Wel of niet beginnen met kinderen in oorlogstijd? Dat is een vraag waar Oekraïense stellen voor staan. Ei- en zaadcellen invriezen kan voor militairen ondertussen gratis, en daar wordt veel gebruik van gemaakt. "We geven mensen een kans."

"Als de oorlog voorbij is, moeten er ook mensen zijn om het land op te bouwen. Door dit 'materiaal' in te vriezen, werken we aan een nieuwe generatie", vertelt Irina Tkachuk (30). Zij en haar man Oles hebben besloten om zijn zaad in te vriezen bij een vruchtbaarheidskliniek in Kyiv.

Gratis IVF voor militairen

Oles vecht namelijk aan het front. Hij kan daar gewond en onvruchtbaar van terugkomen of overlijden. Op deze manier heeft Irina dan toch de mogelijkheid zijn sperma te gebruiken. Het kostte het jonge stel geen geld, want klinieken bieden IVF gratis aan voor militairen. Een van de initiatiefnemers van dit programma is Halyna Strelko, van IVMED, een kliniek in Kyiv.

"We zijn ermee gestart in 2014, toen de oorlog begon. Toen was er weinig animo voor. Maar sinds de grote oorlog startte in 2022, zien we meer mensen komen", vertelt Strelko.

Vastgelegd in de wet

Sinds november is de gratis behandeling bij wet geregeld en zou de overheid moeten betalen. "Maar die wet rammelde juridisch gezien en is later weer aangepast." Het grootste probleem was wat te doen met het zaad van een overledene, volgens Strelko.

"Oplossing was om de man een testament te laten maken met de begunstigde. Maar wat doe je als een ongetrouwde man dan daarin zijn moeder zou noemen?" Dat probleem speelt minder voor getrouwde stellen, bij wie duidelijk is wie de ontvanger moet zijn.

'Geven mensen een kans'

En daarnaast spelen nog andere problemen. "We hebben tot nu toe geen geld gezien van de overheid", zegt Strelko. Toch de kliniek door met de gratis behandelingen. "We doen dit voor het leger. Het is mensen een kans geven later aan kinderen te beginnen."

Volgens haar hebben mannen die in oorlogssituaties zitten twee keer zoveel kans op onvruchtbaarheid. "En zo'n 5 procent van de verwondingen vindt op kruisniveau plaats." Ook maakt ze zich zorgen over de demografie van het land na de oorlog, waar zoveel mannen dood zijn gegaan, en veel vrouwen en kinderen naar het buitenland zijn gevlucht en vast niet allemaal zullen terugkeren na de oorlog.

'Wil niet in mijn eentje opvoeden'

Militairen hebben vaak maar heel kort verlof, waardoor de kans om hun partner te bevruchten zeer sterk is afgenomen. Irina heeft haar man Oles naar eigen zeggen de afgelopen 7 maanden maar 15 dagen gezien. Zij en haar man willen het zaad overigens niet meteen gebruiken en willen nog aanzien hoe de oorlog verloopt. "Ik wil nu nog niet een kind in mijn eentje opvoeden", zegt Irina.

Maar niemand weet uiteraard hoelang de oorlog nog gaat duren. En dus speelt het probleem van wel of niet aan kinderen beginnen niet alleen bij stellen bij wie een van hen vecht.

Twijfelen over invriezen

Zo vertelt de 28-jarige Nastya dat zij erg nadenkt over het wel of niet invriezen van haar eicellen. "Ik heb al 10 jaar een vriend. Hij zou opgeroepen kunnen worden, dat weten we niet zeker. In mijn eentje dan met een kind zitten, terwijl mijn man elk moment kan doodgaan, zie ik niet zitten. Ook weet je niet of je op een dag in je eentje met het kind moet vluchten."

Zonder oorlog was het stel nu al getrouwd en aan kinderen begonnen. "Voor kinderen heb je veel zekerheid nodig, dat hebben we nu niet. Ik dacht voor de oorlog dat ik op deze leeftijd wel al genoeg spaargeld zou hebben voor de juiste flat en we stabiele banen zouden hebben. Maar niks is stabiel en sparen is lastig want een deel van het salaris gaat als donatie naar het leger. De oorlog kan zomaar langer dan mijn vruchtbaarheid duren."