radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

John en Wim vochten 50 jaar geleden al tegen kernenergie, nieuwe kerncentrales vinden ze nog steeds onaanvaardbaar

John en Wim vochten 50 jaar geleden al tegen kernenergie, nieuwe kerncentrales vinden ze nog steeds onaanvaardbaar
Wim Smit (links) en John Hontelez streden vroeger fel tegen kernenergie
Bron: EenVandaag

John en Wim streden in de jaren 70 met succes tegen de bouw van kerncentrales in Nederland. Dat het kabinet 50 jaar later met nieuwe bouwplannen komt, vinden ze allebei onaanvaardbaar. "Een kernramp zou het einde van Nederland als land betekenen."

John Hontelez was jarenlang actief bij het Landelijk Energie Komité (LEK). Ook organiseerde hij in de jaren 70 en 80 veel demonstraties tegen kerncentrales. Nu er nieuwe bouwplannen zijn, maakt hij zich zorgen. "Ik ben bang dat alle 'energie' en denkkracht nu daarin gaat zitten en dat het de energietransitie gaat verwarren en vertragen."

Vervanging van wind en zon

Hontelez vindt kernenergie geen goede toevoeging naast zonne- en windenergie. "Een kerncentrale zet je namelijk niet even snel aan als het windstil is en uit als het waait. Daar is zo'n centrale veel te duur voor. Dus we zullen de kerncentrale laten doordraaien. Op die manier krijgt de productie van wind en zon geen kans."

Dat kerncentrales nodig zouden zijn om de klimaatdoelen te halen, vindt hij onzin. "Voordat je alle vergunningen rond hebt en alle juridische procedures hebt doorlopen ben je 20 jaar verder."

Bekijk ook

Gedreven verzet

Hontelez deed mee aan protesten tegen de Kalkar-centrale in de jaren 70 en de bezetting van kerncentrale Dodewaard in 1980 en 1981. Hij werd gedreven door verzet tegen autoritair gedrag. "Ik had een aantal bijeenkomsten meegemaakt waarbij ingenieurs van energiebedrijven op heel arrogante toon tegen de mensen zeiden dat ze zich niet met zaken moesten bemoeien waar ze toch niets van begrepen."

Dat accepteerde hij niet. "Het hele vraagstuk van de energievoorziening moet een democratisch proces zijn, omdat het zo ingrijpend is. Het gaat over de leefomgeving van iedereen, over hoe je steden inricht en hoe verkeer eruit moet zien."

Flyer John
Bron: EenVandaag
Een oude flyer van John tegen de kerncentrale in Kalkar

Veel geweld

"Tijdens de bezetting van Dodewaard dachten we: we blijven net zolang hier zitten tot ze de kerncentrale wel moeten stilleggen", vertelt Hontelez. "Maar na een dag of vijf begonnen mensen het wel heel koud te krijgen, het was najaar, het regende." Een jaar later kwam de groep terug, maar toen veranderde de houding van de politie. "Er werd veel geweld gebruikt. De politie was niet van plan om ons hier lang te laten zitten. Die dachten: dit willen we niet elk jaar hier hebben."

"Toch hebben we wel veel teweeg gebracht", zegt Hontelez. "50 jaar geleden kun je stellen dat de techniek nog echt onveilig was. Ik ben er trots op dat we met ons verzet de bouw van dertig kerncentrales hebben weten tegen te houden. Dat is wel een succes te noemen."

Hoe dan wel?

Na zijn anti-kernenergie verzet, vertrok Hontelez naar Brussel waar hij jarenlang de belangen van milieu-organisaties behartigde. Na zijn pensioen sloot hij zich in Nijmegen aan bij Windpower Nijmegen, een energiecoöperatie met een aantal windmolens.

"We zijn allemaal aandeelhouders. Niet alleen wij profiteren ervan, maar ook de omwonenden. Ik dacht: ik kan niet alleen maar tegen kerncentrales zijn, ik moet ook werken aan een oplossing. Die zit in de bronnen zonder risico: de wind en de zon." We kunnen beter ons geld besteden aan het verbeteren van het Nederlands elektriciteitsnet, vindt hij. Zo kunnen onregelmatigheden van zon en wind beter worden opvangen. Ook investeren in het ontwikkelen van batterijen voor het opslaan van windenergie moet helpen.

JOHN
Bron: EenVandaag
John Hontelez in 1981 en John nu

Kalkarheffing

Wim Smit werd in 1973 een nationale beroemdheid als 'eerste Kalkarweigeraar'. Iedereen moest een belasting betalen om de bouw van de kerncentrale in Kalkar te bekostigen, maar Smit deed dit niet. Als 'straf' werd de jonge fysicus 6 weken afgesloten van het elektriciteitsnet.

"Mijn weigering was een principiële weigering, waarbij ik niet direct het oogmerk had een actie op touw te zetten. Toen vervolgens anderen ook de Kalkarheffing weigerden te betalen, kreeg dit het karakter van een maatschappelijke protestactie. Ik vond dat geweldig, omdat het druk uitoefende op de overheid en op politieke partijen om de heilloze weg van de snelle kweekreactor zo spoedig mogelijk te verlaten."

Bekijk ook

Apart fonds

Na 6 weken afsluiting van elektriciteit won Smit een door hem aangespannen kort geding, maar in het hoger beroep verloor hij. De vroegere minister van Economische Zaken, Ruud Lubbers, kwam toen met een speciale ontheffingsregeling voor principiële weigeraars.

"De 3 procent heffing kon in een apart fonds gestort worden", vertelt Smit. "Dus uiteindelijk hadden we juridisch verloren, maar politiek gewonnen."

WIM
Bron: EenVandaag
Wim Smit in 1973 en Wim nu

Andere risicoberekeningen

Als jonge fysicus onderzocht Smit in 1971 de veiligheid van kerncentrales met een computermodel waarmee de gevolgen van een groot ongeval met een kerncentrale konden worden berekend. "Het ging ons daarbij niet alleen om de directe slachtoffers, maar ook om de radioactieve besmetting van het land."

Elektriciteitsbedrijven rekenden eerst alleen maar met het aantal directe doden. "Als de berekende kans maar klein genoeg was, kwam het individuele sterfterisico zelfs lager uit dan de sterftekans in het verkeer. Maar wij toonden aan dat de maatschappelijke ontwrichting van een heel andere dimensie is dan de individuele sterftekans."

Geen demonstraties

Via rapporten, artikelen, interviews en deelname aan discussieavonden deed Smit jarenlang mee aan de kernenergie-discussie, maar hij deed niet mee aan demonstraties en protestacties.

"Niet omdat ik de motieven en doelstellingen niet deelde, maar omdat het niet bij mij paste en ik voor mijzelf een andere taak zag. Ik zag mijn activiteiten eerder als complementair dan tegengesteld aan het ook noodzakelijke demonstreren. Maar ik had zeker wel contact met leden van het LEK."

Bekijk hier de reportage over dit onderwerp

Einde van Nederland

Ook 50 jaar later is Smit bepaald geen voorstander van de bouw van nieuwe kerncentrales in Nederland. Hij ziet het nog steeds als een 'onaanvaardbaar grote bedreiging'. "De belangrijkste oorzaken van grote ongevallen met kerncentrales zijn niet die van technisch falen, maar liggen in het falend menselijk handelen."

"Terwijl grote landen als Oekraïne en Japan getroffen gebieden als Tsjernobyl en Fukushima bij wijze van spreken nog kunnen amputeren, zou dat voor het kleine Nederland neerkomen op het hart er uithalen. Het zou het einde van Nederland als land betekenen."

Veilige opberging bestaat niet

Ook over de berging van radioactief afval maakt Smit zich nog steeds zorgen. "Het moet enkele honderdduizenden jaren veilig van de buitenwereld worden opgeborgen, waarbij het niet meer in het milieu terecht mag komen. Dat is tientallen malen langer dan de menselijke beschaving bestaat."

Met de kennis van nu zou radioactief afval veilig op kunnen worden geborgen, maar dat noemt Smit de 'arrogantie van de wetenschap'. Zo zijn er recente voorbeelden van opslagplaatsen die in het begin als veilig werden beschouwd, maar nu niet meer. "Zoals de zoutkoepels van Gorleben in Duitsland, waar later de vaten radioactief afval door ingestroomd pekelwater lagen te roesten."

Andere keuzes

Met een andere industrie- en vestigingskeuze zouden kerncentrales in Nederland helemaal niet nodig zijn, vindt Smit. "Nederland creëert zelf de zogenaamde noodzaak aan kernenergie door zijn keuze voor de vestiging van grootschalige datacentra. Met de komst van datacentra van Google, Microsoft, en recentelijk ook Facebook zal de roep om kerncentrales nog sterker worden."

"Deze bedrijven zullen een flink deel van de door Nederland opgewekte duurzame elektriciteit uit windturbineparken en zonnepaneelweiden opeisen, die mijns inziens beter ingezet kan worden voor andere burgerbehoeften."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook in West-Duitse Gelsenkirchen wordt links verdrongen door AfD: 'Voel me in de steek gelaten'

Ook in West-Duitse Gelsenkirchen wordt links verdrongen door AfD: 'Voel me in de steek gelaten'
SPD-lijsttrekker Markus Töns en AfD-politica Enxhi Seli-Zacharias
Bron: EenVandaag

Aanstaande zondag zijn er landelijke verkiezingen in Duitsland. Gelsenkirchen, een stad in het Ruhrgebied, was decennialang een links bolwerk maar kan nu een van de eerste steden in West-Duitsland worden met de radicaal rechtse AfD als grootste partij.

Onze verslaggevers waren in Gelsenkirchen, en spraken naast lokale bewoners ook met de lokale lijsttrekkers van de sociaaldemocratische partij SPD en de radicaal-rechtse partij AfD.

Voormalig industriegebied

Gelsenkirchen, een stad met 250.000 inwoners, staat bekend als de armste van Duitsland met hoge criminaliteitscijfers. De verloedering is overal zichtbaar: talloze leegstaande huizen zijn dichtgetimmerd of bedekt met graffiti, terwijl afvalbergen met matrassen en koelkasten op vrijwel elke straathoek te vinden zijn.

De SPD was de afgelopen 75 jaar onafgebroken de grootste partij in Gelsenkirchen. Ze kwamen op voor de vele arbeiders in de staalindustrie en de mijnbouw. Maar die tijden zijn door het sluiten van de mijnen allang voorbij. De partij lijkt haar greep te verliezen wat kiezers écht bezighoudt.

Bekijk ook

Verloedering

In Ückendorf, een wijk in het zuiden van Gelsenkirchen, ontmoeten we SPD-lijsttrekker Markus Töns. Volgens hem is het grootste probleem van Gelsenkirchen dat de gemeente te weinig geld ter beschikking heeft.

Hij legt uit: "Straten worden niet opgeknapt, afval wordt te laat opgehaald, we hebben te weinig plekken in de kinderopvang en niet genoeg sociaal werkers. Dat zorgt voor onvrede onder de bevolking."

Oost-Europese migranten

Als tweede punt noemt hij migratie. "Gelsenkirchen kampt met de uitdaging van economische migratie uit Zuidoost-Europa." Lopend door de wijk vertelt hij dat de goedkope arbeiderswoningen in dit stadsdeel vooral Roemenen en Bulgaren aantrekken. Sinds 10 jaar mogen zij zonder vergunning in Duitsland komen werken.

"In de praktijk maken ze vooral gebruik van uitkeringen omdat ze vaak geen opleiding en diploma's hebben", voegt hij toe. "En dat zorgt voor veel problemen."

Bekijk ook

Aanslagen

De solidariteit van de mijnwerkers heeft in Gelsenkirchen plaatsgemaakt voor wantrouwen richting migranten en asielzoekers. De jonge partij AfD (Alternative für Deutschland) voelt deze onvrede feilloos aan.

Enxhi Seli-Zacharias heeft een Albanese achtergrond en is sinds 5 jaar lid van de AfD. In een koffietentje haalt ze de recente aanslagen in Duitsland aan. "Mensen voelen zich niet langer veilig in hun eigen land. Ik vind het onwijs zorgwekkend dat politici hier geen oog voor lijken te hebben."

'Remigration'

Het doel van de AfD is helder. Enxhi Seli-Zacharias: "We moeten de grenzen sluiten, met de 'remigration' beginnen en migranten met een strafblad die hier illegaal wonen terug naar hun land van herkomst sturen." Deze boodschap slaat ook bij mensen met een migratieachtergrond aan. Dit lijkt op het eerste gezicht tegenstrijdig, maar volgens Exhi, die zelf een migratieachtergrond heeft, is het dat niet.

De naturalisatie in Duitsland verloopt op dit moment veel te makkelijk, beargumenteert ze: "Ik vind het oneerlijk tegenover migranten die jaren geleden wel aan alle eisen hebben voldaan. Ook ik voel me ongelijk behandeld."

Bekijk ook

'We zijn allemaal Europees'

Het sluiten van de grenzen is volgens SPD'er Markus Töns geen oplossing. "Wij moeten deze groep mensen juist helpen om aan werk te komen door ze op te leiden." Ook de uitvoering is een probleem: er zijn in Duitsland, net als in Nederland, niet genoeg politie-agenten om de grensposten weer te bemensen.

Het plan van de AfD om migranten terug te sturen slaat volgens hem nergens op. "Wie moet er dan terug? Hoe maak je een onderscheid tussen Roemenen, Bulgaren, Fransen en Nederlanders? Wij zijn allemaal Europees."

Debat over partijverbod

De Duitse rechter heeft sommige afdelingen van de AfD als 'rechts-extremistisch' en 'antidemocratisch' bestempeld. Onzin, zegt Enxhi. Zij vindt dat het debat over een verbod op de partij juist ondemocratisch is. Volgens de na-oorlogse Duitse grondwet kan een partij die een bedreiging vormt voor de democratie worden verboden.

Töns ziet ook dat de AfD steeds sterker wordt in West-Duitsland. In het Oosten is het al hard op weg de grootste te worden. Maar hij heeft de strijd nog niet opgegeven. "Ik blijf me samen met de demokraten inzetten voor een betere toekomst in Gelsenkirchen."

Bekijk ook

'Durf 's avonds niet alleen over straat'

Ook op straat horen we het telkens weer: de onvrede is groot. Gelsenkirchen was ooit een fijne plek om te wonen, maar dat is het niet meer. Veel inwoners voelen zich onveilig, maar ze zijn ook teleurgesteld in de politiek.

Een vrouw van in de 60 legt op de lokale markt haar onvrede tegen ons uit. "Ik durf 's avonds niet alleen op straat te lopen. Ik heb echt het gevoel dat politici in een andere wereld leven. Ik voel me echt in de steek gelaten." Ze weet nog niet zeker op wie ze gaat stemmen. "Sowieso geen SPD. Ik ben nog aan het twijfelen, maar het zou zomaar AfD kunnen worden."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Sociaal contact en mentale uitdaging: in Kerkrade proberen ze dementie te voorkomen met de 'ontmoetingbus'

Sociaal contact en mentale uitdaging: in Kerkrade proberen ze dementie te voorkomen met de 'ontmoetingbus'
Remco van Vliet van Leger des Heils en wethouder Jo Paas van Kerkrade
Bron: EenVandaag

Voor dementie is geen medicijn, maar door je levensstijl aan te passen kan je je hersenen wel actief houden. Een onderdeel daarvan? Sociaal contact. Daarom rijdt in het Limburgs Kerkrade de 'ontmoetingsbus'.

De bus, waar mensen bij elkaar komen om contact te houden, sluit goed aan bij een campagne van Alzheimer Centrum Limburg die gisteren van start ging. Deze campagne, genaamd 'We zijn zelf het
medicijn', moet mensen
bewust maken van de invloed van een gezonde leefstijl op de hersengezondheid.

Gezonde levensstijl

Het initiatief voor de bus
werd opgestart vanuit een vitaliteitsproject van gemeente
Kerkrade, in samenwerking met inwoners en maatschappelijke
partners zoals het Leger des Heils. Remko van Vliet van Leger des Heils vertelt: "Een medicijn is er niet tegen dementie. Wat je wel kunt doen, dat is een gezonde levensstijl nastreven: voldoende bewegen, goede voeding, mentale uitdaging en voldoende interactie."

Dat laatste is waar de 'ontmoetingsbus', omgebouwde SRV-wagen, in het spel komt. Die staat de hele week op zes verschillende locaties in Kerkrade. Mensen komen er bij elkaar onder het genot van een kop koffie en - op z'n Limburgs - een stuk vlaai. "De bedoeling is dat mensen achter de voordeur uitkomen, participeren, meedoen in de maatschappij en het gezellig hebben", vertelt Van Vliet.

'Ze vinden iets hier'

Een vaste ontmoetingsplek - zoals de bus - kan helpen, vertelt hij. Op die manier kunnen ook ouderen die minder mensen om zich heen hebben contact houden met anderen.

"Als ze hier 2 uur zijn, zeggen ze misschien zes zinnen, maar ze komen iedere week terug." Waarom precies, daar kan hij de vinger nog niet op leggen. "Maar ik denk dat ze iets vinden hier, dat ze erbij mogen horen."

info

Dementie in Nederland

In Nederland waren in 2019 114.000 gevallen van dementie bekend bij de huisarts, deze mensen hebben dus een diagnose. Op basis van bevolkingsonderzoek hadden er naar schatting 290.000 mensen dementie in 2021.

In de gemeente Kerkrade leefden in 2023 naar schatting 1.000 mensen met dementie. Naar verwachting zal dat in 2050 stijgen met 60 procent, volgens gemeente Kerkrade.

Hoogste ziektekosten

Ook wethouder van Integraal Ouderenbeleid in Kerkrade Jo Paas kent deze cijfers. "Alleen al de kosten van dementie van 2020: 10,6 miljard. De hoogste ziektekosten van alle ziektes van Nederland. En in 2040 komen we 50.000 bedden tekort voor mensen die in een verzorgingstehuis opgenomen moeten worden als gevolg van dementie", somt hij op.

"We hebben geen bedden, het kost veel te veel geld en er is geen medicijn." Dus, is de wethouder van mening, moeten we zelf zorgen dat we fysiek en mentaal in beweging blijven. "We zijn zelf het medicijn", herhaalt hij de naam van de campagne.

Bekijk ook

Extra functie

Naast dat de bus zorgt voor sociaal contact, heeft die ook nog een andere functie. Van Vliet: "Wij ontmoeten allerlei soorten mensen uit de samenleving en als wij merken dat mensen extra zorg nodig hebben, dan weten we ook bij wie we terecht kunnen in de gemeente Kerkrade."

Hij gaat verder: "Dus ja, de bus heeft als eerste functie: komen, zijn en ontmoeten. Maar als we zien en proeven dat er meer nodig is, dan weten we naar wie we ze kunnen doorverwijzen. En daar zijn we heel blij mee." Ook wethouder Paas voelt dit: "We hebben zicht op wat er gebeurt en je krijgt dan ook een gevoel dat je weet: hoe zit het nou in onze maatschappij?"

Meer zicht

Ook wethouder Paas voelt dit: "We hebben zicht op wat er gebeurt en je krijgt dan ook een gevoel dat je weet: hoe zit het nou in onze maatschappij?" Hij is dan ook groot voorstander van de campagne en initiatieven zoals de ontmoetingsbus. "Het moet indalen bij mensen dat ze aan het voorkomen of vertragen van het proces van dementie zelf iets kunnen doen." Zelf is hij 71 en probeert zichzelf mentaal uit te blijven dagen, sluit hij af.

De aftrap van de campagne 'We zijn zelf het medicijn' wordt de komende tijd uitgerold over heel Zuid-Limburg.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant