennis die je opdoet met elkaar deelt", merkt Sterk op. "En de prikkel is dan dat de boeren daar ook een financiële bonus voor krijgen. Het gaat niet om enorme bedragen, een gemiddelde boer zou 1.500 euro per jaar erbij kunnen krijgen."

"Maar wat mooi is, is dat ook andere organisaties het belonen. Dus ook de Rabobank legt er dan soms wat bovenop. Of de melkfabriek geeft dan ook weer extra premie. En dat maakt het ook aantrekkelijk voor boeren om hier aan mee te werken", zegt Sterk tot slot.

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."