radio LIVE
meer NPO start

Klopt het dat mensen met meer vermogen minder belasting betalen? En andere vragen over 'vermogensbelasting' beantwoord

Klopt het dat mensen met meer vermogen minder belasting betalen? En andere vragen over 'vermogensbelasting' beantwoord
Brief van de Belastingdienst
Bron: ANP

Vermogende Nederlanders kunnen te veel betaalde belasting mogelijk terugvragen. De Belastingdienst rekent namelijk met een 'fictief rendement' op vermogen. Volgens de Hoge Raad is dat soms onrechtvaardig. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door hoogleraren Arjan Lejour (Belastingen en Openbare Financiën aan Tilburg University) en Peter Kavelaars (Fiscale Economie aan de Erasmus Universiteit). Ook spraken we met een woordvoerder van de Belastingdienst.

1. De vermogensbelasting is toch ooit afgeschaft, of bestaat deze nog steeds?

Het klopt dat er officieel geen vermogensbelasting meer bestaat, beamen beide hoogleraren. "We hadden een belastingsysteem waarin inkomsten uit vermogen werden belast. Denk aan rente op je spaargeld, inkomsten uit de verhuur van een pand, of dividend dat aan aandeelhouders wordt uitgekeerd. Ook werd vermogen als bezit belast, maar dat is sinds 2001 afgeschaft", zegt Kavelaars.

"Wat sindsdien juist wél wordt belast, is vermogenswinst. In het oude stelsel hoefde je geen belasting te betalen over je winst op vermogen, als bijvoorbeeld jouw aandeel meer werd werd en je dat verkocht. Het gevolg was dat er allerlei constructies werden bedacht om inkomsten om te zetten in zogenoemde vermogenswinst."

"Het stikte van die constructies, en dus heeft het toenmalige kabinet gezegd: dit systeem moet anders." Het heeft toen de vermogensbelasting afgeschaft en in plaats daarvan onder de noemer inkomstenbelasting een heffing ingevoerd op het rendement op vermogen (uit box 3). Op de vermogenswinst, dus.

Officieel is er daardoor nu alleen een Wet inkomstenbelasting en geen Wet vermogensbelasting. Maar in de praktijk werkt de heffing op het rendement op vermogen hetzelfde als een vermogensbelasting, legt Lejour uit. "Doordat de heffing direct afhangt van hoeveel vermogen iemand heeft. En doordat die gebaseerd wordt op een fictief rendement."

Bekijk ook

2. Waarom wordt er gerekend met een fictief rendement?

"Het bleek voor de Belastingdienst heel moeilijk om het werkelijke rendement te achterhalen dat mensen uit hun vermogen behalen", verklaart Lejour. "Als iemand alleen een spaar- of beleggingsrekening heeft, dan is dat tegenwoordig nog wel te doen, dan heeft de bank gewoon overzichten. En met een tweede huis lukt het ook nog wel, op basis van de WOZ-waarde." Maar in 2001 was dat een stuk lastiger.

"Maar er zijn ook mensen met meerdere panden, soms in het buitenland, of met hele ingewikkelde beleggingen of investeringen. In die gevallen is het lastig om het werkelijke rendement vast te stellen. Daarom is bij invoering van het nieuwe belastingstelsel in 2001 besloten: we gaan uit van een fictief rendement."

Dat rendement werd in eerste instantie vastgesteld op 4 procent. "Dat is een percentage waar vaker mee wordt gerekend", verklaart Kavelaars. "Bijvoorbeeld bij pensioenen wordt al decennialang met rendementen van 4 procent gerekend." Later - in 2017 - kwamen er verschillende percentages, maar die bleven nog steeds fictief. Voor beleggingen en verhuurd vastgoed is het in 2024 bijvoorbeeld 6,04 procent.

Inmiddels zijn er meerdere rechtszaken geweest die duidelijk maakten dat het fictieve rendement problemen veroorzaakt. "Daarom wil de wetgever uiteindelijk toch naar een systeem waarin het werkelijke rendement wordt belast", weet Kavelaars. "Dat zou in 2025 gerealiseerd worden, maar is inmiddels opgeschoven naar 2028."

Bekijk ook

3. Hoe wordt het werkelijke rendement nu berekend?

De Hoge Raad heeft verschillende keren geoordeeld dat het fictieve rendement niet overeenkwam met het werkelijke rendement van sommige mensen. Dat werd meteen al duidelijk in de beginjaren van dit decennium, toen de rente extreem kelderde en mensen dus een veel lager werkelijk rendement haalden, legt Kavelaars uit.

De meest recente rechtszaak vond afgelopen juni plaats. De Hoge Raad oordeelde toen dat het fictieve rendement op aandelen niet overeenkwam met het werkelijke rendement dat beleggers uit aandelen haalden. En dat de Belastingdienst voor deze beleggers een 'hersteloperatie' op moest zetten.

In de hersteloperatie die de Belastingdienst met terugwerkende kracht gaat uitvoeren, wordt het werkelijke rendement dat mensen behaalden achterhaald door de bewijslast bij de belastingbetalers te leggen. Zij mogen gegevens aanleveren om aan te tonen dat hun werkelijke rendement de afgelopen jaren lager was dan het fictieve rendement, waardoor ze dus te veel belasting hebben betaald.

Welke gegevens zij moeten aanleveren, verschilt per individu, laat een woordvoerder van de Belastingdienst weten, maar een algemene lijst is hier te vinden.

Bekijk ook

4. Is het waar dat hoe meer vermogen je hebt, hoe minder belasting je relatief hoeft te betalen?

"Het is sowieso goed om te weten dat een deel van het vermogen is vrijgesteld van belasting", zegt Kavelaars. Tot 57.000 euro hoef je geen belasting te betalen over je vermogen, en voor fiscale partners (als je als stel samen belastingaangifte doet, red.) ligt die grens op 114.000 euro.

"Daarboven wordt vermogen wel belast, maar dat gebeurt met hetzelfde belastingtarief. Er wordt geen onderscheid gemaakt in de hoogte van het vermogen. Het veronderstelde rendement van 4 procent wordt belast met een vast tarief, in 2024 is dat 36 procent."

"Naarmate je risicovoller belegt, wordt je werkelijke rendement waarschijnlijk wel hoger dan het veronderstelde rendement, wat ertoe kan leiden dat iemand relatief minder belasting betaalt", legt Kavelaars uit.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

5. Waarom moet je belasting over je vermogen betalen, je betaalt toch al inkomstenbelasting?

"Ik kan me voorstellen dat het voor sommige mensen lijkt alsof ze twee keer belast worden voor hetzelfde", zegt Kavelaars. "Maar dat is niet zo. Met de inkomstenbelasting wordt namelijk nog niet je inkomen uit een groeiend vermogen belast."

"Bovendien komt vermogen niet alleen uit spaargeld dat je met werken hebt opgebouwd", zegt Lejour, "Je kunt ook opeens de loterij winnen, of geld ervan. Het is ondoenlijk om onderscheid te maken tussen waar vermogen vandaan komt. Dat is niet bij te houden voor de bank en Belastingdienst."

Verder is ook niet voor niets een deel van het vermogen vrijgesteld van belasting. "De belasting is er echt voor de mensen met hogere vermogens, vanuit de gedachte dat zij het zich kunnen veroorloven om meer belasting te betalen, dat zij de grootste draagkracht hebben."

Bekijk ook

6. Waarom is de belasting die je moet betalen over inkomen uit vermogen lager dan die over inkomen uit werk?

"Vanuit de economie valt over de hoogtes van de belastingtarieven weinig zinnigs te zeggen", zegt Kavelaars. "Behalve dat het slim is om vermogen niet zwaarder te belasten dan inkomen uit arbeid. Vermogen wordt namelijk gezien als iets heel vluchtigs. Het kan makkelijk naar het buitenland worden verplaatst, het zwarte circuit in. Om dat te beperken is de gedachte dat vermogen minder zwaar belast moet worden."

"Verder zijn de specifieke hoogtes van de belastingen vooral een politieke kwestie", vervolgt hij. "Je ziet nu een tendens van mensen die willen dat vermogenden zwaarder belast worden, vooral aan de linkerkant van het politieke spectrum. Maar daar zijn mensen aan de rechterkant het over het algemeen niet mee eens."

7. Kan de Belastingdienst zo'n grote hersteloperatie wel aan?

De woordvoerder van de Belastingdienst laat weten dat er al voorbereidingen zijn getroffen voor de hersteloperatie vóór de uitspraak van de Hoge Raad. "Daartoe is onder meer het formulier Opgaaf werkelijk rendement ontwikkeld. Door gebruik te maken van dit formulier kunnen we de massale stroom geautomatiseerd verwerken."

"Gezien de gerechtelijke uitspaken zal de Belastingdienst zeker prioriteit geven aan deze hersteloperatie", verwacht Lejour. "Maar het is wel algemeen bekend dat de Belastingdienst vanwege personeelstekorten al moeite heeft om de normale zaken rond te krijgen."

Kavelaars ziet dat ook. "Het is natuurlijk een enorme opgave om alle ingevulde formulieren een voor een te controleren, voor ieder jaar met terugwerkende kracht tot en met 2018. En er zullen ook nog steeds nieuwe formulieren bijkomen, omdat de hersteloperatie op zijn vroegst pas klaar is als het nieuwe systeem ingaat, mogelijk in 2028."

"Tegelijkertijd scheelt het dat de bewijslast bij de belastingplichtigen ligt. De Belastingdienst hoeft daarom pas echt actie te ondernemen als mensen zich melden", zegt Kavelaars.

8. Waar kan ik vinden of en zo ja hoeveel vermogensbelasting ik de afgelopen jaren heb betaald, en wat als ik niet meer alle bewijzen heb?

De aangiften en aanslagen van de afgelopen jaren zijn terug te vinden op Mijn Belastingdienst, vertelt de woordvoerder van de Belastingdienst. "Het zal waarschijnlijk mogelijk worden om vanaf de zomer van 2025 het formulier Opgaaf werkelijk rendement in te vullen. Als een belastingplichtige zelf niet meer over alle papieren beschikt, dan kan navraag worden gedaan bij de betreffende instelling die over de gegevens beschikt."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoge kosten onderhoud rijksmonumenten staan vaak niet in verhouding met inkomsten: 'Overheid moet verantwoordelijkheid nemen'

Hoge kosten onderhoud rijksmonumenten staan vaak niet in verhouding met inkomsten: 'Overheid moet verantwoordelijkheid nemen'
De Wilhelminatoren in Valkenburg is ingestort.
Bron: ANP

De instorting van de Wilhelminatoren in Valkenburg roept veel vragen op. Want hoewel de oorzaak nog onduidelijk is, wil de burgemeester van Valkenburg dat er nu al wordt gekeken naar hoe we in Nederland omgaan met rijksmonumenten.

"Wat hier gebeurt kan dus eigenlijk op elke plek en met elk rijksmonument in dit land gebeuren", zegt burgemeester Daan Prevoo, een dag nadat de Wilhelminatoren zondagochtend plotseling instortte.

Op alles voorbereid, behalve dit

Ook al had de burgemeester geen aanwijzing dat er iets mis was.

"Het was als donderslag bij heldere hemel. Als burgemeester word je op alles voorbereid. Van een grote brand in een bejaardentehuis tot overstromingen. Maar als iemand zou vertellen: 'we gaan nu oefenen met een toren die instort'. Dan zou ik zeggen: 'zijn er andere ideeën op?'"

Beter toezicht

Het had niet mogen gebeuren, gaat de burgemeester. "Ik weet dat toezicht op een rijksmonument niet hip en sexy is als bestuurder. Maar hebben hier wel een taak en zorgplicht."

Volgens de burgemeester is het dan ook de vraag of we momenteel voldoen aan dat toezicht? "Als wij iets over het hoofd hebben gezien of steken hebben laten vallen, dan zijn we daar ook transparant in. Want we moeten hier van leren", voegt Prevoo toe.

Bekijk ook

Niet meer stabiel of veilig

Ik weet niet precies of er achterstallig onderhoud was bij de Wilhelminatoren in Valkenburg", zegt Eefje van Duin van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM).

Maar er zijn inderdaad monumenten die er in het algemeen niet al te best bij staan, gaat ze verder. "Als je het onderhoud blijft uitstellen en wind en water binnen blijft komen, dan komt er een moment dat ze ook niet meer stabiel of veilig zijn."

Meer onderhoud nodig

Staat het er dan allemaal slecht bij? Dat valt volgens Van Duin dan wel weer mee.

"In de algemene zin staat een hele grote groep er goed bij, maar we moeten wel wat doen aan de monumenten die meer onderhoud nodig hebben." Zo noemt ze als voorbeeld de Westerkerk in Amsterdam die in 3 jaar tijd 14 centimeter is weggezakt. "In alle soorten monumenten kunnen deze problemen voorkomen."

info

Huidige staat rijksmonumenten

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderzocht de staat van ruim 40.000 rijksmonumenten. En concludeerde dat ruim 5.000 van die bouwwerken in slechte of matige staat verkeren. Volgens experts zou er 770 miljoen nodig zijn om deze restauratieachterstand terug te dringen. Maar de verantwoordelijke minister zegt dat daar nu geen geld voor is.

Kostbaar

Dat de eigenaren compleet zelf opdraaien voor de kosten, is volgens Van Duin niet mogelijk want veel van hen hebben geen inkomsten. "Zo heb je ook kerken die nauwelijks inkomsten hebben. Zeker met het teruglopende aantal kerkgangers." Het is dan lastig om de financiering voor het opknappen rond te krijgen.

En er zijn volgens haar ook hele unieke en grote gebouwen met veel details en hoge daken die kostbaar zijn om te onderhouden. "Op het moment dat jij een museum bent of een dierentuin, die inkomsten staan niet in verhouding tot de grote van de restauratieopgave. Een groot deel van het percentage moeten ze dan zelf ophoesten."

Bekijk ook

Nederlands erfgoed

En zo zijn er nog meerdere voorbeelden waar de kosten van onderhoud niet opwegen tegen de inkomsten.

"Bijvoorbeeld een voormalige watertoren, die wij nog steeds heel belangrijk vinden voor het aangezicht van het dorp, voor het verhaal van Nederland. Maar dan zullen we ook met elkaar moeten vinden dat er financiering moet komen om dat in stand te houden", legt Van Duin uit.

Slopen of nieuwbouw?

Minder monumenten of slopen en nieuwbouw, is dat dan geen optie? "Wij vinden met elkaar dat monumenten belangrijk zijn. Monumenten hechten ons aan het gebied."

"De overheid moet daarvoor zijn verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat er voldoende middelen zijn om het monument in stand te houden."

Bekijk ook

'Monumenten zijn ervoor altijd'

Van Duin gaat verder: "Als wij naar de Waddeneilanden gaan en in zo'n leuk authentiek dorpje komen. Dan zeggen we: 'goh, wat is dat mooi'. Nog los van het feit dat iets slopen en vervolgens iets bouwen ook geld kost, kan je niet zomaar je verleden, je geschiedenis, je verhalen uitvegen die tastbaar zijn in de gebouwen in onze omgeving. Dat kan natuurlijk niet."

"Monumenteneigenaren komen en gaan, maar de monumenten zouden er in principe voor altijd moeten zijn", sluit Van Duin af.

Zorgen we wel goed genoeg voor onze Rijksmonumenten?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit is waarom het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Kenia kritiek krijgt

Dit is waarom het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Kenia kritiek krijgt
Eerder was de Keniaanse president William Ruto op bezoek bij koning Willem-Alexander
Bron: ANP

Vanaf morgen zijn koning Willem-Alexander en koningin Máxima voor een driedaags staatsbezoek in Kenia. Maar door grootschalige protesten en de inzet van politiegeweld tegen demonstranten, komt het bezoek nu op een gevoelig moment.

De onrust in het land begon afgelopen zomer. Toen kwamen jongeren massaal in opstand tegen een nieuwe belastingwet. Uiteindelijk greep de politie in en werden de protesten hard neergeslagen. Het leidde tot honderden gewonden en er vielen ook doden. De woede onder de jonge demonstranten richt zich vooral tot de president van Kenia: William Ruto.

Corruptie en machtsmisbruik

De huidige president is dan ook zeker niet onomstreden. Zo is hij al eerder aangeklaagd door het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC). Volgens de aanklager maakte Ruto zich schuldig aan het gebruik van excessief geweld rond de verkiezingen in 2007 en 2008.

Daarnaast zou hij zich ook schuldig maken aan het in stand houden van corruptie en machtsmisbruik in het land. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn enkele tientallen demonstranten gedood en worden er sindsdien ook tientallen mensen vermist die zouden zijn ontvoerd.

Geen handig moment

Afrika-correspondent Joost Bastmeijer vertelt dat er in Kenia met gemengde gevoelens wordt gekeken naar de komst van het koninklijk paar morgen. Dat heeft volgens hem alles te maken met de onrust en kosten.

"Veel mensen zitten niet echt te wachten op een koningspaar dat langskomt. Dat kost alleen maar belastinggeld, dat ook naar andere zaken kan gaan", vertelt Bastmeijer. "Zo'n staatsbezoek is ongelofelijk duur. En die mensenrechtenschendingen gebeuren nog steeds, er worden ook nog steeds mensen ontvoerd die kritisch zijn op de overheid." In Kenia vragen de inwoners zich volgens de correspondent af of in het huidige politieke klimaat verstandig is dat het koningspaar langskomt.

Bekijk ook

Vooral jongeren zijn kritisch

Volgens Bastmeijer is de kritiek er vooral onder de jongeren. "Zij zeggen van: 'ja, maar wacht even, we hebben een corrupte regering, onze mensenrechten worden geschonden. En als nu een koninklijk paar deze kant opkomt, dan legitimeer je eigenlijk wat de regering met ons doet en hoe zij ons land leiden'."

Het geluid onder jongeren is dat het überhaupt niet verstandig is om naar Kenia af te reizen, gaat de correspondent verder. Volgens hen steun je daarmee indirect de regering onder het bewind van Ruto.

Hoge belastingen en geen banen

Maar waar komt die boosheid onder Keniaanse jongeren dan vandaan? Bastmeijer ziet dat er in het land veel jongeren zijn die goed geschoold zijn en vervolgens op zoek zijn naar een baan. "Maar vervolgens komen ze erachter dat er geen banen zijn. Dus dat is een groot probleem. Daardoor hebben ze het gevoel dat de overheid er niet genoeg voor hen is", schetst hij.

Dat in combinatie met een corrupte overheid, stoot volgens hem tegen het zere been van deze generatie. "Ze zien dat de president zichzelf verrijkt en uitgaven doet aan dingen die helemaal niet nodig zijn. Tegelijkertijd zien ze dat de president de belastingen omhoog wil gooien om de staatsschuld af te lossen", legt de correspondent uit. "Deze jongeren zijn heel erg boos over het feit dat hun land slecht bestuurd wordt en dat er zo weinig kansen voor hen zijn."

Bekijk ook

Koning in gesprek met jongeren

Wordt er dan helemaal niets gedaan met de kritiek van deze jongeren tijdens het staatsbezoek? "Jawel", antwoordt Bastmeijer. In het eerste programma-onderdeel voor het staatsbezoek is namelijk opgenomen dat Willem-Alexander in gesprek gaat met die jongeren.

"Daarmee laat hij dus wel zien dat hij dat belangrijk vindt", zegt de correspondent. "De jongeren zijn geselecteerd door de Nederlandse ambassade hier in Nairobi. En daar zullen ze het dan wel gaan hebben over mensenrechtenschendingen en over hoe de jongeren aankijken tegen hoe ze worden behandeld door de president en zijn regering."

Wel of niet demonstreren?

Of er nog gedemonstreerd gaat worden als het koninklijk paar op bezoek komt, is nog even onduidelijk, gaat Bastmeijer verder. "Ik verwacht de komende dagen dat er heel veel politie op de been zal zijn. En dat als er een protest komt, dat we daar eigenlijk helemaal niet zoveel van gaan merken."

"Maar", voegt de correspondent er gelijk aan toe. "Ik denk dat er ook een hele hoop jongeren zijn die wel zoiets hebben van: 'ja, er zitten hier nu allemaal Nederlandse journalisten bij elkaar. De hele wereld weet dat de Nederlandse koning hier is. Dus als we ons willen laten horen is dit een heel goed moment om te demonstreren.' Dus wie weet dat er wat gaat gebeuren."

Dit is waarom het staatsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Kenia kritiek krijgt

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant