Zorg dat kunst en cultuur voor iedereen bereikbaar is en blijft. Dat is de oproep van voorzitter Anne Breure van Kunsten '92. "De partijen die nu praten zeggen allemaal: 'Wij zijn er voor alle Nederlanders.' Kunst en cultuur is dat ook."

Het was geen thema dat vaak terugkwam in de campagne: kunst en cultuur. Maar dat maakt het niet minder belangrijk, zegt voorzitter Breure van belangenvereniging voor de culturele en creatieve sector Kunsten '92. "We staan voor een enorme maatschappelijke opgave. Kunst en cultuur hebben daarin een rol te vervullen, daarin zou je moeten investeren."

'We wíllen zo niet verder'

Op verzoek van EenVandaag schreef Breure een brief aan informateur Ronald Plasterk. "De verkiezingsuitslag heeft ons onbetwistbaar één ding laten zien over de samenleving: het kan zo niet verder. We wíllen zo niet verder."

"Mensen hebben van links tot rechts gestemd voor verandering. We geloven allemaal dat het anders moet. Een grote meerderheid ervaart onzekerheid over hoe het verder gaat. Met hem of haar, met zijn of haar kinderen, met het land, met de wereld."

Troosten, verrijken en inspireren

We hebben als samenleving een plek nodig waar we kunnen reflecteren op deze tijd, zegt Breure. "Een plek waar we verhalen delen, waar we nieuwe perspectieven horen, de ander zien. Een plek die ons troost, verrijkt en inspireert."

Die plek vind je in kunst en cultuur, daar is ze van overtuigd. "Het is de plek die we als samenleving altijd hebben gehad, die onze waardengemeenschap vormt en voedt. Die onze democratie kenmerkt. Het is een veilige plek waar je maximaal risico kunt nemen."

Bezuinigingen op kunst en cultuur

Tegelijkertijd ziet Breure in de verkiezingsprogramma's van meerdere partijen dat ze willen bezuinigen op kunst en cultuur. De PVV zegt in het verkiezingsprogramma 'onzinnige subsidies voor kunst en cultuur' te willen schrappen.

De VVD wil het btw-tarief voor culturele goederen en diensten verhogen van 9 naar 21 procent. Dat moet 400 miljoen euro opleveren.

0,3 procent van de rijksbegroting

Breure: "Daar maken we ons wel zorgen over, want dan máák je het juist elitair." Terwijl er op dit moment helemaal niet zoveel overheidsgeld naar de sector gaat, benadrukt ze.

"Kunst en cultuur is nu 0,3 procent van de rijksbegroting. Daarmee kun je zeggen dat de sector eigenlijk voor het allergrootste deel op eigen benen staat en een heel klein stukje gesubsidieerd wordt. De overheid hoeft maar 0,3 procent te investeren om vervolgens een fantastisch florerende sector te hebben."

Bibliotheek, filmhuis en theater bij elkaar

Het is belangrijk dat cultuur voor alle Nederlanders bereikbaar is, vindt Breure. Ze hoopt dan ook dat het komende kabinet er toch in wil investeren in plaats van erop te bezuinigen. "In elk dorp en elke stad moeten er passende culturele voorzieningen zijn. Daarom is het belangrijk dat het verankerd wordt in de wet op gemeentelijk niveau. Dan heeft de gemeente de taak om dat te waarborgen."

In Ulft, in de gemeente Oude IJsselstreek, ligt DRU Industriepark, een gezamenlijke ontmoetingsplaats voor kunst en cultuur. "Je kunt hier naar de bibliotheek, we geven hier muziekles, er zijn een filmhuis, een theater, een poppodium en elk jaar wordt er een kunstfestival georganiseerd", vertelt directeur Gerk van der Wal.

Ontmoetingsplek op veel manieren

Volgens Van der Wal is het een voordeel dat alles samenkomt in de voormalige ijzerfabriek. "Mensen kunnen elkaar hier echt ontmoeten. Het is een ontmoetingsplek op veel manieren. Het is ook een toeristische plek. Mensen komen hier graag recreëren en inwoners lopen daar doorheen."

Het verzoek van Kunsten '92 aan de informateur om kunst en cultuur op gemeentelijk niveau te borgen, kan ook rekenen op steun van Van der Wal. "Ik denk dat dat zeker noodzakelijk is voor de leefbaarheid van een regio."

'Het is overal'

Volgens Kunsten '92-voorzitter Breure is het belangrijk om te beseffen dat iedere Nederlander iets met kunst en cultuur heeft. Al is dat besef er niet altijd.

"Er is geen begrafenis zonder muziek. We introduceren nieuwe Tweede Kamerleden met hun favoriete nummer. Er is niemand die níet denkt: 'Wat een dag, ik ga even lekker een serie kijken.' Dat is allemaal kunst en cultuur. Het is overal."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.