Het is vijf voor twaalf voor de lokale journalistiek. Volgens het Commissariaat voor de Media blijkt dat eenderde van alle lokale omroepen zware financiële problemen heeft. Een aantal dreigt nu zelfs failliet te gaan.

"We redden het nog een paar maanden", zegt Flip van Willigen, directeur van streekomroep 1Twente vanaf de lokatie in Enschede. "Als er geen extra financiële middelen bijkomen kunnen we dit werk zo niet langer doen." Dagelijks werken er zo'n 45 man, waarvan 13 mensen betaald, de rest is vrijwilliger of volgt een opleiding. "Men vindt dat wij moeten voortbestaan, maar wie gaat dat regelen en financieren?"

Acute geldnood

1Twente en Zuid-West Brabant zijn twee voorbeelden van streekomroepen, waar verschillende lokale omroepen onder vallen. Ze verkeren in acute geldnood en staan aan het randje van de afgrond. Als ze omvallen, is dat een ramp, zegt Marc Visch van de Stichting Nederlandse Lokale Publieke Omroepen. "Het is vijf voor twaalf. Als lokale omroepen verdwijnen, dan zal dat gevolgen hebben voor onze democratie."

Als er geen financiële hulp komt uit Den Haag valt het doek van 1Twente over een maand of twee. "Ik probeer er nog maar niet aan te denken", zegt een redacteur. "We gaan gewoon door met ons werk zolang het nog kan."

Het is belangrijk dat journalisten gemeenteraadsleden kunnen blijven controleren. En daar is simpelweg geld voor nodig.

Reclame-inkomsten drogen op

We hebben in Nederland ongeveer 250 lokale omroepen. Tweederde daarvan is financieel ongezond. En eenderde heeft zelfs ernstige financiële zorgen, blijkt uit de meest recente cijfers van het Commissariaat van de Media. Die krijgen jaarlijks samen 10 miljoen euro.

Visch vindt het frappant dat de landelijke omroep 800 miljoen krijgt, de provinciale omroepen 170 miljoen en dat de lokale omroepen het slechts met 10 miljoen euro moeten doen. "Dat is veel te weinig. Het Rijk wijst naar gemeenten, gemeenten wijzen naar de markt. Maar uit de markt is steeds minder geld te halen; reclame-inkomsten drogen op."

Visch stapt daarom namens de Stichting Nederlandse Lokale Omroepen naar het Rijk om de minister een extra potje te vragen. "Lokale journalistiek is cruciaal. Het is de journalistiek die mensen in het hart raakt. Maar vooral: het is belangrijk dat journalisten gemeenteraadsleden kunnen blijven controleren. En daar is simpelweg geld voor nodig", vindt Visch.

'Gemeenten moet je goed controleren'

Pim Peterse van het online onderzoeksjournalistieke platform Bureau voor Lokale Zaken is het eens met het belang van controle op de lokale macht. "Het Rijk heeft veel taken overgeheveld aan gemeenten. Die krijgen nu zoveel op hun bordje, dat ze vaak externe, commerciële bureaus inschakelen om zaken te regelen. Dat moet je dus extra goed controleren."

Hij werkt samen met lokale journalisten verspreid over het land om belangrijke onderwerpen en de rol van de politiek tot op de bodem uit te zoeken. "We verspillen geen geld of kennis door met een landelijke journalist te werken die zich eerst nog helemaal in de materie moet verdiepen. In plaats daarvan werken met lokale journalisten die toch al diep in een verhaal zitten, en bundelen onze krachten samen met andere lokale of regionale media", vertelt Peterse. Zo werken journalisten op zijn platform aan verhalen over grondvervuiling in verschillende plaatsen in Nederland.

'Zet alleen in op online'

Zo ziet Piet Bakker, hoogleraar crossmediale journalistiek het graag. "Focus je op één ding. Je kunt niet met een potje van 8 à 9 duizend euro per jaar als lokale omroep radio, tv en online bedienen. Je moet keuzes maken."

Hij vindt dat Visch niet om meer geld moet vragen, maar moet pleiten voor een wijziging van de Mediawet. "Die lokale omroepen moeten nu alles doen volgens deze wet; radio, tv, online. Daar krijgen ze per omroep jaarlijks ongeveer 8 à 9 duizend euro voor. Dat geld gaat op aan auto's, studio's, microfoons. Onzin toch? Waarom zouden ze nu nog tv proberen te maken? Zet alleen in op online, dat is veel slimmer", zegt Bakker.

Het Chinese techbedrijf Huawei is in opspraak geraakt door betrokkenheid bij een nieuw corruptieschandaal. Lobbyisten van Huawei zouden Europarlementariërs hebben omgekocht. De politie heeft inmiddels huiszoekingen gedaan en meerdere personen aangehouden.

De stikstofaanpak van het oude kabinet is afgeschaft, maar nieuw, duidelijk beleid ontbreekt tot nu toe. Hoe nu verder? Dat vraagt onder meer branchevereniging Bouwend Nederland zich af. Minister Keijzer zet vooral in op juridische aanpassingen.

Een paar jaar geleden heeft dertiger Jan-Pieter van Laar het bouwbedrijf van zijn vader en oom overgenomen. "Het is echt een familiebedrijf, ondertussen al in de vierde generatie. We hebben 25 man in dienst en doen aan nieuwbouw, verbouwingen, renovaties, echt van alles. In 2031 hopen we het honderdjarige bestaan van het bedrijf te kunnen vieren."

'Iedereen staat in de wachtstand'

Maar de jonge ondernemer uit Wapenveld heeft zorgen. De impasse in de stikstofcrisis zorgt er volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland voor dat zo'n 30 procent van alle nieuwbouwprojecten op de tocht komen te staan. En dat merkt ook Van Laar.

"Iedereen staat in de wachtstand. Hoe moeten we omgaan met de stikstofregels, wat kan nog wel, wat niet? De gemeente rondt geen bestemmingsplannen meer af, wij krijgen geen vergunningen meer. Ook niet voor projecten waarbij we totaal geen problemen hadden verwacht."

240.000 woningen kunnen niet gebouwd worden

Bouwend Nederland maakt zich al jaren zorgen over het gebrek aan daadkracht om de stikstofcrisis aan te pakken. "We hebben nu in kaart gebracht welke Natura 2000-gebieden er slecht aan toe zijn door stikstof. En deze informatie combineerden we met de concrete woningbouwplannen in Nederland", vertelt Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging van Bouwend Nederland.

"Dan zie je op die kaart hoe ontzettend veel van deze bouwprojecten te dicht bij stikstofgevoelige natuur liggen", gaat Alberts verder. "Doordat het stikstofprobleem niet wordt opgelost krijgen deze projecten geen vergunning. Tot 2030 gaat het om maar liefst 244.000 woningen die hierdoor niet gebouwd kunnen worden. Dat is echt heel erg schrikken. We wisten al dat de impact van stikstof op de woningbouw en infrastructuur groot was, maar niet dat het er zo dramatisch uitziet."

'Met geitenpaadjes niet meer op te lossen'

De brancheorganisatie wil dat het kabinet eindelijk met een doortastend plan komt. "We weten alles al, alle data zijn bekend, met geitenpaadjes valt dit niet meer op te lossen", zegt Alberts. "We stormen nu recht op een betonnen muur af."

"De stikstofuitstoot moet omlaag, de betrokken ministeries moeten nu met een plan komen", benadrukt de woordvoerder van Bouwend Nederland. "En elke sector moet zijn eigen 'fair share' pakken."

'Zitten met de gebakken peren'

"Iedereen is nu aan zet, ook de bouw", vindt ook bouwondernemer De Laar. "Maar onze sector heeft feitelijk heel weinig stikstofuitstoot, en toch zitten wij nu wel met de gebakken peren. Heel Nederland heeft hierdoor een probleem."

In Nederland is de landbouw, en dan met name de intensieve veehouderij, veruit de grootste bron van stikstofuitstoot, vooral in de vorm van ammoniak. Daarnaast dragen wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart en de industrie bij aan de stikstofcrisis. En in beperkte mate draagt ook de bouw zelf bij aan het probleem.

'Kabinet moet eruit komen'

In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag opnieuw dat de Nederlandse overheid meer moet doen om schade aan de natuur door stikstof te voorkomen.

Bouwend Nederland snapt het vonnis: "De enige manier om echt uit deze crisis te komen is structurele uitstootvermindering", zegt Alberts. "Ik hoop echt dat dit kabinet eruit komt. Het moet gewoon opgelost worden."

'Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen'

"Met alleen de kleine projectjes halen we het niet", laat de bezorgde Van Laar weten. "We stoppen zo veel werk in de grotere plannen en projecten. Het wordt nu echt tijd dat we uit de wachtstand mogen komen en weer mogen bouwen."

Ondanks alle zorgen blijft Van Laar optimistisch: "Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen. Bouwen is mij met de paplepel ingegoten, ik vind dit werk zo leuk. En ik kan ook helemaal niets anders."

Minister: 'Rekenkundige grens voor stikstofuitstoot aanpassen'

"We willen iets doen aan de juridische werkelijkheid die we met z'n allen hebben gemaakt", reageert minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op de nieuwe cijfers van Bouwend Nederland. "En er moeten maatregelen worden genomen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen."

"Heel veel huizen kunnen er gelukkig wél gebouwd worden. En we willen de rekenkundige ondergrens aanpassen, dan kan weer meer."