Landelijke politici puzzelen mee bij lokale formaties

Een enorme versplintering, en de lokale partijen werden de grootste. Dat zijn de belangrijkste uitkomsten van de gemeenteraadsverkiezingen van bijna twee weken geleden. Maar hoe gaan de gemeenten met die versnippering en ‘lokalen’ een stabiel stadsbestuur vormen? Om die puzzel op te lossen wordt vaak hulp van buitenaf ingeschakeld.

Zo gaat formateur Hans Wiegel in Den Haag een poging wagen om tot een goede formatie te komen met de grote winnaar Groep de Mos. In het Brabantse Uden, waar de Udense jongerenpartij de grootste partij is geworden, moet er ook flink gepuzzeld worden. “Je ziet steeds vaker dat er externe informateurs worden aangetrokken om tot een combinatie van partijen te komen die het meest kansrijk is”, zegt Marcel Boogers, hoogleraar Regionaal Bestuur Universiteit Twente. “Van afstand kunnen zij makkelijker de puzzel leggen.”

‘Coalitieakkoord niet te gedetailleerd’

In de Hofstad krijgen ze hulp van Hans Wiegel, waar naast Groep de Mos, de VVD, D66 en GroenLinks hoogstwaarschijnlijk een plekje in de coalitie krijgen.

Fractievoorzitter Richard de Mos is optimistisch over de onderhandelingen. “We willen besturen en bestuursverantwoordelijkheid nemen, en we hopen dat andere partijen dat ook willen. Om zo een stabiele en ambitieuze coalitie te vormen, met partijen die de verkiezingsuitslag eer aan doen.”

Hans Wiegel heeft ook een voorkeur voor een college met de grootste partijen, maar er zijn wat inhoudelijke hindernissen. Zo is De Mos het lang niet over alles eens met GroenLinks en kijken zij met hele andere ogen naar kwesties als betaald parkeren. De Mos wil daar bijvoorbeeld vanaf, terwijl GroenLinks zegt dat het overal nodig is, en dan ook nog tegen hogere tarieven. Het coalitieakkoord kan daardoor erg gedetailleerd worden en dat wil Wiegel tegengaan. Er moet volgens hem ruimte blijven voor de kleine partijen, die niet het college in gaan.

Voor een werkbare meerderheid heb je volgens hoogleraar Boogers vijf a zes partijen nodig. “Dat is in de gemeente erg lastig. Tegenwoordig zie je steeds vaker minderheidscollege en zakencolleges. Waar de voltallige gemeenteraad akkoord op heeft op hoofdlijnen. En bij die hoofdlijnen/thema’s worden wethouders gezocht die op hun beurt weer naar meerderheden gaan zoeken voor hun plannen.”

In Uden mag voor het eerst de Jongerenpartij de kar gaan trekken. Zij hebben bij de recente verkiezingen vijf behaald en zijn daarmee de grootste. Fractievoorzitter Stan Willems (23) geeft toe dat het wel even wennen is. “Het is een heel nieuw tijdperk voor onze lokale partij. We zullen ons moeten bewijzen.” En dat kan best lastig worden. Een juiste formatie vormen is volgens Boogers een schaakspel voor gevorderden. “Landelijke partijen gaan vaak wat geslepener de onderhandelingen in, hier hebben ze veel voordeel mee. Lokale partijen moeten het vaak puur op eigen kracht doen.”