Kelders rondom Utrechtse grachten staan op instorten: 'Het is 5 voor 12'

“Je moet er toch niet aan denken dat er zo meteen iemand door een kelder heen zakt", zegt grachtenbewoner Ronald van der Krogt. De Utrechtse werfkelders langs de binnengrachten zijn in slechte staat. "De kelder komt langzaam los van het huis."

Eind december 2019 kwam een inspectieteam bij Ronald langs aan de Kromme Nieuwegracht. Het bleek goed mis. "Het fundament is heel slecht, grotendeels weggespoeld", vertelt Ronald van der Krogt. "Slecht onderhoud, verrotte palen. De kelder is aan het schuiven, je ziet aan alle scheuren dat deze langzaam van het huis loskomt, eigenlijk voorover de gracht in gaat." De weg boven Ronald's kelder werd daarom onmiddellijk afgesloten voor verkeer.

'Sommigen durven hun kelder niet meer in'

Ronald wist dat zijn kelder in slechte staat was, maar begin 2019 wees een onderzoek nog uit dat er geen sprake was van 'instabiliteit'. In korte tijd is de situatie dus aanzienlijk verslechterd. Daarna vroegen omwonenden zich af hoe het met de veiligheid van hún opslagruimten is gesteld.

"Sommigen durven hun kelder niet meer in", illustreert Ronald de urgentie van de situatie. In totaal zijn er zo'n 700 werfkelders in Utrecht, aan de Kromme Nieuwegracht liggen ongeveer 30 kelders.

'Er moet eerst iets mis gaan'

Omwonenden willen dat alle kelders in de straat onmiddellijk worden onderzocht, zodat eventueel noodmaatregelen genomen kunnen worden. Ronald vindt dat de gemeente de situatie niet serieus genoeg neemt. "Ik ben bang dat er eerst echt iets mis moet gaan en de gemeente dan pas in actie komt."

Er wonen en werken mensen in de kelders en er zijn horecagelegenheden. Ook is het de gemeente niet gelukt om zware vrachtauto's te weren, daardoor worden kelders kapotgereden. "Handhaaf in godsnaam dat vrachtwagenverbod, de grachten zijn hier echt niet voor gemaakt. "

Bron: Ronald van der Krogt

Door verkeerde technieken is de boel gaan verzakken

"Drieëneenhalf jaar geleden begon de gemeente met het aanpakken van de fundamenten van de wal en kluismuren aan de Kromme Nieuwegracht. Maar er zijn verkeerde technieken gebruikt. Het monumentale Paushuis is daardoor gaan verschuiven en de werfkelders gingen verzakken", legt Ronald uit. Het is een van de vele dingen die zijn misgelopen in de afgelopen jaren.

Na een vernietigend rapport van onderzoeksbureau AnteaGroup wil de gemeente nu de toestand van de kelders onderzoeken en een nieuw plan van aanpak formuleren. De gemeente neemt hiervoor de tijd tot 2021. Maar de bewoners willen niet nog een jaar wachten omdat nu al gevaar voor instorten bestaat. Dan is nog de vraag wie het herstel aan de kelders gaat betalen. "De gemeente zegt dat de kelders van ons zijn en dat wij als particuliere eigenaren daarover gaan, maar het is hun weg die eroverheen loopt waardoor problemen ontstaan", zegt Van der Krogt.

Bron: Centraal Museum, Utrecht/Ernst Moritz

Utrechtse grachten moeten op Unesco Werelderfgoedlijst

Ook conservator stadsgeschiedenis van het Centraal Museum René de Kam deelt de zorg om het grachtenstelsel. Hij wijst op het cultuurhistorische belang om de unieke middeleeuwse Utrechtse grachten voor de toekomst te bewaren. "Ik zou ze zo op de Unesco werelderfgoed lijst willen zetten."

De conservator zegt dat er weinig grachten in Nederland zo oud zijn. De oorsprong gaat terug tot de 12e eeuw en stamt uit de tijd dat Utrecht stadsrechten kreeg, waardoor het buitengrachten mocht aanleggen voor de aanvoer van goederen en zo een handelsstad werd.

Uniek in de wereld

"Een slimmerik ergens in 12e eeuw dacht: 'Waarom bij het afmeren van het schip eerst spullen omhoog sjouwen en dan aan de andere kant weer naar beneden mijn kelder in, als ik net zo goed een tunneltje kan graven onder de gracht door?'" Handelaren begonnen tunnels te graven van de kade naar de huiskelder om zo hun handel die per schip werd aangevoerd makkelijk te kunnen opslaan, zegt de conservator. " Dat is uniek in de wereld."

Volgens de De Kam is het Utrechtse grachtenstelsel veel ingewikkelder om te onderhouden dan bijvoorbeeld de grachten in Amsterdam. Hij staat versteld van het enorme systeem met kelders, bruggen, bruggekelders, werven en opslagplekken. "In Amsterdam is het gewoon water met een kade."

Bron: Daan Claessen Erfgoed gemeente Utrecht

Complexiteit onderschat

Wethouder Kees Diepeveen laat in een reactie weten 'inderdaad de complexiteit te hebben onderschat'. "Ik snap dat bewoners zeggen dat we sneller moeten optreden. Maar het onderzoek leert ons 'bezint eer ge verder gaat'."

Hij zegt om die reden de tijd te nemen om tot een goede aanpak te komen. "Als we tegelijkertijd er maar voor zorgen dat we bij urgente zaken meteen ons werk doen. Ook zullen we vanaf nu bekijken hoeveel invloed het verkeer heeft op ons bijzondere erfgoed."