De Armeense kinderen Lili en Howick zitten ondergedoken om uitzetting te voorkomen. De twee moeten uiterlijk op 8 september ons land verlaten, maar dat wordt lastiger nu niet bekend is waar ze zijn. In een brief aan het AD schrijft hun moeder: "Ik heb Lili en Howick naar een veilige plek laten brengen." Volgens orthopedagoog Elianne Zijlstra heeft de jarenlange onzekerheid een negatieve impact op de ontwikkeling van asielkinderen. 

Inmiddels kent bijna heel Nederland het verhaal van Lili (12) en Howick (13).  Tien jaar geleden vluchtten zij samen met hun moeder van Armenië naar Nederland. Sinds dat moment proberen zij een verblijfsvergunning te krijgen - zonder succes. Na jaren van procederen velde de rechter onlangs een laatste oordeel. De kinderen moeten terug naar Armenië, omdat het land inmiddels veilig zou zijn. Maar de kinderen staakten hun strijd niet: ze willen niet terugkeren naar een land waar ze de taal niet spreken en waar ze in een weeshuis terecht zouden komen.

Aan de noodkreten werd geen gehoor gegeven. De staatssecretaris liet weten geen uitzondering te willen maken voor Lili en Howick. Daarom zitten de kinderen nu ondergedoken. Maar gaat dat hen helpen?

Negatieve gevolgen lange procedure

Elianne Zijlstra is verbonden als orthopedagoog aan de Rijksuniversiteit van Groningen en deed de afgelopen jaren onderzoek naar de impact van jarenlange asielprocedures op kinderen als Lili en Howick. Volgens haar heeft dat wel degelijk negatieve gevolgen op de ontwikkeling, doordat deze kinderen jarenlang in onzekerheid leven. Zo krijgen ze te maken met grote stress en dat heeft weer invloed op hun persoonlijke ontwikkeling. "Dit is voor een kind van 12 of 13 eigenlijk niet te dragen. Je ziet ze ook op tv zitten als volwassen mensen met volwassen verhalen die niet passen bij hun leeftijd. Ik zou dit als volwassene niet eens kunnen hanteren en zij doen dat met z'n tweetjes."

Het onderduiken, zelfs al voor de tweede keer, draagt nog bij aan de impact die de hele procedure op de kinderen heeft. Volgens Zijlstra is het lastig om weer een normaal leven te leiden na alles wat hen is overkomen. "Weer loskomen en gaan genieten van je leven: ik weet niet of dat gaat lukken voor hen." Als ze terugkeren naar Armenië zijn de gevolgen waarschijnlijk nog groter. "Ze zullen ernstige psychosociale problemen blijven ondervinden. Na terugkeer is nog maar zeer de vraag hoe het met hen gaat." Uit onderzoek blijkt dat vooral mensen die vrijwillig terugkeren naar hun thuisland daar het meest positief mee omgaan. "Zij hebben de middelen om hun leven op te bouwen. Kinderen die niet vrijwillig terugkeren, daar gaat het veel slechter mee."

Syrische familie dook onder in Weert

Het is niet voor het eerst dat asielzoekers onderduiken om uitzetting te voorkomen. In 2016 dook een Syrisch gezin onder in een klooster in Weert. Burgemeester Jos Heijmans was ‘burgerlijk ongehoorzaam’ en hielp destijds met het verbergen van de familie. Anderhalf jaar lang zat de familie verstopt, waardoor ze opnieuw asiel konden aanvragen. Hoewel de situatie niet geheel vergelijkbaar is, zou Heijmans de Armeense kinderen Lili en Howick ook te hulp schieten. "Zij zijn niet geholpen met anderhalf jaar onderduiken, want zij zitten in een hele andere procedure. Toch zouden ze in Nederland moeten blijven. Ze wonen hier al zo lang en spreken alleen Nederlands. Deze kinderen horen in Nederland."

De Syrische vrouw die in 2016 bij Heijmans onderdook, had zich eerder in Duitsland aangemeld voor asiel. Volgens de regels had ze daar moeten blijven in afwachting van haar verblijfsvergunning. Haar broer die in Nederland zijn verzoek indiende, mocht wel blijven. Het uit elkaar halen van de familie zou volgens de burgemeester 'dramatisch' zijn, omdat de broer een vaderrol vervult. "De jonge vrouw van 22 wilde ik niet met haar vier kleine kinderen laten vertrekken”, legt Heijmans uit. Daarom besloot hij maatregelen te nemen. "Ik liet mijn hart prevaleren boven de regels."

'Half Weert ontfermde zich over gezin'

Het werd Heijmans niet door iedereen in dank afgenomen. Er werden Kamervragen gesteld en hij moest bij de minister op het matje komen. "Op het moment dat mensen slachtoffer worden van de regels, dan moet je als burgemeester ingrijpen”, vindt hij. Het onderduiken in Nederland was nog niet zo simpel. De Syrische vrouw en haar vier kleine kinderen werden opgevangen in een klooster in Weert. “Omdat het gezin illegaal was, waren ze niet verzekerd en konden ze bijvoorbeeld niet naar de huisarts. We hadden gelukkig heel veel vrijwilligers die hard hebben gewerkt om de onderduikperiode zo draaglijk mogelijk te maken. Half Weert ontfermde zich over het gezin.”

Dat was gelijk ook een risico. Doordat het een publiek geheim was waar het Syrische gezin zich bevond, bestond ook het risico dat ze aangehouden zouden worden. “Tuurlijk had ik de zorg dat ze verlinkt zouden worden. Vooral toen de media zich ermee gingen bemoeien” vertelt Heijmans. Toch hielden de onderduikers hetvol.  Na anderhalf jaar kon het gezin een nieuwe procedure starten. Die verliep goed en het gezin woont nu nog steeds in Weert. Inmiddels is het gezin herenigd met de vader, die in een Syrische gevangenis zat. "Ze zijn druk met inburgeren." Sinds het Syrische gezin heeft Weert nog twee keer asielzoekers laten onderduiken om zo uitzetting te voorkomen.

SpaceX-eigenaar Elon Musk beweert dat de twee astronauten die vastzitten in het internationale ruimtestation al lang thuis hadden kunnen zijn. Maar is het eigenlijk wel zo erg dat ze langer in de ruimte bijven? "Prachtige kans voor wetenschap."

De Amerikaanse astronauten Sunita Williams (59) en Barry Wilmore (62) zitten al een tijdje 'vast' in de het internationaal ruimtestation (ISS). Maar het einde van hun missie lijkt na maanden van vertraging eindelijk in zich te komen. Toch is er nu 'ruzie' over hun langere verblijf in de ruimte.

Ruimteschip kapot

Williams en Wilmore gingen begin juni de ruimte in tijdens de eerste bemande testvlucht met het Starliner-ruimteschip van Boeing. Ze zouden een week in het ISS blijven, maar hun vaartuig had technische problemen. De NASA vond het niet veilig om ze terug te sturen en de Starliner vertrok leeg naar de aarde.

De Amerikaanse astronauten moeten daarom met een ander ruimteschip worden opgehaald. De volgende mogelijkheid daarvoor, deze keer met een capsule van ruimtevaartbedrijf SpaceX, staat gepland voor eind maart. Dat betekent dat de missie van Williams en Wilmore zeker driekwart jaar zal duren, in plaats van de 8 dagen die oorspronkelijk gepland waren.

Aanbod geweigerd?

SpaceX-eigenaar Musk zei eerder deze week in een tv-interview met Fox News dat de astronauten al veel eerder opgehaald hadden kunnen worden. Volgens heeft stelde zijn bedrijf voorgesteld om een extra capsule te sturen naar het internationale ruimtestation. Toenmalig president Joe Biden zou niet ingegaan zijn op dat aanbod, beweerde Musk.

De ondernemer sprak van 'politieke redenen' waarom Biden niet zou zijn ingegaan op het aanbod van SpaceX. Bewijs dat zo'n aanbod daadwerkelijk is gedaan en vervolgens is afgewezen, leverde hij overigens niet. Maar hoe erg is het eigenlijk dat Williams en Wilmore nu langer dan gepland in de ruimte moeten blijven?

'Kunnen ermee omgaan'

De astronauten wisten waar ze aan begonnen, vertelt ruimtevaartexpert Nancy Vermeulen. "Ze moesten een testvlucht uitvoeren voor de Boeing Starliner", legt ze uit. "Om alle systemen te testen en te kijken of de procedures vlot verliepen." De heenreis ging goed, maar eenmaal in het ISS aangekomen bleken er dus technische mankementen aan het ruimteschip.

Dat ze hierdoor niet naar de aarde konden terugkeren, daar waren Williams en Wilmore ook op voorbereid, benadrukt Vermeulen. "Hun missie duurt nu inderdaad erg lang, maar professionele astronauten zijn getraind op het onverwachte, dus ook op veranderingen in de missie. Ze kunnen dus omgaan met een langdurig verblijf in de ruimte."

Bewuste keuze van NASA

Het is volgens haar uiteindelijk een 'bewuste keuze' van de NASA geweest om de twee astronauten nog maanden extra in de ruimte te houden. Zij nemen nu namelijk de plek in van astronauten die eigenlijk na hen in het ISS zouden verblijven. "De NASA heeft in september in plaats van vier maar twee nieuwe astronauten met een SpaceX-capsule opgestuurd."

Op de manier hoopt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie 'de algemene planning van het internationale ruimtestation niet te veel in het gedrang te brengen', legt Vermeulen uit. Als de missie van de in september aangekomen astronauten afloopt - en volgens planning zal dat dus eind maart zijn - gaan Williams en Wilmore met hen mee terug naar de aarde.

'Zeker niet gezond'

Ondanks dat de astronauten voorbereid zijn op onverwachte veranderingen, heeft een lange ruimtereis wel gevolgen voor hun gezondheid, vertelt Vermeulen. "Want langdurig in de ruimte blijven is zeker niet gezond", benadrukt ze. "Er gebeurt van alles met je lichaam: je botten verslappen, je spieren slinken en je wordt blootgesteld aan grote hoeveelheden straling."

Maanden in de ruimte zweven zonder zwaartekracht heeft dus echt ingrijpende fysieke gevolgen voor astronauten, gaat de expert verder. "En om die zoveel mogelijk tegen te gaan moeten astronauten elke dag 2 uur sporten aan boord van het ISS."

Missie naar Mars

Hoewel hun langere verblijf in het internationale ruimtestation voor Williams en Wilmore zelf dus niet per se heel gezond is, is deze situatie voor de wetenschap wel 'goed'. "Dit geeft onderzoekers natuurlijk een prachtige kans om te kijken wat er met hun lichamen gebeurt", zegt Vermeulen daarover.

De uitkomsten kunnen namelijk gebruikt worden voor latere ruimtemissies, legt de expert tot slot uit. "We willen opnieuw naar de maan en op de lange termijn ook naar Mars. Een reis naar de maan duurt maar enkele dagen, maar men wil daar ook langdurig verblijven. En een reis naar Mars duurt heen en terug 3 jaar. Daarvoor is dit soort kennis erg nuttig."