Justitieminister David van Weel wil af van de cobra's in Nederland. Het aantal explosies wil hij in 2025 'het liefst' naar nul. "Ik weet niet of dat een realistische doelstelling is, maar ik wil wel echt zien dat het tij gekeerd is."

Ruim 2 weken geleden was er een grote explosie aan de Tarwekamp in Den Haag. Hoewel de oorzaak van deze explosie nog wordt onderzocht, zijn er steeds vaker aanslagen met explosieven in woonwijken. "Oprecht hoop ik dat er potentiële daders zijn die hebben gezien wat er in de Tarwekamp is gebeurd, hoe daar zes mensen bij zijn omgekomen en gaan nadenken dat je hier toch echt niks mee te maken wil hebben", zegt David van Weel, sinds een half jaar minister van Justitie en Veiligheid.

Oorlogsgebied

Hij was er zelf 2 dagen na de explosie en trof een ravage aan. "Ik ben in veel oorlogsgebieden geweest", vertelt de ex-militair en oud-diplomaat. "Door mijn verleden deed dit me daar erg aan denken. Je zag dat gewoon een volledig huizenblok weg was gevaagd."

De mensen die hij er sprak, waren geschokt en verbaasd dat dit hun wijk trof. "Ik denk dat dat een rode draad is bij al die explosies: het gebeurt niet op plekken waarvan men denkt dat het gebeurt. Het gebeurt overal." Van Weel sprak als eerste over een misdrijf. "Omdat er toen inmiddels signalen waren dat daar sprake van was. Dat het niet te maken zou hebben met een gasexplosie."

1.100 aanslagen

Het totaal aantal explosies gaat dit jaar voorbij de 1.100, becijferde de Nationale Politie onlangs. Alleen al in de afgelopen periode waren er verschillende explosies met doden en zwaargewonden, met de aanslag in de Tarwekamp als triest dieptepunt. Eerder verloor in het Brabantse Nieuwkuijk een vrouw haar been bij een explosie. Meer recent raakte bij een explosie in Purmerend een tienerjongen zwaargewond in de vlammenzee na een explosie.

Van Weel: "Dit fenomeen gaat nog veel meer slachtoffers kosten als we daar niet wat aan doen." Vlak voor het kerstreces stuurde hij een brief naar de Tweede Kamer waarin hij cobra's - het vuurwerk waarmee de meeste aanslagen worden gepleegd - per direct onder de Wet wapens en munitie laat vallen. "Dit zijn gewoon explosieven met dezelfde kracht als een handgranaat en met hetzelfde verwoestende effect. Ik wil ervan af. Geen cobra meer in Nederland. Dat zou dit probleem meteen oplossen."

Weg naar de voordeur

De Wet wapens en munitie kan direct worden toegepast, waardoor mensen die cobra's gebruiken nu meteen vervolgd, gefouilleerd, aangehouden en veroordeeld kunnen worden voor bezit of inzet van deze explosieven. Er staat tot 8 jaar gevangenisstraf op. Ook is er het Strategisch Offensief Tegen Explosies, geleid door de burgemeester van Rotterdam, Carola Schouten.

Daarnaast is Van Weel ook op Europees niveau bezig. Ze worden nog in enkele EU-landen geproduceerd, voor legale doeleinden weliswaar. "Het schijnt dat er één festival in Spanje is waar cobra's enorm geliefd zijn. De fabriek die ze produceert draait het hele jaar door. De meeste cobra's vinden hun weg naar onze voordeur, dus daar moeten we wat aan doen."

Veel daders opgepakt

Van Weel benadrukt dat van de ruim 1.000 explosies, zo'n 500 daders gepakt zijn. "Dat is echt ongekend hoog." Al is het probleem daarmee niet opgelost. "Heel vaak zijn het jonge jongens die voor een paar honderd euro via Telegram zo'n opdracht aannemen en zo een explosief aan de deur hangen."

Je wilt natuurlijk de opdrachtgever vinden, zegt Van Weel. "En op het moment dat je weet wie dat is, wordt hij natuurlijk van z'n bed gelicht", zegt de minister. "Maar dat is niet altijd makkelijk. Ook door de manier waarop dit soort opdrachten wordt gegeven: via Telegram-kanalen, vrij anoniem." Opdrachtgevers en plaatsers van explosieven komen elkaar niet eens tegen. "Dat maakt het vanuit de opsporing wel lastig."

'Drempel blijkbaar heel laag'

Uit recent onderzoek door de politiek blijkt 'slechts' de helft van de explosies een link te hebben met criminaliteit. "We zien dat het ook in de relationele sfeer wordt gebruikt, of tussen concurrenten", schetst Van Weel. Hij verwijst naar de 'dakdekkers-oorlog' in Den Bosch. "Blijkbaar is de drempel om dit soort explosieven in te zetten in Nederland heel erg laag."

Volgens Van Weel zijn de aanslagen met cobra's met name een Nederlands probleem. "Dat is in de ons omringende landen niet zo", zegt hij. "We moeten dus echt op zoek naar waarom dit zo'n Nederlandse fenomeen is en wat we daaraan kunnen doen." Een Europees verbod op dit soort vuurwerk zou wel 'enorm helpen'.

'Doe het niet'

De drempel om dit soort aanslagen te plegen moet hoger worden. "Hoe kunnen we de jongens die dit doen, meegeven dat je hiermee mogelijk moord of doodslag pleegt? En dat je dat de rest van je leven meedraagt?"

Aan die mensen, jongeren, die zo'n aanslag overwegen heeft de minister een duidelijke boodschap: doe het niet. "Dit is geen speelgoed, dit is geen vuurwerk, dit zijn explosieven. Daar moet je ver van blijven en ze zeker niet aan iemand anders' voordeur hangen."

Een derde van 55-plussers vindt hun woning te groot voor wat ze nodig hebben. Veel van hen willen wel ruimte maken voor jonge huizenzoekers, maar doorstromen blijkt lastig: 30 procent zoekt al ruim 2 jaar naar een geschikte woning.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 30.000 leden van het Opiniepanel. Onder alle ondervraagde 55-plussers zoekt 15 procent op dit moment naar een toekomstbestendige woning, en wil nog eens 27 procent dat op termijn gaan doen. Onder de 55-plussers die op dit moment te groot wonen, is dat aandeel nog groter.

'Gezinnen kunnen ruimte beter gebruiken'

Een derde (33 procent) van alle 55-plussers in het onderzoek laat weten op dit moment meer woonruimte in gebruik te hebben dan nodig. Voor de meesten van hen gaat dat om een woning van 100 vierkante meter of groter. Sommigen willen graag naar een woning met minder trappen, minder tijd kwijt zijn aan de schoonmaak, of ruimte bieden aan jonge huizenzoekers.

"Ik ben alleenstaand in een eengezinswoning, het onderhoud wordt me een beetje te veel", vertelt een gepensioneerde deelnemer. "Er zijn gezinnen die de ruimte veel beter kunnen gebruiken."

Jongeren komen ruimte tekort

Die opvatting kunnen veel jongeren beamen. Waar 55-plussers vaker woonoppervlakte over hebben, moet een vijfde (21 procent) van 18- tot en met 34-jarigen het doen met een woning die te klein is voor hun situatie. Van hen woont 40 procent momenteel in een woning van minder dan 50 vierkante meter.

"We willen eigenlijk kinderen, maar stellen dat al jaren uit omdat we geen geschikte woning kunnen vinden", laat een jongere in zo'n woning weten. "Ik ben bang dat het voor ons al te laat is tegen de tijd dat de woningmarkt weer hersteld is."

Zoektocht naar woning

Een flinke groep van 55-plussers met een te grote woning is best bereid om plaats te maken voor woningzoekende jongeren en daarbij ruimte in te leveren.

Een derde van hen (34 procent) is op dit moment al op zoek naar een woning die beter geschikt is om op latere leeftijd in te wonen. Nog eens 40 procent zou dat op termijn willen.

Minder woning, hogere huur

Toch is het voor een ruime meerderheid (85 procent) van de 55-plussers die nu op zoek zijn, lastig om iets te vinden. 30 procent geeft aan al minstens 2 jaar bezig te zijn met het vinden van de juiste woning. Zij zien weinig geschikte opties en lange wachttijden in de sociale huur, maar zouden er vaak ook financieel flink op achteruit gaan.

"Ik wil graag kleiner wonen, maar kan alleen een appartement krijgen van 1.500 euro", laat iemand weten. "Dan zou ik een tuin én ruimte inleveren voor ruim 500 euro per maand meer."

Niet iedereen wil verhuizen

Bovendien zou ongeveer een vijfde (21 procent) van 55-plussers ondanks een te grote woning helemaal niet willen verhuizen. Voor sommigen is hun woning al voldoende geschikt om ook later nog te kunnen wonen.

Anderen hebben daarvoor aanpassingen laten doen, zoals het plaatsen van een traplift of het bouwen van een badkamer op de begane verdieping om langer in hun huis te kunnen blijven.

Gehecht aan woning

Daarnaast spelen er, ook onder ouderen die hun huidige woning eigenlijk te groot vinden, sentimentele redenen mee om niet weg te willen.

Bijvoorbeeld omdat ze gehecht zijn aan hun huis of niet weg willen uit hun sociale omgeving. "Een fijne buurt en een riant huis, daar kan geen appartement tegenop", besluit een deelnemer.

Afgelopen zomer was er veel aandacht voor de situatie van de 12-jarige Mikael. Hij is in Nederland geboren maar wordt uitgezet naar Armenië, waar zijn ouders vandaan komen. Wat voor opties heeft hij nog om toch te blijven? "Einde van de rit in Nederland."