In Duitsland zijn afgelopen week drie waterbuffels gestorven door virusziekte mond-en-klauwzeer (MKZ). Deze ziekte bracht eerder veel teweeg in Nederland: in 2001 werden uit angst voor een uitbraak zo'n 300.000 dieren afgemaakt.

Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over mond-en-klauwzeer. Aldo Dekker geeft antwoord op jullie vragen. Hij doet onderzoek naar mond-en-klauwzeer aan de Wageningen University & Research.

1. Kan het virus ook naar mensen overslaan?

Nee, dit kan niet, zegt Dekker. "Het is ongevaarlijk voor de mens. Alleen evenhoevige dieren, zoals rundvee, schapen, varkens en geiten zijn gevoelig voor MKZ. Maar ook waterbuffels, olifanten, kamelen, en lama's. Paarden vallen daar bijvoorbeeld niet onder, die zijn onevenhoevig."

Wanneer dieren besmet raken, ontwikkelen ze symptomen zoals koorts, blaren en plotselinge kreupelheid, legt Dekker uit. Bij mensen bestaat er wel een vergelijkbare ziekte bekend als hand-, voet- en mondziekte (HVM).

Mensen krijgen dan pijnlijke blaasjes in en rond de mond. Deze ziekte komt voornamelijk voor bij kinderen en jongvolwassenen, maar het is een andere aandoening dan mond-en-klauwzeer (MKZ). "Het wordt namelijk door een ander virus veroorzaakt", zegt Dekker.

2. Zijn er meerdere varianten?

Er zijn zeven 'subvormen', ook wel serotypes genoemd legt Dekker uit. "Binnen die types vinden we vervolgens verschillende varianten. Hoewel er dus verschillende serotypes zijn, geven ze alleen vergelijkbare klinische symptomen. Daar zit nauwelijks verschil tussen.

"Het enige verschil is eigenlijk dat wanneer je besmet raakt met een bepaald serotype, je alleen beschermd bent tegen een herinfectie met datzelfde serotype. Dus als je immuniteit hebt opgebouwd, bijvoorbeeld tegen serotype O, kun je opnieuw geïnfecteerd raken met serotype A, maar niet met O."

De WUR-onderzoeker vindt dat verbazingwekkend. "Ik heb zelf een keer een experiment gedaan waarbij we koeien drie keer besmet hebben met verschillende serotypen. Ik verwachtte dat er daarna wel enige bescherming zou zijn, maar ze bleken voor 0,0 procent beschermd te zijn."

3. Bestaat er een vaccin?

Ja, er zijn alleen vaccins gemaakt voor serotypes waarvan wij denken dat ze een risico vormen, vertelt Dekker. "Dat betekent dat er ook serotypes zijn waarvoor geen vaccins bestaan. Als je wereldwijd kijkt, wordt bijna de helft van de infecties veroorzaakt door serotype O, en zo'n 25 procent door type A. Dat zijn de belangrijkste."

"We hebben een noodvoorraad in Europa waar we alle ingrediënten voor vaccins opslaan. In principe kan daarmee een noodvaccin worden gemaakt. Dat 'moet even door elkaar worden geroerd' en dan kun je het inspuiten bij dieren. Dat mengen duurt ongeveer 5 dagen. Je moet zorgen dat de ketels schoon zijn, dat alles steriel is, en dat er controles worden uitgevoerd."

Bron: Aldo Dekker

4. Zijn er in Duitsland en Nederland ondertussen al meer besmette dieren gevonden?

Niet dat Dekker weet. Hoewel er op dit moment geen signalen zijn dat het virus Nederland heeft bereikt, heeft de overheid meteen voorzorgsmaatregelen genomen.

Zo geldt er een landelijk verbod op het vervoeren van vleeskalveren en mogen bezoekers voorlopig geen vleeskalverbedrijven betreden. Deze stappen zijn bedoeld om de kans op verspreiding van het virus zoveel mogelijk te verkleinen.

"Dat vind ik heel verstandig. Met deze maatregelen kunnen we een eventuele infectie met het MKZ-virus sneller opsporen", zegt Dekker.

Landbouwminister Femke Wiersma heeft 100.000 doses vaccin besteld, voor het geval er gevaccineerd moet worden. Als de ziekte ergens uitbreekt, zal in een straal van twee kilometer rondom het besmette bedrijf worden gevaccineerd.

5. Waarom zijn er na de uitbraak in 2001 geen maatregelen genomen om dieren massaal in te enten?

Het klopt dat dat niet is gedaan, zegt Dekker. "Er is destijds geen grootschalige vaccinatie ingevoerd, en dat heeft vooral te maken met de grote verscheidenheid aan serotypen."

"Er bestaat namelijk niet één vaccin dat tegen alle serotypen beschermt. Omdat we nooit zeker weten welke serotypen een uitbraak veroorzaken, is het lastig om een effectief vaccin samen te stellen dat volledige bescherming biedt."

Bovendien, vervolgt hij, hebben we sinds 1991 in de EU afgesproken om niet preventief te vaccineren. "Economisch gezien is preventieve vaccinatie in Europa geen verstandige optie. Je kunt bijvoorbeeld wel alle dieren inenten tegen één serotype, maar als er vervolgens een uitbraak is met een ander serotype, zijn de dieren alsnog onbeschermd."

6. Hoe is dit virus in Duitsland beland?

Dat is nog onbekend, zegt Dekker. "Er is geconstateerd dat het overeenkomt met virussen die ook in Turkije zijn gevonden. Maar hoe het in Duitsland is terechtgekomen weten mensen nog niet."

7. Waarom importeert Nederland kalveren uit het buitenland?

"We zijn in Nederland heel goed in staat om goedkoop vlees te produceren en hebben een sterke afzetmarkt voor dat vlees", legt Dekker uit. "De kalveren in Nederland komen vaak van slachtkoeien geselecteerd voor melkproductie en die bevatten relatief weinig vlees."

"Daarom halen we liever kalveren uit landen zoals Polen en Duitsland, waar ze geschikter zijn voor vleesproductie."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.

Bij demonstraties door heel het land protesteren vandaag duizenden Amerikanen tegen het beleid van Donald Trump en voor het behoud van de democratie. Ook op andere gebieden lijkt het vertrouwen in de president minder te worden.