tv LIVE
meer NPO start

Kan mond-en-klauwzeer ook overslaan naar mensen? En andere vragen over het MKZ-virus beantwoord

Kan mond-en-klauwzeer ook overslaan naar mensen? En andere vragen over het MKZ-virus beantwoord
De laatste uitbraak van mond-en-klauwzeer in Nederland was in 2001
Bron: ANP

In Duitsland zijn afgelopen week drie waterbuffels gestorven door virusziekte mond-en-klauwzeer (MKZ). Deze ziekte bracht eerder veel teweeg in Nederland: in 2001 werden uit angst voor een uitbraak zo'n 300.000 dieren afgemaakt.

Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over mond-en-klauwzeer. Aldo Dekker geeft antwoord op jullie vragen. Hij doet onderzoek naar mond-en-klauwzeer aan de Wageningen University & Research.

1. Kan het virus ook naar mensen overslaan?

Nee, dit kan niet, zegt Dekker. "Het is ongevaarlijk voor de mens. Alleen evenhoevige dieren, zoals rundvee, schapen, varkens en geiten zijn gevoelig voor MKZ. Maar ook waterbuffels, olifanten, kamelen, en lama's. Paarden vallen daar bijvoorbeeld niet onder, die zijn onevenhoevig."

Wanneer dieren besmet raken, ontwikkelen ze symptomen zoals koorts, blaren en plotselinge kreupelheid, legt Dekker uit. Bij mensen bestaat er wel een vergelijkbare ziekte bekend als hand-, voet- en mondziekte (HVM).

Mensen krijgen dan pijnlijke blaasjes in en rond de mond. Deze ziekte komt voornamelijk voor bij kinderen en jongvolwassenen, maar het is een andere aandoening dan mond-en-klauwzeer (MKZ). "Het wordt namelijk door een ander virus veroorzaakt", zegt Dekker.

info

Eerdere MKZ-uitbraken

In het voorjaar van 2001 was er een mond-en-klauwzeeruitbraak in Europa. In Nederland werden dat jaar 26 bedrijven besmet verklaard. Er werd toen besloten om op grote schaal preventief te ruimen. In totaal werden ongeveer 270.000 dieren gedood. Het was voor het eerst sinds 1984 dat de ziekte weer in Nederland voor kwam.

Op vrijdag 10 januari 2025 werd bekend dat er bij waterbuffels in Duitsland, in de deelstaat Brandenburg, mond-en-klauwzeer was vastgesteld.

Bekijk ook

2. Zijn er meerdere varianten?

Er zijn zeven 'subvormen', ook wel serotypes genoemd legt Dekker uit. "Binnen die types vinden we vervolgens verschillende varianten. Hoewel er dus verschillende serotypes zijn, geven ze alleen vergelijkbare klinische symptomen. Daar zit nauwelijks verschil tussen.

"Het enige verschil is eigenlijk dat wanneer je besmet raakt met een bepaald serotype, je alleen beschermd bent tegen een herinfectie met datzelfde serotype. Dus als je immuniteit hebt opgebouwd, bijvoorbeeld tegen serotype O, kun je opnieuw geïnfecteerd raken met serotype A, maar niet met O."

De WUR-onderzoeker vindt dat verbazingwekkend. "Ik heb zelf een keer een experiment gedaan waarbij we koeien drie keer besmet hebben met verschillende serotypen. Ik verwachtte dat er daarna wel enige bescherming zou zijn, maar ze bleken voor 0,0 procent beschermd te zijn."

3. Bestaat er een vaccin?

Ja, er zijn alleen vaccins gemaakt voor serotypes waarvan wij denken dat ze een risico vormen, vertelt Dekker. "Dat betekent dat er ook serotypes zijn waarvoor geen vaccins bestaan. Als je wereldwijd kijkt, wordt bijna de helft van de infecties veroorzaakt door serotype O, en zo'n 25 procent door type A. Dat zijn de belangrijkste."

"We hebben een noodvoorraad in Europa waar we alle ingrediënten voor vaccins opslaan. In principe kan daarmee een noodvaccin worden gemaakt. Dat 'moet even door elkaar worden geroerd' en dan kun je het inspuiten bij dieren. Dat mengen duurt ongeveer 5 dagen. Je moet zorgen dat de ketels schoon zijn, dat alles steriel is, en dat er controles worden uitgevoerd."

Aldo Dekker
Bron: Aldo Dekker
Aldo Dekker

4. Zijn er in Duitsland en Nederland ondertussen al meer besmette dieren gevonden?

Niet dat Dekker weet. Hoewel er op dit moment geen signalen zijn dat het virus Nederland heeft bereikt, heeft de overheid meteen voorzorgsmaatregelen genomen.

Zo geldt er een landelijk verbod op het vervoeren van vleeskalveren en mogen bezoekers voorlopig geen vleeskalverbedrijven betreden. Deze stappen zijn bedoeld om de kans op verspreiding van het virus zoveel mogelijk te verkleinen.

"Dat vind ik heel verstandig. Met deze maatregelen kunnen we een eventuele infectie met het MKZ-virus sneller opsporen", zegt Dekker.

Landbouwminister Femke Wiersma heeft 100.000 doses vaccin besteld, voor het geval er gevaccineerd moet worden. Als de ziekte ergens uitbreekt, zal in een straal van twee kilometer rondom het besmette bedrijf worden gevaccineerd.

5. Waarom zijn er na de uitbraak in 2001 geen maatregelen genomen om dieren massaal in te enten?

Het klopt dat dat niet is gedaan, zegt Dekker. "Er is destijds geen grootschalige vaccinatie ingevoerd, en dat heeft vooral te maken met de grote verscheidenheid aan serotypen."

"Er bestaat namelijk niet één vaccin dat tegen alle serotypen beschermt. Omdat we nooit zeker weten welke serotypen een uitbraak veroorzaken, is het lastig om een effectief vaccin samen te stellen dat volledige bescherming biedt."

Bovendien, vervolgt hij, hebben we sinds 1991 in de EU afgesproken om niet preventief te vaccineren. "Economisch gezien is preventieve vaccinatie in Europa geen verstandige optie. Je kunt bijvoorbeeld wel alle dieren inenten tegen één serotype, maar als er vervolgens een uitbraak is met een ander serotype, zijn de dieren alsnog onbeschermd."

Bekijk ook

6. Hoe is dit virus in Duitsland beland?

Dat is nog onbekend, zegt Dekker. "Er is geconstateerd dat het overeenkomt met virussen die ook in Turkije zijn gevonden. Maar hoe het in Duitsland is terechtgekomen weten mensen nog niet."

7. Waarom importeert Nederland kalveren uit het buitenland?

"We zijn in Nederland heel goed in staat om goedkoop vlees te produceren en hebben een sterke afzetmarkt voor dat vlees", legt Dekker uit. "De kalveren in Nederland komen vaak van slachtkoeien geselecteerd voor melkproductie en die bevatten relatief weinig vlees."

"Daarom halen we liever kalveren uit landen zoals Polen en Duitsland, waar ze geschikter zijn voor vleesproductie."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Griepepidemie lijkt begonnen, is er een manier om ziekte te ontlopen? 'Coronamaatregelen werkten goed'

Kuchen, hoesten, snotteren en met koorts in bed. Heb je het nog niet te pakken gehad, dan is er een flinke kans dat dat nog komt. De jaarlijkse griepepidemie lijkt namelijk begonnen. Dit is waar je op kan letten als je denkt dat je griep hebt.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom jongeren nog steeds meedoen aan levensgevaarlijke 'challenges' op social media

Waarom jongeren nog steeds meedoen aan levensgevaarlijke 'challenges' op social media
Bron: Pexels

Zoveel eten als je kunt of een eetlepel kaneel doorslikken zonder water. Het internet staat bol van de gevaarlijke challenges. Experts waarschuwen na het overlijden van een jongen aan een stikspel. "Steeds meer jongeren laten zich hierdoor verleiden."

De challenge-cultuur op internet wordt steeds massaler, signaleert techfilosoof Aaron Mirck. "Voor social media beschikbaar waren op smartphones waren dit soort filmpjes minder makkelijk te vinden, dus dat neemt alleen maar toe. Jongeren brengen steeds meer tijd door op social media, dus te verwachten valt dat dit alleen nog maar groter wordt."

Jongen overleden na stikspel

Een leerling van het Anna van Rijn College in Nieuwegein is na een 'choking challenge', een zogenoemd 'stikspel', overleden. Bij dit spel verstikken jongeren elkaar of zichzelf door de halsslagaders dicht te knijpen, het geeft een 'high' gevoel en kan daardoor verslavend zijn. Maar kinderen kunnen hierdoor vooral ook zwaar hersenletsel oplopen.

De ouders van de leerling uit 3 VWO hebben de school expliciet gevraagd de oorzaak van zijn overlijden te delen. Dat staat in de brief aan de ouders en verzorgers. "Zij vinden het belangrijk om andere ouders te waarschuwen en aandacht te vragen voor de levensgevaarlijke risico's van deze of vergelijkbare challenges", zo liet de politie weten.

Bekijk ook

'Risico nemen hoort bij pubertijd'

"Dit is een tragisch incident, maar als we wat breder kijken dan hoort het nemen van risico's bij de pubertijd", vertelt neuropsycholoog Barbara Braams, verbonden aan de Vrije universiteit van Amsterdam, over jongeren die meedoen aan dit soort challenges.

"Het is voor jongeren de kans om zich te ontwikkelen en onafhankelijk te worden van hun ouders. Daar hoort bij dat ze de wereld gaan verkennen, grenzen verleggen en bij de groep horen is voor hun belangrijk", zegt Braams. Volgens haar is dit soort gedrag onder jongeren van alle tijden. "Maar je hoopt natuurlijk dat ze het op een veiligere manier doen."

Weghalen schadelijke content kost tijd en geld

"Online challenges kunnen dus heel ver gaan, met soms de dood tot gevolg", vult techfilosoof Mirck aan. Hij vindt het daarom gevaarlijk dat Amerikaanse techbedrijven steeds minder doen aan het modereren van deze gevaarlijke inhoud op websites.

"Het weghalen van dit soort challenges kost immers tijd en geld." En met het aantreden van de nieuwe regering-Trump, zal dit waarschijnlijk niet snel veranderen voor techbedrijven, denkt hij.

Bekijk ook

Nieuwe wind in Amerika

"Er waait een nieuwe wind in Amerika", gaat Mirck verder. "En de vraag is nu: gaan Meta-bedrijven als Facebook of Instagram hun verantwoordelijkheid nemen of zorgt de nieuwe rechtse wind in de VS ervoor dat we dit alleen nog maar meer gaan zien?"

"Sowieso passen ze de inhoud liever niet aan, want dat zet de winstgevendheid onder druk", verwacht hij.

Meer regulering van social media

Op dit moment zijn er nog maar weinig regels als het gaat om de toegang tot online challenges. De techfilosoof vindt het daarom hoog tijd voor regulering van social media. "Er mag geen auto de weg op voordat we zeker weten dat hij niet uit elkaar valt op de snelweg. Medicijnen worden niet verkocht als ze niet veilig zijn."

Maar aan de toegang tot social media die ervoor kunnen zorgen dat jongeren zichzelf of elkaar wurgen, wordt maar weinig gedaan. "De vraag is: moeten we social media niet op dezelfde manier reguleren als we doen met auto's en met medicijnen? Wordt het niet tijd dat we volwassener omgaan met social media?"

Bekijk ook

'Veiligheid van jongeren staat onder druk'

Dat laatste is hard nodig, vindt Mirck, vooral omdat 'te verwachten valt dat de digitale wereld voor jongeren steeds gevaarlijker wordt'. Jongeren brengen bovendien steeds meer tijd door op social media. "Het is ingewikkeld, maar ondertussen staat de veiligheid van jongeren onder druk."

Volgens Mirck is de politiek daarom aan zet. "Ja, dit zou een oproep moeten zijn aan politici, aan wetgevers, aan heel Europa om in te grijpen en dit soort platformen verantwoordelijk te houden voor de gezondheid van jongeren."

Strengere wetten

Urenlang scrollen langs foto's en filmpjes, veel likes krijgen en handige vinkjes die laten zien of een bericht wel of niet gelezen is, heeft een verslavend effect.

Eerder stemde het Europees Parlement al voor een wet om het verslavende karakter van social media aan te pakken. De wet is gericht op apps met veel gebruikers, zoals Facebook, Instagram, TikTok en YouTube.

Bekijk ook

Meta wil teugels laten vieren

Voor Europese gebruikers moeten social mediabedrijven dus van het Europees Parlement alle verslavende elementen weghalen. Maar deze wet is op dit moment nog niet van kracht.

Meta beloofde een paar jaar geleden strenger te controleren op nepnieuws en gevaarlijke berichten. Maar de samenwerking tussen het techbedrijf en factcheckers is in de Verenigde Staten juist stopgezet. Ook in Europa zou Meta de teugels juist meer willen laten vieren.

Lastig om te voorkomen

Maar wat kunnen ouders en scholen zelf in de tussentijd doen om kinderen te bescherm tegen de gevaren van social media? "In gesprek blijven gaan is belangrijk", zegt Braams. "Als je dingen gaat verbieden dan zullen pubers en jongeren je niet meer vertellen wat ze eigenlijk doen. Terwijl als je er een gesprek over hebt en in contact blijft, dan weet je wat er speelt."

En zelfs dan is het moeilijk om dit soort gevaarlijke challenges te voorkomen, weet de neuropsycholoog. "Je kunt het er breed over hebben wat er speelt maar het echt voorkomen van alle incidenten is écht lastig. Het is lastig voor een school en lastig voor ouders."

Scholier overleden na wurgspel

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant