Onderzoeksjournalist Pavel Kanygin vluchtte vanuit Rusland naar Nederland. Hij werkt nu vanuit Amsterdam, omdat zijn krant na de Russische invasie van Oekraïne de operaties besloot op te schorten. "Ik kan nooit meer terug."

"We zullen als Russen ooit in de spiegel moeten kijken over wat we gedaan hebben. Net als de Duitsers na Hitler", vertelt Kanygin.

Klop op de deur

Pavel Kanygin is de bekendste onderzoeksjournalist van de meest gerespecteerde krant van Rusland; De Novaja Gazeta. Werken in Rusland was niet meer mogelijk en vanuit verschillende Europese steden brengt de redactie van Novaja Gazeta een Europese editie uit.

"Ik kan nu weer enigszins normaal slapen", vertelt Pavel in Amsterdam. "Want in Moskou verwachtte ik ieder moment een klop op mijn deur van de veiligheidsdiensten."

Inktzwarte toekomst

Pavel is een goedlachse en gedreven journalist, maar zijn blik op de toekomst van zijn eigen Rusland is inktzwart: "Ik denk dat we nog lang niet het ergste hebben gezien van Poetins regime."

"Niet iedereen zegt het hardop, maar wij leven nu onder een totalitaire fascistische dictatuur, die langzaam kleur bekent en zijn ware gezicht laat zien. Maar die is nog lang niet op zijn 'hoogtepunt'. We zullen de komende jaren zien hoe diep Rusland onder Poetin kan zinken."

Bedreigd, belasterd en geïntimideerd

Kanygin en zijn collega's kennen de donkere kant van Poetin al langer. Sinds de oprichting van de krant in 1993 werden 6 journalisten van de redactie vermoord. Als eerst Anna Politskovkaya, neergeschoten op de verjaardag van Poetin.

Ook Pavel zelf werd regelmatig bedreigd, belasterd en geïntimideerd. Met name toen hij onderzoek begin te doen naar de ware toedracht van de MH17.

Omgekeerde wereld

"De officiële Russische lezing die door de meerderheid van de media naar buiten wordt gebracht is zo doorzichtig en zo vaak weer aangepast", legt Kanygin uit.

"Terwijl de hele wereld weet wat er gebeurd is en wie de schuldigen zijn, krijgen de daders hoge militaire onderscheidingen van Poetin als 'helden van het vaderland'. Het toont aan in wat voor idiote omgekeerde wereld de Russen leven."

Nooit meer terug

Dat Kanygin niet meer in Rusland is, ziet hij als een onvermijdelijke nederlaag. "De druk werd steeds groter. Politiemensen kwamen langs bij mijn huis en de boodschap werd steeds duidelijker dat ze mij en mijn gezin rechtstreeks in het vizier hadden. Ik kan nu nooit meer terug, tenzij Rusland zich van Poetin ontdoet en helemaal opnieuw geboren wordt. Ik weet alleen niet of ik dat zal meemaken."

"Rusland heeft diepe trauma's: net als Duitsland die had. Poetin neemt het hele land mee in een soort waanwereld die alleen maar kan eindigen in onvoorstelbaar veel leed en vernietiging. Weldenkende Russen kunnen hier heel weinig tegen doen."

Spiegel

Maar Poetin staat volgens Kanygin niet alleen. "Alle Russen die meedoen aan de propaganda, de onderdrukking en de oorlogsmisdaden dragen ook verantwoordelijkheid en schuld", benadrukt de journalist.

"Zij zullen zich achteraf in de spiegel moeten kijken en zich afvragen of zij niet als mensen gefaald hebben. Net als ik zelf en mijn collega's. Want wij hebben kennelijk de Russen niet goed genoeg kunnen uitleggen wat er werkelijk gebeurde en wat er op het spel stond."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."