Kiesraad: plannen minister voor coronaproof stemmen tijdens Tweede Kamerverkiezingen fraudegevoelig

Dicht op elkaar in de rij voor het stembureau en allemaal een vinkje zetten met hetzelfde rode potlood. Kun jij het je nog voorstellen? De minister bedacht verschillende oplossingen voor coronaproof verkiezingen in maart, maar de Kiesraad vreest fraude.

Een van de oplossingen waar minister Kajsa Ollongren mee komt, is dat we straks door drie mensen gemachtigd kunnen worden om hun stem uit te brengen. Normaal gesproken zijn dat er twee. Ook is de minister van plan om elke 70-plusser de mogelijkheid te bieden om per brief te stemmen. En in elke gemeente gaat een aantal stembureaus 2 dagen eerder open, om de drukte zoveel mogelijk te spreiden.

'Dit werkt fraude in de hand'

Maar elke 70-plusser een briefstembiljet toesturen is niet verstandig, zegt Rudy Andeweg van de Kiesraad, die adviseert over de verkiezingen. "Dan loop je het gevaar dat je briefstemmen rond gaat strooien die nooit gebruikt zullen worden, dat werkt fraude in de hand." Volgens Andeweg zouden mensen die per brief willen stemmen dat daarom van tevoren moeten aanvragen.

En als het dan toch wordt toegestaan, moeten ook mensen van andere leeftijden de mogelijkheid krijgen om per post te stemmen, vindt hij. Mensen die om gezondheidsredenen niet naar het stembureau kunnen komen, bijvoorbeeld. Ook Tweede Kamerlid Joost Sneller voor D66 en partijgenoot van de minister, vindt dat onderzocht moet worden of de optie van briefstemmen voor iedereen zou moeten gelden. En of een briefstem aangevraagd zou moeten worden om daarmee fraude te voorkomen.

Goed idee

GroenLinks-senator Farah Karimi was verkiezingswaarnemer tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen, waar vooral veel Democraten stemden per post. Volgens haar is briefstemmen een hele goede manier om de opkomst te verhogen. "Ik vind dat we dat in Nederland ook zouden moeten invoeren."

Als er per brief gestemd wordt, zou het kunnen dat de uitslag van de verkiezingen een paar dagen later komt dan normaal. Dat is geen probleem, vindt Kamerlid Sneller. "Liever een goede uitslag dan een snelle."

Volmachten

Ook is de Kiesraad kritisch over het uitbreiden van het maximale aantal volmachten van twee naar drie personen. "Volmachten zijn fraudegevoelig, dat blijkt bij elke verkiezing", zegt Andeweg. "Kijk maar naar de gemeente Den Haag, daar onderzoekt het Openbaar Ministerie nu of er een zaak begonnen kan worden tegen een raadslid dat stemmen geronseld zou hebben." Hij doelt daarmee op Richard de Mos.

Eerder zagen we ook fraudezaken in Limburg rondom Jos van Rey. De Kiesraad ziet geen reden om het aantal volmachten tijdens corona uit te breiden. "Wij zien geen tekort aan volmachtstemmers voor alle mensen in thuisisolatie. Het is niet verstandig, ook niet in coronatijd." Sneller van D66 vindt de risico-afweging van de minister juist wel begrijpelijk. Sneller: "Je wilt mensen die kwetsbaar zijn beschermen en zorgen dat ze hun stemrecht kunnen gebruiken."

Niet benijden

"Gemeenten komen voor een enorme uitvoeringsopdracht te staan. Het risico is dat als je veel verschillende stemmogelijkheden hebt - vroeg stemmen, per brief stemmen, en op de dag zelf stemmen - er verwarring gaat ontstaan bij het vaststellen van de uitslag. Daar moeten gemeentes heel zorgvuldig op letten", zegt Andeweg.