Koorjongens draaien overuren. Er zijn steeds minder jongenskoren, maar de vraag naar optredens wordt niet minder. Zeker in deze tijd voor Pasen gaan jongens van het ene naar het andere koor om maar koren van voldoende grootte te krijgen.

In de paastijd wordt in veel kerken en concertzalen de populaire Matthäus Passion uitgevoerd. Jongenskoren zijn daarvoor bijna onmisbaar. Componist Johann Sebastian Bach schreef het werk voor jongens- en mannenstemmen. Maar waren jongens in het koor vroeger heel gewoon, tegenwoordig melden zich steeds minder jongens.

Het is heel moeilijk jongens te vinden die dit willen. Klassieke muziek is een niche.

Koorknapen uitgeleend

De koren die nog over zijn moeten manieren verzinnen om meer jongens te interesseren voor de zangkunst. Dat blijkt geen gemakkelijke opgave. Dirigent en artistiek leider Trevor Mooijman van het Martini Jongenskoor in Sneek moet heel hard werken om zijn jongenskoor in tact te houden.

"Door het grote tekort worden de koorknapen in de regio over en weer uitgeleend om met andere koren mee te zingen zodat de Matthäus Passion toch overal door kan gaan."

Bij gebrek aan jongens ook meisjes

Mariette Effing dirigeert al 20 jaar het Stadsjongenskoor in Oldenzaal, het oudste jongenskoor van Nederland. Ook zij merkt dat de jongenskoren steeds minder vol zitten. Maar door een samenwerking van vijf groepen in regio Oldenzaal lukt het haar de koren redelijk gevuld te houden.

Andere jongenskoren hebben creatievere oplossingen. "Van oorsprong schreef Bach de Matthäus uitsluitend voor jongens en mannen", zegt Effing. "Nu zijn er bij gebrek aan jongens gemengde koren waarin meisjes de Matthäus meezingen."

Meer verleidingen

Effing denkt dat de afnemende belangstelling van jongens te maken heeft met de verleidingen van voetbal, games en social media. Ook pleit zij ervoor dat jongens zich met elkaar ontwikkelen. "Sinds er meer meisjes in het koor gaan zingen, vinden jongens dat minder fijn. Jongens en meisjes hebben een andere aanpak nodig."

Volgens haar gaat de ontwikkeling van meisjes vaak iets sneller, waardoor jongens zich soms onterecht inhouden. "Ik pleit ervoor om jongens apart in een groep te laten ontwikkelen. Laat ze maar wat langer kind zijn. Ze krijgen daar meer zelfvertrouwen van."

Minder kerkkoren

Volgens Trevor Mooijman speelt ontkerkelijking ook een rol. "Daardoor neemt het aantal kerkkoren drastisch af. De meeste jongenskoren die er nog zijn, zijn concertkoren en geen kerkkoren."

Cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers constateert dat verenigingen in het algemeen problemen hebben om jongeren te binden. "Lidmaatschap van een club vereist discipline: elke week repeteren of trainen. Dat willen jongeren niet meer opbrengen. Er is een korte concentratie. Ze leggen zich minder snel vast voor langere tijd dan vroeger." Ook speelt imago een rol.

Ronnie Tober begon zijn muziekcarrière bij een Amerikaans jongenskoor. Dat er steeds meer jongenskoren verdwijnen vindt hij jammer. "Je leert er discipline en saamhorigheid. Het is absoluut niet suf. Kijk naar Jan Smit. Ook hij is ooit begonnen in een jongenskoor." In de video vertelt hij over zijn tijd bij het koor.

Ieder stadje een eigen operahuis

In Engeland en Duitsland hebben koren geen moeite om nieuwe leden te vinden. Volgens Mooijman komt dat, omdat die landen een lange traditie kennen. Het King's College Choir in Cambridge bestaat bijna 600 jaar, het Thomaner-koor uit Leipzig zelfs meer dan 800 jaar.

Nederland heeft volgens hem maar een beperkte klassieke muziekcultuur en weinig aandacht voor muziekonderwijs. "In Engeland zijn er nog dertig à veertig grote kathedralen met een jongenskoor. Al 500 jaar treedt daar elke middag het koor op in de zogenoemde 'Evensongs'. Dat is het gezongen avondgebed in de Anglicaanse Kerk." Ook Duitsland heeft volgens hem een lange traditie. "Ieder stadje heeft daar een operahuis met wekelijkse optredens."

Het kabinet wil bezuinigen op brandweerzorg. En dat is onverantwoordelijk, waarschuwt de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Door klimaatverandering is de kans op oncontroleerbare branden groot. Oud-brandweerman Peter Stals maakte zo'n brand mee.

Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."

*Anne is een verzonnen naam, haar echte naam is bekend bij de redactie.