Na de kinderen treedt er nu een nieuwe groep slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk naar voren: volwassen zusters en paters die in kloosters zijn misbruikt. Zuster Anne is een van hen: "De pater zei dat dit tussen ons moest blijven."

Ze had er 'lang aan getwijfeld', maar uiteindelijk koos ze er vol overgave voor om haar leven te wijden aan het geloof. Vol verwachting trad de Vlaamse Anne - toen halverwege de 20 - toe tot een slotklooster, vlakbij de Nederlandse grens. Anne: "Het was een lange zoektocht, maar uiteindelijk vond ik dat ik mezelf de kans moest gunnen om gelukkig te worden. Daarom heb ik het uiteindelijk gedaan."

Dictatoriaal bewind

Als jonge zuster liep ze al snel op tegen de hiërarchische structuren binnen het klooster. Dat merkte ze aan hoe de moeder overste, die aan het hoofd van het vrouwenklooster stond, zich opstelde. "Ik stond echt onderaan de ladder. De overste was zeer streng en voerde een dictatoriaal bewind. Haar wil was wet."

Wanneer het misbruik begon, weet Anne nog precies. Ze maakte een zware periode in haar persoonlijke leven door. Haar neefje moest een ingrijpende operatie ondergaan, waardoor hij nooit meer zou kunnen lopen. Dit zorgde voor veel verdriet bij Anne.

'Ik zat verstijfd op zijn schoot'

Het was in deze zware tijd dat een Vlaamse pater, die wist wat Anne doormaakte, haar bij hem riep voor een 'begeleidingsgesprek'. Eenmaal binnen, ging het gesprek al snel een totaal andere kant op, vertelt Anne. "Hij stond plots op, nam me op zijn schoot en begon mijn armen en benen te strelen. Ik zat verstijfd op zijn schoot. Wist niet wat me overkwam, wist me hier totaal geen raad mee."

Totaal verbouwereerd en in shock, 'bevroor' Anne volledig. Maar dat weerhield de pater er niet van door te gaan met zijn seksuele handelingen. Anne: "Hij schakelde over naar het strelen van mijn heupen en borsten, en begon plots hevig te hijgen en te schokken met zijn lichaam. Daarna stond hij op, kuste me op de mond en zei me dat dit tussen ons moest blijven."

Gechanteerd door de pater

6 jaar lang ging het misbruik door. Al die tijd durfde ze er met niemand over te praten. Uit angst en schaamte. "Er wordt mij altijd de vraag gesteld: 'Waarom blijf je naar zo'n man toe gaan?' Maar ik was heel erg bang voor hem. Bovendien kon ik hem moeilijk ontwijken, omdat hij mij chanteerde. Er was altijd de angst dat het misbruik naar buiten zou komen. Want dan wist ik één ding zeker: ik zou als schuldige worden aangewezen."

Daarnaast speelde ook de afhankelijkheidsrelatie, die Anne met de pater had, een rol. "Hij was de enige die mij spirituele voeding gaf. Dus er was dat vreselijke misbruik, maar er waren ook gesprekken tussen ons, waaraan ik me kon optrekken. Het is de hand die slaat, maar ook voedt. Net zoals bij een hond, die gaat ook altijd terug naar zijn baasje."

Pesten en intimideren

Naast het misbruik van de pater, had Anne ook heel veel last van het schrikbewind dat de overste voerde in het klooster. Toen de overste het idee kreeg dat Anne een bedreiging vormde voor haar positie, volgde een periode van pure haat en pesterijen aan haar adres.

"Het pesten en intimideren nam toen afschuwelijke vormen aan. Ze zette anderen tegen mij op. Ik raakte volstrekt geïsoleerd. Er werd op een gegeven moment zelfs gezegd dat het jammer was, dat er geen concentratiekampen meer bestonden. Dan hadden zij mij kunnen vergassen. Zo ver ging het."

Naar de hoogste geestelijke

Pas jaren later, toen ze was uitgetreden en een leven had opgebouwd buiten het klooster, durfde Anne het misbruik en het schrikbewind in het klooster aan te kaarten. Ze deed dat uiteindelijk zelfs bij de hoogste geestelijke in België: kardinaal Daneels. Zijn reactie was een enorme teleurstelling.

"Hij liet mij weten dat hij 'het gebeuren betreurde en voor mij zou bidden'." Een typerend antwoord en volgens Anne exemplarisch voor hoe de Katholieke Kerk met slachtoffers van misbruik omgaat. "Deze reactie heb ik zo vaak gekregen, dat ze voor mij gingen bidden. Ik zeg weleens: 'Als ik voor ieder gebed een euro had gekregen, dan was ik nu heel erg rijk geweest'."

13 jaar lang procederen

In 2003 startte Anne een gerechtelijke procedure tegen de Katholieke Kerk, nadat ze jarenlang geen erkenning voor haar leed had gekregen binnen de kerkorganisatie.

Die juridische strijd zou uiteindelijk maar liefst 13 jaar duren. Uiteindelijk leidde dit tot toekenning van een bedrag aan schadevergoeding. Iets waar het Anne overigens nooit om te doen was. "Ik heb een groot bedrag aan schadevergoeding gekregen. Maar als je dit aftrekt van alle juridische kosten die ik heb moeten maken, en het bedrag dat ik aan therapie kwijt ben, blijft er weinig over."

Veel meer slachtoffers

De reden dat Anne, na al die jaren van zwijgen, nu naar buiten treedt is helder: ze wil een stem zijn. Voor al die slachtoffers die tot op de dag vandaag niet naar buiten durven met hun verhaal. En dat zijn er een hoop, weet Anne. Ze heeft sterke aanwijzingen dat zij niet het enige slachtoffer was van haar misbruiker.

"Als je op bezoek ging bij de pater, was er een soort wachtkamertje. Ik heb daar ook vrouwen naar buiten zien komen, van wie het haar en de kleding helemaal in de war was. En als ik dan bij de pater naar binnen ging, kwam hij met een schone zakdoek aan. Dat was voor mij een teken. Want als hij klaarkwam deed hij dat altijd in een zakdoek."

Nieuw leven buiten klooster

Lang is Anne op zoek geweest naar erkenning voor alles wat haar is aangedaan in het klooster. Maar uiteindelijk heeft ze zich erbij neergelegd. "Officieel heb ik nooit erkenning gekregen voor het misbruik dat mij is aangedaan. Maar door hier maar naar te blijven zoeken, hield deze man - mijn misbruiker - een soort van macht over mij. Dat wilde ik op een gegeven moment niet meer."

"Dus heb ik mijzelf erkenning gegeven. Door te zeggen dat ik niet schuldig was. Ik ben uit de slachtofferrol gestapt. En heb ik uiteindelijk een heel rijk leven kunnen opbouwen. Buiten het klooster."

Niet alleen kinderen, ook volwassen zusters en paters werden slachtoffer van seksueel misbruik in de Katholieke Kerk. Het Vaticaan start een groot onderzoek naar wangedrag van monniken in Nederlandse en Vlaamse kloosters. "Structuur is dictatoriaal."

Dat er sprake is van een nieuwe en mogelijk grote misbruik-affaire binnen de Katholieke Kerk, werd recent duidelijk toen de benedictijnse congregatie in Rome, een belangrijke kloosterorde binnen de Katholieke Kerk, een alarmerend bericht de wereld in stuurde. De boodschap: het Vaticaan gaat alle benedictijnse abdijen in Nederland en Vlaanderen doorlichten en onderzoek doen naar wangedrag binnen de kloostermuren.

Onderzoek naar Nederlandse en Vlaamse abdijen

Uit navraag van EenVandaag blijkt dat zit zogenaamde canonische onderzoek zich in Nederland richt op de kloosters in Teteringen, Doetinchem, Tilburg en Vaals. En op vier Vlaamse kloosters in Affligem, Dendermonde, Leuven en Steenbrugge.

Een woordvoerder van de Congregatie in Rome laat weten dat er extra aandacht gaat naar wat zich in de abdij in Doetinchem heeft afgespeeld.

Structureel probleem

Rik Devillé (80) is een Vlaamse priester in ruste. Hij staat bekend om zijn inzet voor slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk en stelt dat er sprake is van een 'structureel probleem' in veel kloosters in Nederland en Vlaanderen.

En hij kan het weten, want in zijn meest recente boek 'Donkere Gangen' sprak hij met ruim 300 paters en nonnen die in Nederlandse en Vlaamse abdijen slachtoffer zijn geworden van misbruik. Uit een gevoel van diepe schaamte, hebben ze hier jaren over gezwegen, legt Devillé uit.

Schroom en schaamte

"Je zag dat ook bij het kindermisbruik in de kerk", gaat hij verder. "Volwassenen beginnen daar nu pas over te praten. Die hebben daar een enorme schroom en schaamte over, die durven dat bijna niet te doen. Dat duurt decennia."

"Sommige hebben vaak gedacht: ik moet iets vertellen, maar durven het dan toch weer niet. Bang om niet geloofd te worden. Datzelfde proces zie je nu bij hen die slachtoffer zijn geworden in de abdijen. Nu komen de verhalen pas, soms een halve eeuw later."

Kwetsbare jongvolwassen

Wat dit misbruik van jongvolwassenen zo kenmerkend maakt, is dat het om diep gelovige mensen gaat die hun leven volledig in dienst stellen van het klooster, zegt de priester. Volgens hem maakt dit hen extra kwetsbaar voor misbruik.

"Het ging om jongvolwassenen die de abdij intraden en een hoog ideaal hadden. Mensen die diep geloof hadden en iets van hun leven wilde maken." Deze jonge idealistische mensen komen vervolgens in het zeer hiërarchische systeem van een klooster terecht, waar ze geleidelijk aan hun eigen identiteit verliezen.

Dictatoriaal systeem

"De structuur is dictatoriaal, een abdij is een zeer gesloten gemeenschap, gericht op geheimhouding", vertelt Devillé. "Als je dan geleidelijk aan in een sektarische omgeving komt die je helemaal inpalmt, je een mooie spiegel voorhoudt. En er vervolgens voor zorgt dat je dingen die typisch van jou zijn, niet meer mag doen. Dan word je persoonlijkheid afgebroken."

"Je wordt dan helemaal ingekapseld in zo'n leefwereld. Dan kan het gebeuren dat je op gegeven moment leeft als een levende dode." Volgens de priester worden de persoonlijkheid van deze jongen mensen zelfs 'kapotgemaakt'.

'Kom je psychologisch niet meer uit'

Wanneer deze jonge kloosterlingen dan slachtoffer worden van misbruik durven ze daar niet over te praten. Ze zijn bang om alles te verliezen, legt de priester uit. "De hoofdthema's in het kloosterleven zijn onderdanigheid en gehoorzaamheid. Dus als moeder overste zegt dat je moet zwijgen over de problemen die je hebt met een pater, dan doe je dat ook."

"Want, je kunt niet weg en je hebt geen bondgenoten. Dus als jouw geestelijk begeleider jou misbruikt, dan zit je totaal klem en opgesloten. Daar kom je psychologisch niet meer uit."

'Ze denken dat het erbij hoort'

Devillé slaakt een zucht van verdriet. "Ik vind het zo zielig voor al deze slachtoffers. Ik krijg ze aan de telefoon. Hun huwelijk is om zeep geholpen, ze zijn aan de drank geraakt."

"Het ergste nog is, het zijn allemaal diep gelovige mensen die vanuit hun geloof werkten in het klooster. Ze dachten op een gegeven moment dat het erbij hoort, dat misbruik."

'De kerk wil alles wegstoppen'

Seksueel misbruik, geweld, pesterijen, machtsmisbruik. Jarenlang bleven al deze verhalen verborgen achter de muren van de abdijen. De vraag is of er ,nu er een groot onderzoek komt, vanuit het Vaticaan in Rome er meer openheid komt over wat er werkelijk heeft plaatsgevonden in deze kloosters.

Devillé is, na 30 jaar ervaring als klokkenluider binnen de kerk, zeer sceptisch over. "Vroeger zou ik nog gezegd hebben, misschien verandert er eindelijk iets. Maar nu geloof ik er niks van. De Kerk wil alles weten om het vervolgens weer diep weg te stoppen. Er komt een nieuwe structuur die ervoor zorgt dat er nog minder naar buiten komt. Dus nee, dit gaat niks brengen helaas."

'Mijn deur staat open'

De Vlaamse priester maakt zich ook geen illusies, dat het er nu beter aan toe gaat in de kloosters. Sterker, hij hoort de verhalen van misbruik nog steeds. "Ik spreek nog steeds mensen die mij aanspreken over wat er in kloosters gebeurt. Deze problematiek is niet van een ver verleden, maar van vandaag."

Verder blijft Devillé zich wel inzetten voor hen die slachtoffer zijn geworden. "Ik had gehoopt dat het er niet was, al dat misbruik. Maar het seksueel misbruik binnen de kerk is zo specifiek. Het splijt hele families. Ik voel dat verdriet en onrecht nog altijd. Die mensen kunnen er nergens mee terecht. Dus als ik dan dat eerste opstapje kan zijn, ze kan helpen een beetje moed te verzamelen, dan blijven ze altijd welkom. Mijn deur staat open."

Geen inhoudelijke reactie

Over het verdere verloop van het onderzoek onder leiding van het Vaticaan, laat de woordvoerder van de Roomse Congregatie der Benedictijnen aan EenVandaag weten dat het streven is om voor de zomer het onderzoek naar de abdijen af te ronden.

In de tussentijd worden er over het onderzoek geen inhoudelijke mededelingen gedaan.