tv LIVE
meer NPO start

Kiesraad: plannen minister voor coronaproof stemmen tijdens Tweede Kamerverkiezingen fraudegevoelig

Kiesraad: plannen minister voor coronaproof stemmen tijdens Tweede Kamerverkiezingen fraudegevoelig
Bron: ANP

Dicht op elkaar in de rij voor het stembureau en allemaal een vinkje zetten met hetzelfde rode potlood. Kun jij het je nog voorstellen? De minister bedacht verschillende oplossingen voor coronaproof verkiezingen in maart, maar de Kiesraad vreest fraude.

Een van de oplossingen waar minister Kajsa Ollongren mee komt, is dat we straks door drie mensen gemachtigd kunnen worden om hun stem uit te brengen. Normaal gesproken zijn dat er twee. Ook is de minister van plan om elke 70-plusser de mogelijkheid te bieden om per brief te stemmen. En in elke gemeente gaat een aantal stembureaus 2 dagen eerder open, om de drukte zoveel mogelijk te spreiden.

'Dit werkt fraude in de hand'

Maar elke 70-plusser een briefstembiljet toesturen is niet verstandig, zegt Rudy Andeweg van de Kiesraad, die adviseert over de verkiezingen. "Dan loop je het gevaar dat je briefstemmen rond gaat strooien die nooit gebruikt zullen worden, dat werkt fraude in de hand." Volgens Andeweg zouden mensen die per brief willen stemmen dat daarom van tevoren moeten aanvragen.

En als het dan toch wordt toegestaan, moeten ook mensen van andere leeftijden de mogelijkheid krijgen om per post te stemmen, vindt hij. Mensen die om gezondheidsredenen niet naar het stembureau kunnen komen, bijvoorbeeld. Ook Tweede Kamerlid Joost Sneller voor D66 en partijgenoot van de minister, vindt dat onderzocht moet worden of de optie van briefstemmen voor iedereen zou moeten gelden. En of een briefstem aangevraagd zou moeten worden om daarmee fraude te voorkomen.

Deze maatregelen wil minister Ollongren nemen om coronaproof te kunnen stemmen.

Goed idee

GroenLinks-senator Farah Karimi was verkiezingswaarnemer tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waar vooral veel Democraten stemden per post. Volgens haar is briefstemmen een hele goede manier om de opkomst te verhogen. "Ik vind dat we dat in Nederland ook zouden moeten invoeren."

Als er per brief gestemd wordt, zou het kunnen dat de uitslag van de verkiezingen een paar dagen later komt dan normaal. Dat is geen probleem, vindt Kamerlid Sneller. "Liever een goede uitslag dan een snelle."

Lees ook

Volmachten

Ook is de Kiesraad kritisch over het uitbreiden van het maximale aantal volmachten van twee naar drie personen. "Volmachten zijn fraudegevoelig, dat blijkt bij elke verkiezing", zegt Andeweg. "Kijk maar naar de gemeente Den Haag, daar onderzoekt het Openbaar Ministerie nu of er een zaak begonnen kan worden tegen een raadslid dat stemmen geronseld zou hebben." Hij doelt daarmee op Richard de Mos.

Eerder zagen we ook fraudezaken in Limburg rondom Jos van Rey. De Kiesraad ziet geen reden om het aantal volmachten tijdens corona uit te breiden. "Wij zien geen tekort aan volmachtstemmers voor alle mensen in thuisisolatie. Het is niet verstandig, ook niet in coronatijd." Sneller van D66 vindt de risico-afweging van de minister juist wel begrijpelijk. Sneller: "Je wilt mensen die kwetsbaar zijn beschermen en zorgen dat ze hun stemrecht kunnen gebruiken."

Niet benijden

"Gemeenten komen voor een enorme uitvoeringsopdracht te staan. Het risico is dat als je veel verschillende stemmogelijkheden hebt - vroeg stemmen, per brief stemmen, en op de dag zelf stemmen - er verwarring gaat ontstaan bij het vaststellen van de uitslag. Daar moeten gemeentes heel zorgvuldig op letten", zegt Andeweg.

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Wat moet Europa doen na ruzie in het Witte Huis? 'NAVO-top afzeggen zou slimme zet zijn'

Wat moet Europa doen na ruzie in het Witte Huis? 'NAVO-top afzeggen zou slimme zet zijn'
Eerder kwamen EU-leiders al bijeen voor een spoedoverleg over Oekraïne
Bron: ANP

'Een historisch kantelpunt.' Zo noemt hoogleraar Rob de Wijk de uit de hand gelopen ontmoeting tussen president Zelensky en president Trump. Europa moet volgens hem nu snel handelen om de eigen veiligheid te garanderen.

De Wijk keek met verbazing naar het overleg in het Witte Huis. "Het leken wel maffiabazen", zo schetst de hoogleraar internationale betrekkingen de ontmoeting, waar eigenlijk een akkoord had moeten komen over een grondstoffendeal tussen de VS en Oekraïne.

'Nederlaag voor Trump'

Vice-president JD Vance speelde volgens De Wijk een cruciale rol in het laten ontsporen van die deal. "De escalatie begon toen Vance opmerkingen maakte over 'meer dankbaarheid tonen', waarna Trump oude kwesties oprakelde, zoals de Hunter Biden-affaire."

Dat het overleg met Zelensky mislukte, ziet de hoogleraar als een grote nederlaag voor Trump. "Hij wilde een diplomatiek succes en een grondstoffenovereenkomst sluiten, maar kreeg het niet voor elkaar. Dat Trump geen deal wist te maken, is een teken van zwakte."

Bekijk ook

De NAVO-top afzeggen

De kans dat Amerika snel de stekker uit Europa trekt, is volgens de geopolitiek expert van The Hague Centre for Strategic Studies groot. "We moeten nu snel onze eigen veiligheid en geopolitieke positie versterken. Het is nu of nooit."

Een goed signaal van Europa zou volgens hem zijn om aan te kondigen dat de NAVO-top, gepland in mei in Den Haag, niet doorgaat. Tenzij Trump een nadrukkelijk signaal afgeeft dat hij de NAVO wél belangrijk vindt en artikel 5 wil eerbiedigen. "Als wij nu niet pro-actief handelen, gaat Trump ons chanteren. Bijvoorbeeld door te zeggen: 'Ik pak Groenland en in ruil daarvoor blijf ik bij de NAVO.'"

Kan Europa nog rekenen op de VS? Rob de Wijk denkt van niet

Oekraïne als partner

Zondag voert de EU al topoverleg in Londen over de Europese defensiestrategie. Een uitgelezen moment om te dreigen met het afzeggen van de NAVO-top, zegt De Wijk.

Daarnaast moeten we volgens hem kijken naar partners die de gaten kunnen vullen die Amerika achterlaat. "En weet je wie daarvoor uitermate geschikt is? Oekraïne. Tot nu toe realiseert bijna niemand zich dit. Oekraïne is eigenlijk onze ideale partner."

Een speciale alliantie

"Zij hebben langeafstandswapens en kunnen het Delta-communicatiesysteem leveren, wat erg belangrijk is voor Europa. Daarnaast kunnen ze helpen met productiecapaciteit."

De Wijk pleit voor een strategische alliantie van Europese landen met Oekraïne. Daarvoor moet de discussie over lidmaatschap van de NAVO voor Oekraïne volgens hem wel in de ijskast. "Net als het lidmaatschap van de Europese Unie." Ook moeten we ophouden met een discussie over een Europees leger, vindt hij.

Bekijk ook

Geen tijd te verliezen

De landen die de alliantie zouden moeten trekken, vormen de zogenaamde Weimar-groep. "De kern daarvan wordt gevormd door de Fransen, de Britten, de Polen en de Duitsers. Met daaromheen de Italianen en de Spanjaarden, de Baltische Staten en de Scandinavische landen."

"Als je dat gaat doen, dan ben je in staat om die defensie in Europa zodanig vorm te geven. Maar je moet het wel heel snel doen. Je moet bij wijze van spreken morgen al besluiten nemen, tijdens de top in Londen."

Wat moet het defensiebeleid van Europa in de toekomst worden?

In de war

Welke rol Nederland hierin zou moeten spelen, is volgens De Wijk nog onduidelijk. "We zitten nu met een kabinet dat gewoon niet echt functioneert en met een partij die eigenlijk in zijn hart pro-Russisch is, net zoals heel veel andere rechts-radicale partijen in Europa." De Wijk doelt daarmee op de PVV.

"Dit soort partijen waren ook pro-Trump. Dat hebben we natuurlijk ook met Wilders gezien. Maar nu zien ze dat Trump de veiligheid van Europa op het spel zet merk je dat ze in verwarring zijn.

'Laat Trump en Poetin vallen'

"Ze weten eigenlijk niet meer precies hoe ze hiermee om moeten gaan. Als je voor jezelf kiest en je eigen veiligheid, betekent dit dat je Trump moet laten vallen, en dus ook Poetin."

Ook moeten we 'als de sodemieter' een eigen oorlogsindustrie opbouwen, zegt De Wijk. "Dat is noodzakelijk om Rusland af te schrikken en militaire slagkracht te garanderen. Daar hebben we wel even de tijd voor, omdat Rusland nu te zwak is om direct aan te vallen."

Bekijk ook

Financieel haalbaar

De financiering van een eigen onafhankelijke Europese defensie is volgens De Wijk geen al te grote hobbel. "We gaan hier echt niet aan failliet. Het gaat om 3,5 procent van ons BBP. Ursula von der Leyen heeft al aangegeven dat de begrotingsregels kunnen worden verruimd. Er wordt nu ook gesproken over gezamenlijke leningen."

"Bondskanselier Metz en president Macron werken al aan een speciaal defensiefonds van bijvoorbeeld 200 miljard euro om de Europese militaire industrie te versterken. Het gaat uiteindelijk niet om gigantische bedragen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Angst voor escalatie na botsing Trump en Zelensky, vertrouwen in de NAVO gekelderd

Angst voor escalatie na botsing Trump en Zelensky, vertrouwen in de NAVO gekelderd
De Amerikaanse president Trump en de Oekraïense president Zelensky
Bron: AFP

In het land wordt bezorgd gereageerd op de botsing tussen Trump en Zelensky. Ook daalt het vertrouwen in de NAVO flink nu verhoudingen tussen lidstaten zijn verslechterd. In november had 61 procent vertrouwen, daar is nu nog 39 procent van over.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 16.000 leden van het Opiniepanel, vlak na de ruzie tussen de presidenten Trump en Zelensky in het Witte Huis. Mensen reageren in het onderzoek bezorgd over de verslechterde verhoudingen tussen westerse landen.

'Een beschamende vertoning'

'Verbijsterend', 'schandalig' en 'gevaarlijk': verreweg de meeste panelleden zijn uitgesproken over het gebekvecht tussen de leiders. Kiezers van links tot rechts vinden het een beschamende vertoning van de president en vice-president van de Verenigde Staten.

Een PVV-kiezer: "Trump heeft Zelensky zeer amateuristisch en onheus bejegend. Hij zat hem als een klein kind de les te lezen. Van de president van Amerika mag je toch iets meer professionaliteit verwachten." Een paar mensen in het onderzoek noemen het juist 'dom' van de Oekraïense president Zelensky. "Als je een deal wil, moet je niet gaan zitten provoceren", vindt iemand.

Bekijk ook

De machtsverhoudingen verschuiven

De zorgen bij panelleden na de gebeurtenissen van vrijdag zijn groot. "Je ziet de machtsverhoudingen voor je neus verschuiven. Met twee idioten aan het roer van de grootste en sterkste krijgsmacht", beschrijft een van hen de president en vice-president van Amerika.

Mensen maken zich zorgen over de relatie tussen de VS en Europa (69 procent), over wat dit betekent voor de oorlog in Oekraïne (72 procent), en over een oorlog tussen Rusland en andere Europese landen (57 procent). "Rusland heeft een vrijbrief van Trump gekregen om de aanval op Oekraïne op te voeren. Na Oekraïne worden Estland, Letland en Litouwen aangevallen, en we krijgen geen bescherming meer van de VS", zegt iemand in het onderzoek.

'De NAVO is dood'

Het geloof in de NAVO, waar Amerika het machtigste lid van is, is flink lager dan in november vorig jaar. Van een meerderheid (61 procent) toen, gelooft nu nog maar een minderheid (39 procent) erin. Iemand zegt: "De NAVO is dood. De Amerikanen gaan de verdedigingsverplichtingen niet waarmaken en ik maak mij dan ook ernstig zorgen over de toekomst van de Baltische Staten."

De recente ruzie tussen Trump en Zelensky speelt een rol bij het kelderende geloof in de NAVO, maar uit de open reacties blijkt dat de terugval al langer aan de gang is. "De NAVO is een paar weken na de verkiezing van Trump eenzijdig opgeheven", schrijft een deelnemer.

Hoeveel vertrouwen is er in de NAVO?

NAVO- en EU-lidmaatschap Oekraïne?

Toch vinden de meeste mensen (59 procent), net als een paar weken geleden, dat Oekraïne toe moet treden tot de NAVO. 29 procent ziet dat graag zo snel mogelijk gebeuren. 30 procent wil dat de NAVO Oekraïne op langere termijn onder de vleugel neemt. De steun voor een EU-lidmaatschap van Oekraïne is even groot.

Daar tegenover staat een derde van de panelleden die niet wil dat het land van Zelensky toetreedt tot de EU of de NAVO. "Ook al heb ik te doen met Oekraïne, ik maak me zorgen over de corruptie in dat land. En ik kan het Poetin dan niet kwalijk nemen als hij dat als ultieme provocatie zal zien", zegt een panellid bezorgd.

Moet Oekraïne lid worden van de NAVO en de EU?
Welk gevoel hebben mensen bij de botsing tussen Trump en Zelensky? Hoeveel vertrouwen is er in de NAVO? En moet de EU volgens panelleden meer bevoegdheden krijgen of niet? Dit en meer zie in je in het tv-item.

Meer bevoegdheden EU

Het aantal mensen dat meer macht voor de EU wil, is de afgelopen tijd flink groter geworden. Ongeveer een jaar geleden zei nog 12 procent dat de Europese Unie meer bevoegdheden zou moeten krijgen. Inmiddels is dat gestegen naar 22 procent. Die bevoegdheden gaan voornamelijk over gezamenlijke defensie-uitgaven.

Een deelnemer schrijft: "Er moeten gezamenlijke leningen komen voor defensie, dus moet er meer verantwoordelijkheid naar Brussel. Ook een Europese legereenheid is keihard nodig." Er zijn zelfs panelleden die pleiten voor een gezamenlijk, Europees kernwapen, om krachtiger tegenover grootmachten als de VS, Rusland en China te staan.

Welke bevoegdheden moet de EU hebben?
info

Over dit onderzoek

Het onderzoek is gehouden op 1 maart 2025. Er deden in totaal 16.418 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant