radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Mag iedereen 3 dagen stemmen en hoe zit het met de avondklok? Zo werkt stemmen in coronatijd

Mag iedereen 3 dagen stemmen en hoe zit het met de avondklok? Zo werkt stemmen in coronatijd
Demissionair minister Kajsa Ollongren laat het stembiljet voor briefstemmen zien
Bron: ANP

Op elkaar staan in de rij voor het stembureau, het rode potlood aan een ketting en aan drie mensen je identiteitsbewijs laten zien? Dat gaat dit jaar niet gebeuren. Hier moet je bij het stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen dit jaar wél op letten.

Wanneer kan ik stemmen en wat moet ik meenemen?

Het zal je ongetwijfeld niet ontgaan zijn. Deze verkiezingen kan je je stem uitbrengen op 3 dagen: maandag 15 maart, dinsdag 16 maart en woensdag 17 maart. Net als normaal neem je je stempas en je identiteitsbewijs mee. Het rode potloodje krijg je daar. In sommige gemeenten mag je dat potlood mee naar huis nemen, omdat hij niet wordt hergebruikt. Maar er zijn ook gemeenten die het potlood schoonmaken en wel opnieuw laten gebruiken.

Al is het stemmen op 15 en 16 maart er vooral voor ouderen en kwetsbaren, het is niet zo dat je niet mag stemmen als je niet bij die groepen hoort. Wel zijn veel minder stemlokalen geopend dan op 17 maart. Maar: iedereen die wil, mag dan dus zijn of haar stem uitbrengen.

Is het veilig om naar een stembureau te gaan?

Aan de veiligheid wordt deze verkiezingen alles gedaan. Bij je stempas zit een gezondheidscheck. De overheid raadt je aan om die check in te vullen op de dag dat je gaat stemmen. Kun je alle vragen over je gezondheid met 'nee' beantwoorden, dan mag je naar het stembureau komen. In het stemlokaal moet iedereen een mondkapje op. Alle contactpunten, zoals de tafel waarop je een hokje aankruist of deurklinken, worden om het half uur schoongemaakt.

De mensen aan wie jij je stempas geeft, dragen handschoenen. Ook zit er een kuchscherm tussen jou en de leden van het stembureau. Je identiteitskaart geef je dit keer niet af, maar laat je voor het kuchscherm zien. "Daarnaast heeft de minister een oproep gedaan aan mensen met een zwakkere gezondheid om op maandag of dinsdag te gaan stemmen, omdat het dan waarschijnlijk rustiger is", vertelt politiek verslaggever Marloes Lemsom. "Maar houdt er wel rekening mee dat dan niet elk stembureau open is."

Ook op 17 maart kan het zijn dat het stembureau waar je gewend bent te stemmen, er dit jaar niet meer is. Gemeentes hebben namelijk stembureaus onderzocht op coronaveiligheid. Stembureaus waar veilig stemmen kan, zijn geopend.

Video: coronaproof stemmen werd in november al geoefend

In november werd al geoefend met coronaproof stemmen

Hoe wordt gezorgd dat mensen afstand kunnen houden?

Bij elke stemlocatie staat bij de ingang iemand van het stembureau. Die houdt overzicht over hoe druk het is en vertelt je wanneer jij naar binnen mag. Zo zijn er nooit te veel mensen binnen en kan afstand dus worden bewaard. Bij de ingang word je ook gewezen op de desinfectiegel, die daar verplicht staat, zodat je je handen kunt ontsmetten.

Om alles veilig te houden in de coronacrisis zijn er extra stembureauleden nodig die het stemmen begeleiden en later de stemmen stemmen tellen. In totaal zijn er dit jaar zo'n 70.000 vrijwilligers. "Er staan er nu ook extra veel op de reservelijst, want het kan natuurlijk zijn dat stembureauleden op de dag zelf klachten krijgen en dan niet mogen helpen", vertelt Marloes Lemsom.

Lees ook

En de avondklok?

Net als normaal kan stemmen op 17 maart tot 21.00 uur 's avonds, maar er is natuurlijk een avondklok. Tijdens de verkiezingen blijft die gewoon gelden. Breng je laat je stem uit, dan bestaat de kans dat je na 21.00 nog op straat bent. Voor stemmentellers geldt dat natuurlijk helemaal, die pas na het sluiten van de stembussen kunnen beginnen.

Demissionair minister Ollongren heeft gezegd dat mondeling toelichten dat je hebt gestemd of geteld, voldoende moet zijn om na 21.00 uur op straat te mogen zijn. De avondklok wordt dan dus niet streng gehanteerd. Premier Rutte herhaalde dat nog eens in de laatste persconferentie.

info

Peilingtrends

Op woensdag 17 maart gaat Nederland naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Op onze speciale pagina Peilingtrends zie je met behulp van overzichtelijke grafieken hoe politici en partijen ervoor staan in de aanloop daar naartoe. Wie is de meest en minst betrouwbare lijsttrekker? Op hoeveel zetels kunnen de partijen rekenen en wat betekent dat voor de coalitievorming?

Wie mag er briefstemmen?

Mensen van 70 jaar en ouder mogen dit jaar stemmen per post. Zij krijgen twee brieven thuis: eentje met hun stempas, die gebruikt kan worden om zelf te stemmen, om iemand te machtigen óf om per brief te stemmen. Uiterlijk voor 11 maart krijgen de 70-plussers een tweede envelop: hier zitten het stembiljet en de retourenvelop in voor als ze inderdaad willen brief stemmen. Samen met hun stempas kan het biljet dan per post worden verstuurd.

"Er is veel kritiek geweest op het feit dat alleen mensen vanaf 70 jaar konden briefstemmen. Mensen van 68 met een zwakke gezondheid mogen dat bijvoorbeeld niet", vertelt Lemsom. "De minister gaf als antwoord daarop dat het volmachtstemmen is uitgebreid. Van 2 naar 3. Dan brengt dus iemand anders jouw stem uit."

Lees ook

Moet je bij briefstemmen nog ergens op letten?

Net als normaal mag je op het stembiljet geen extra streepje of een opmerking zetten, want dan is deze niet meer geldig. Bij briefstemmen is dat niet anders: kruis echt alleen een bolletje aan. Zorg dat je je stembiljet en stempas terugstuurt in de retourenvelop en doe die vóór 12 maart 17.00 uur op de bus. Dan is er genoeg tijd om die stem te verwerken. Meer tijd nodig? Je mag je stem ook afgeven bij een speciaal afgiftepunt. Vaak zitten die in gemeentehuizen of stadskantoren. Dit kan net zo lang als gewoon stemmen: tot 17 maart om 21.00 uur.

Het is de bedoeling dat je op de stempas wél je handtekening zet. Maar, mocht je dat vergeten, dan wordt je stem niet afgekeurd, zei minister Ollongren eerder. Kom je er niet uit met stemmen per post? Dan kun je een speciale informatielijn bellen: 0800 1351.

Wanneer is de uitslag er?

We mogen op 3 dagen stemmen, maar op maandag- en dinsdagavond krijgen we geen tussenstand. "Want dat kan invloed hebben op het stemgedrag van mensen die nog moeten stemmen. En het geeft ook een vertekend beeld natuurlijk, als op maandag en dinsdag vooral ouderen gaan stemmen", zegt Lemsom.

Op 17 maart beginnen stemmentellers met de stemmen die op 15 en 16 maart zijn gedaan en vanaf 21.00 uur 's avonds wordt ook begonnen met het tellen van de stemmen van 17 maart. Wanneer het stemmen tellen precies klaar is, is nu nog niet te zeggen.

Zo kun jij in de Tweede Kamer komen - uitlegvideo

Nog zo'n 3 weken en we mogen weer naar de stembus. Maar hoe zijn al die mensen waar jij op kunt stemmen op de lijst beland? En waar moet je beginnen met je eigen politieke ambities? Verslaggever Marloes Lemsom legt uit hoe jij in de Tweede Kamer komt.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dierverzorger Saia maakt zich grote zorgen nu vogelgriep meer om zich heen grijpt: 'Worden niet serieus genomen door overheid'

Dierverzorger Saia maakt zich grote zorgen nu vogelgriep meer om zich heen grijpt: 'Worden niet serieus genomen door overheid'
Dierenverzorger Saia Hendrickx van Vogelzorgcentrum De Houtsnip in Hoek van Holland
Bron: EenVandaag

Niet alleen in Amerika, ook in Nederland grijpt de vogelgriep om zich heen. Het virus treft nu vooral wilde ganzen. Dierenwelzijnsorganisaties die worden gebeld om zieke dieren op te halen maken zich zorgen. "Worden niet serieus genomen door de overheid."

Een mondkapje, een pak, handschoenen, schoenhoezen en een beschermbril. Dat trekt Saia Hendrickx van Vogelzorgcentrum De Houtsnip in Hoek van Holland elke keer aan als de dierenambulance weer een zieke vogel komt brengen.

Van dier op mens

Allemaal om zichzelf te beschermen tegen de vogelgriep. "Vogelgriep is een ziekte die van dier op mens kan overgaan. Als ik een beetje grieperig ben en ik kom in contact met een besmette vogel, dan kan dat gaan muteren en kan de pleuris uitbreken", vertelt ze daarover.

De angst zit er goed in bij De Houtsnip. In 2022 werd het vogelzorgcentrum geruimd omdat er vogelgriep heerste. "Ik heb toen zelf heel veel slachtoffers ingeslapen en uiteindelijk bleef er een groep over. Die waren negatief getest, maar werden toch ingeslapen door de NVWA. Dat laat je nooit meer los en wil je niet meer meemaken."

Uitbraak neemt toe

Een besmetting van vogel op mens is nog niet in Nederland voorgekomen. Maar in de VS overleed vorige maand een persoon na een besmetting door kippen en wilde vogels in zijn achtertuin. Daarom is Hendrickx alert. Iedereen die haar vogelzorgcentrum binnenkomt moet zich ontsmetten en alle werknemers hebben hun eigen afdeling waar zij werken en mogen niet zomaar naar een andere afdeling.

"Op dit moment is de uitbraak weer in alle hevigheid aan het toenemen", reageert Hendrickx. Dat zorgt voor enorme onrust bij haar. "De adrenaline giert door je lijft. Je bent bang om het binnen te krijgen."

Niet serieus nemen door de overheid

Verhalen zoals die van Hendrickx hoort Daniella van Gennep van Stichting Dierenlot nu dagelijks. Zij vertegenwoordigt een groot deel van dierenhulpverleners in Nederland, waaronder dierenambulances, opvangcentra en dierenasielen.

"Soms vindt één dierenambulance wel 200 dieren op 1 dag. En dat zijn vooral vogels op dit moment, maar ook vossen en andere zoogdieren. We maken ons gewoon zorgen omdat die hulpverleners op dit moment niet echt serieus worden genomen door de overheid als het gaat om vogelgriep."

Financiële compensatie

Daarmee doelt Van Gennep op financiële compensatie voor de dierenhulpverleners. Zo moeten zij dode en zieke vogels ophalen en persoonlijke beschermingsmiddelen aanschaffen. Na de vorige uitbraak wilde een meerderheid van de Tweede Kamer dat de overheid zou kijken naar een structurele manier om in deze kosten tegemoet te komen. Maar de minister liet 6 februari weten dat die er op dit moment niet komt, omdat de uitbraak nog niet hevig genoeg is.

"Ik wil heel graag dat de overheid de dierenhulpverlener serieus neemt. Weliswaar hebben ze formeel geen rol als het gaat om het opruimen van dode dieren. Maar wie bel je als je een dier in nood ziet? Dan bel je de dierenambulance en dat gebeurt dus in de praktijk."

Bekijk ook

'Overheid moet in actie komen'

Van Gennep vraagt om actie van de overheid: "zorg minimaal voor veiligheid van al die vrijwilligers. Die lopen risico maar daar moeten ze zelf voor opdraaien. Zelfs de griepprik die enigszins bescherming biedt, moeten ze zelf betalen", legt ze uit.

Van Gennep beaamt dat het inderdaad nog niet zo erg is als in 2021 en 2023. "Maar", voegt ze daaraan toe, "wat er nu gebeurt in Amerika is wel veel erger dan toen. Wij willen gewoon dat je voorbereid bent."

Wie is verantwoordelijk voor het opruimen?

Het opruimen van dode dieren gebeurt volgens beide hulpverleners nu niet altijd. "Ik ben niet verplicht om die op te gaan halen", zegt Hendrickx. "Maar ik doe het wel, omdat ik niet wil dat andere in het wild levende dieren dat eten, want dan zijn zij ook besmet."

"De verantwoordelijkheid ligt bij degene van wie het terrein is waar het dier neerstort", vult Van Gennep aan. "Maar ja, vaak weet het grote publiek niet van wie het terrein is." Vogels dood in de achtertuin liggen, moeten door de eigenaar van de woning zelf worden opgeruimd. "Die mag je in de vuilnisbak doen en dan mag je je handen wassen met een sopje. Dan is het volgens het ministerie goed genoeg. Nou, daar zet ik dikke vraagtekens bij."

Bekijk ook

Teleurgesteld

Van Gennep heeft vandaag nog spoedoverleg gehad met beleidsmedewerkers op het ministerie van Volksgezondheid en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Maar een toezegging voor financiële compensatie kwam er niet.

"Ik heb de minister gehoord in het debat vorige week en zij zei: 'de overheid is geen pinpas'. Dat doet echt pijn bij de dierenhulpverleners en dat merk je ook wel. Zij voelen zich niet serieus genomen, terwijl dat wel moet."

Partij voor de Dieren wil actie van minister

Volgens Hendrickx is er niets veranderd bij de overheid na de grote uitbraken in 2021 en 2023. "Wanneer worden ze wakker? Wat gebeurt er als er straks een pandemie uitbreekt?", vraagt ze zich af. "Dan zijn ze te laat en hebben ze bloed aan hun handen."

De Partij voor de Dieren neemt geen genoegen met de antwoorden van de minister. De partij gaat Kamervragen stellen en wil dat de minister alsnog over de brug komt met geld om dierenhulporganisaties te beschermen tegen vogelgriep.

Dierverzorger Saia maakt zich grote zorgen nu vogelgriep meer om zich heen grijpt: 'Worden niet serieus genomen door overheid'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden, ook tiener Sem maakte het mee

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden, ook tiener Sem maakte het mee
Sem* werd op zijn 15de gefilmd en geïntimideerd
Bron: EenVandaag

Op social media gaan zogenaamde vernederfilmpjes rond met bedreigingen en mishandelingen, waarin jongeren elkaar slaan, schoppen en bedreigen. Ook van Sem werd zo'n filmpje gemaakt. "Heel belangrijk dat ouders thuis echt in die telefoons gaan kijken."

De slachtoffers en daders in de video's zijn grofweg tussen de 13 en 17 jaar oud, maar jongere kinderen van 10 of 11 jaar krijgen er soms al mee te maken. Het wordt door de politie en criminologen 'hybride straatgeweld' genoemd, omdat er zowel sprake is van fysiek geweld als van online geweld.

'Hadden we nooit verwacht'

"Onze zoon Sem* was door een andere jongen gedwongen op z'n knieën te gaan zitten om sorry te zeggen, onder bedreiging van een niet zichtbaar vuurwapen", vertelt zijn vader Richard*. "En die jongen filmde hoe mijn zoon op de knieën ging. Misschien zijn wij naïef, maar zoiets hadden we echt nooit verwacht in onze omgeving."

Richard vertelt het aangrijpende verhaal van wat Sem (toen 15) en het gezin is overkomen. "Hij kwam ineens behoorlijk boos thuis en vloog gelijk naar boven. Je weet: pubers willen niet per se direct iets vertellen, dus ik liet het even op z'n beloop. Uiteindelijk wist mijn vrouw wel uit hem te krijgen wat er voorgevallen was. En dat was schrikken."

Bang voor escalatie

Al de dag erna had de dader de video van de bedreiging op social media gedeeld. "Iedereen op school had het gezien. Richting Sem werden er harde grappen over gemaakt. 'Op je knieën', riep iedereen", vertelt Richard. "Ja, dat kwam behoorlijk binnen", zegt zoon Sem er zelf over.

Op initiatief van zijn ouders werd de wijkagent geïnformeerd en deden ze aangifte. "Ik dacht: jongens, dit is niet acceptabel", zegt Richard. "Dat vond Sem moeilijk, hij was bang voor mogelijke escalatie. Want ja, dan loop je mensen te verraden, dacht hij. En: kan ik het misschien zelf oplossen. Maar wij wilden juist niet dat hij de oplossing ging zoeken in tegengeweld of tegenacties. Dus we hebben de politie ingeschakeld, daar zijn ze voor."

Bekijk ook

'Niets verkeerd gedaan'

Sem vindt het belangrijk dat mensen over het geweld weten, en vertelt daarom zijn verhaal. "Dat je moet oppassen en dat je weet dat het kan gebeuren."

"Je kan wel lachen om een filmpje en het doorsturen, maar morgen ben je misschien zelf aan de beurt. Je hebt niets verkeerds gedaan en toch schaam je je."

Meer van dit soort filmpjes

Er zijn veel van dit soort filmpjes. Een meisje dat in een metro vuistslagen in haar gezicht krijgt en hard in haar buik wordt getrapt door een groep van zes, zeven jongens. Een jongen die het op een rennen zet, als hij wordt achtervolgd en uitgelachen door een stel jongens.

Een paar jongens die elkaar op een grasveldje klappen en trappen uitdelen, tot een van hen onderuit gaat en dan nog een paar stevige trappen na krijgt. Ondertussen staan tien kinderen op een afstandje de geweldsuitbarsting te filmen met hun telefoons. Ze staan erbij te juichen.

In aanpak nog veel te winnen

Ouders, politie, scholen en jongeren zelf zoeken naar een manier om dit fysieke én online geweld terug te dringen. In de aanpak van dit straatgeweld is nog heel veel te winnen, volgens de onderzoekers van het rapport 'Geklapt, gefilmd en gedeeld' dat morgen verschijnt en in handen is van EenVandaag.

Criminologen hebben in opdracht van onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap, onderdeel van de Politieacademie, onderzoek gedaan naar deze online en offline geweldsincidenten onder jongeren.

Bekijk ook

Status verhogen

De onderzoekers zien dat het dader- en slachtofferschap elkaar regelmatig afwisselt. Groepsdruk speelt een grote rol, jongeren hitsen elkaar op om iets terug te doen, om te laten zien dat je niet over je heen laat lopen.

Als je (online) laat zien dat je voor jezelf opkomt en niet bang bent, verhoog je je status en dat kan weer een beschermende factor zijn om geen slachtoffer te worden, of niet opnieuw.

Onder de radar

Het online geweld vindt vaak plaats in afgeschermde omgevingen van sociale mediaplatforms en is dus niet voor iedereen zichtbaar. Wat lastig is, is dat kinderen of jongeren na een bedreiging of mishandeling uit schaamte bijna nooit een melding of aangifte doen.

Slachtoffers zijn bang om als 'snitch' (verrader) gezien te worden, zoals Sem ook dacht. De meeste incidenten blijven dan ook onder de radar, volgens de hoofdonderzoeker en criminoloog Shanna Mehlbaum. De kans dat de politie de incidenten zelf ontdekt is klein, ze mogen niet standaard online surveilleren en vanwege privacyregels beperkt signalen delen met andere organisaties.

Jongeren worden mishandeld door pesters en vervolgens afgeperst met de beelden

Bekijk ook

Afpersing

De bedreigingen, mishandelingen en vernederingen die in de 'echte wereld' (offline) plaatsvinden zijn onlosmakelijk verbonden met wat daarvan is gedeeld op social media als Snapchat, Telegram, TikTok, Facebook of YouTube. In de filmpjes zijn kinderen te zien die spijt moeten betuigen aan de dader(s), vaak om een verzonnen reden. Het slachtoffer moet op de knieën gaan en 'sorry baas' of 'sorry koning' zeggen.

"Soms moet iemand zich zelfs uitkleden of de schoenen van de bedreiger likken", zegt Mehlbaum. Soms zet de dader het filmpje gelijk online, maar regelmatig gaat de dader eerst nog een stapje verder. Dan wordt het slachtoffer afgeperst - geld uit de portemonnee van moeder, een horloge - om het online verspreiden van het filmpje te voorkomen, of uit te stellen.

'Gaat 24 uur per dag door'

De Rotterdamse jeugdagent Robin Bleijenberg ziet de video's dagelijks langskomen. "Vaak gaat het om het afstaan van geld of spullen, schoenen, jassen. Maar meestal stopt het niet, want dan hebben ze de jongeren in hun macht. 2 weken later wordt er weer gedreigd. Of ze komen aan de deur, in het extreme geval. Soms zelfs met vuurwerk, bijvoorbeeld dat er explosies uit voortkomen. Het gaat echt heel ver."

Waar pesten vroeger na schooltijd stopte, is dat nu wel anders. "Jongeren benaderen en ontmoeten elkaar online. Het pesten van nu gaat door op de telefoons, 24 uur per dag, 7 dagen in de week", weet Bleijenberg. Hij is bijna dagelijks op scholen of bij jongeren thuis om een online incident te sussen, een aangifte op te nemen of een minderjarige aan te houden.

Bekijk ook

Oproep aan ouders

"Het is heel erg belangrijk dat ouders thuis echt in die telefoons gaan kijken", zegt de agent. Ouders weten vaak weinig van de online leefwereld en activiteiten van hun kind, waardoor ze niet opmerken waar die bij betrokken is.

"Wees je bewust als ouder wat je kind doet. Het is niet meer zo dat ze alleen maar leuk zitten te TikTokken. Ga ook eens met hem of haar in gesprek: wat doe je nou online? Kijk eens naar de schermtijd, want daar schrik je ook ontzettend van. Sommige kinderen zitten gewoon 12 uur lang op hun telefoon. En wees je bewust dat je kinderen ook andere dingen doen online."

Daders vooral jongens

De onderzoekers stellen vast dat de daders van het hybride geweld vooral jongens zijn uit een achtergestelde situatie, kinderen die opgroeien in armoede en die thuis te maken hebben met allerlei problematiek, zoals (v)echtscheidingen of armoede.

Ook gaat het vaak om jongens met allerlei gedragsproblemen, soms voortkomend uit een licht verstandelijke beperking (LVB). In het onderzoek staan ook voorbeelden van jongeren uit 'beter bedeelde wijken' en 'goede gezinnen', die de straatcultuur hebben omarmd: het vertonen van machogedrag, snel geld verdienen, agressie, geweld en voor jezelf opkomen.

*echte namen zijn bekend bij de redactie.

Wat kunnen scholen doen aan het offline en online geweld?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant