Een Europees investeringsfonds opzetten voor startende innovatieve defensiebedrijven: volgens Nederlandse ondernemer Alexander Ribbink is dat hoog nodig. Vooral nu we voor onze defensie niet meer op Amerika kunnen rekenen.

Op 24 februari is het 3 jaar geleden dat het Russische leger Oekraïne binnenviel. Zowel in Nederland als in verschillende Europese landen wordt al langer de noodzaak gevoeld om zich te beschermen tegen de agressie van Poetin.

Investeren in eigen defensie

En met de komst van president Trump is de urgentie om meer te investeren in eigen defensie nog groter. De VS wil namelijk dat Europa voor haar eigen veiligheid gaat zorgen. Op bijstand van de Amerikanen kan Europa dus niet meer rekenen.

Ondernemer Alexander Ribbink beseft al langer dat we onze veiligheid en welvaart zelf actief moeten gaan beschermen. Hij zei dit al voordat Poetin Oekraïne binnenviel. "Toen lagen Den Haag en Europa te slapen. Inmiddels zijn ze wakker geworden en luisteren ze naar de geopolitieke ontwikkelingen en komt er gelukkig meer budget voor defensie beschikbaar."

Durfkapitaal

Ribbink, die zijn geld verdiende met TomTom-routeplanners, heeft een investeringsfonds opgezet voor bedrijven die moderne defensietechnologie maken. Met 125 miljoen euro moet zijn fonds een van de grootste van Europa worden. De eerste bijdragen zijn inmiddels al binnen. "We krijgen geld van institutionele beleggers, hopelijk van pensioenfondsen, en ook van particuliere ondernemers die zelf geld verdiend hebben en nu wat durfkapitaal investeren."

Bij dat laatste steken investeerders geld in nieuwe veelbelovende jonge bedrijven die nog geen winst maken. "Deze mensen worden vooral gedreven omdat zij vinden dat defensie op orde gesteld moet worden om de wereld een stuk veiliger te maken. En als het goed is krijg je ook een beetje meer geld terug dan dat je erin gestopt hebt."

Beter, innovatiever en scherper

Ribbinks missie komt voort uit het feit dat tweederde van alle investeringen in de Europese defensietech worden gedaan door Amerikanen. "Dat is gek, dat moeten we zelf gaan doen. We moeten sterk staan om onszelf te kunnen verdedigen om zo oorlog te voorkomen. En ons niet laten subsidiëren door de Amerikanen. Het moet wederzijdser worden."

Er gebeurt op dit moment in zijn ogen nog te weinig. "Er zijn momenteel een paar grote bedrijven die defensiemateriaal maken, maar daar zit te weinig dynamiek in, er is te weinig concurrentie. Als je ondernemers hieraan toevoegt, krijg je betere, innovatievere en scherpere producten. En veel sneller."

Start-up

Een voorbeeld van een bedrijf waarin Ribbink wil investeren met zijn fonds is de Nederlandse start-up Avalor AI. Medeoprichter Maurits Korthals Altes maakt daar met jonge engineers en mensen met een militaire achtergrond software voor onbemande drones. Ze hebben grote plannen maar nog geen verdienmodel.

"Idealiter maakt elk bedrijf natuurlijk winst, maar een start-up is zoekende. Defensie is onze klant en ook het fonds van Ribbink heeft in ons geïnvesteerd. Wij zitten op een moeilijke markt, want er zijn maar weinig klanten die onze spullen kopen en er zijn lange wachttijden omdat we met overheden werken en die zijn wat minder snel", legt Korthals Altes uit.

Russische technologie inhalen

Avalor AI wil de achterstand op de geavanceerde Russische technologie inhalen. "Ik denk dat we wel heel hard ons best moeten doen om het gat in te halen. Maar het kan als we met zijn allen in Europa heel hard werken en genoeg geld beschikbaar stellen", verwacht hij.

Een voorwaarde voor financiering door Ribbinks fonds is dat de start-ups niet alleen actief zijn in één land. Dat is bij Avalor AI het geval. Korthals Altes: "Onze aanpak is Europees. Onze software is te gebruiken in Franse, Duitse en Nederlandse drones. En dan is het niet zo erg dat elk land zijn eigen drones wil fabriceren."

Missie afmaken zonder systeem

De software van Avalor AI zorgt ervoor dat hun systemen nog een tijdje kunnen functioneren, ook als ze door de vijand gestoord worden of wanneer er geen persoon is die de systemen kan besturen.

"Met onze technologie proberen we te voorkomen dat de militairen hun systemen verliezen vanwege verbindingen die verstoord worden. En we willen mogelijk maken dat in die gevallen er nog een tijdje doorgevlogen kan worden om de missie te kunnen afmaken", licht Korthals Altes toe.

Menselijke factor

Vredesbeweging Pax is juist kritisch op innovatieve start-ups als Avalor AI. Directeur Rolien Sasse vindt ook dat Europa een sterke defensiecapaciteit nodig heeft, maar het is voor haar wel van belang dat de defensie-industrie zelf verantwoordelijkheid neemt om binnen het internationaal recht te opereren.

Volgens Sasse moet je opletten bij automatische wapens, omdat er anders door fouten veel burgerslachtoffers kunnen vallen. "Er moet altijd een menselijke factor zijn die bepaalt of je wel het goede doel voor ogen hebt. Investeer bijvoorbeeld niet in kernwapens, in clustermunitie of in landmijnen, want daarmee kan je veel burgerslachtoffers maken."

Internationaal oorlogsrecht

"Daarom hebben we internationaal ook afgesproken dat ze verboden zijn", gaat ze verder. "En lever niet aan landen waar mensenrechten geschonden worden."

Maurits Korthals Altes zegt daarop dat Avalor AI zich houdt aan het internationaal oorlogsrecht. "We denken als bedrijf en als mens na over hoe we ons systeem wel of niet willen gebruiken, en hanteren onze eigen morele afwegingen daarbij." Ook op gebied van automatische systemen, geeft hij aan. "Het is niet de bedoeling dat wij de mensen altijd helemaal proberen te vervangen."

Voorwaarden

Alexander Ribbink stelt hier ook voorwaarden aan. Hij gaat het geld uit het fonds niet gebruiken voor nog meer tanks, massavernietigingswapens of meer munitie, zegt hij. "Het is onwaarschijnlijk dat durfkapitalisten daarin gaan investeren. Het gaat ons meer om technologie, zoals het ontwikkelen van software voor drones, voor onbemande systemen."

"Maar ook bij AI blijft de mens degene die de opdracht heeft gegeven. Het zijn geen killer robots. AI is gewoon een besturingssysteem", gaat hij verder. AI is in zijn ogen niet veel anders dan de katapult van vroeger of de kogel die je met een geweer afvuurt: eenmaal gegooid of afgeschoten, dan is er geen verdere controle meer.

'Wapenwedloop gevaarlijk'

Organisatie Pax maakt zich ook zorgen om de gevolgen van het extra investeren in defensie. Hierdoor wordt er volgens Sasse bezuinigd op andere belangrijke zaken.

"Diplomatieke relaties, internationale samenwerking en internationale instanties als de VN zijn ook van belang voor vrede en die worden nu afgekalfd. Het is gevaarlijk dat we nu in een wapenwedloop terechtkomen waarbij er weer puur een geloof is in afschrikking door wapens als enige manier om vrede te bereiken."

'Dodenweg' wordt hij genoemd, de rijksweg N36 tussen Ommen en Almelo. Jaarlijks vallen er slachtoffers. Ook deze maand kwamen er twee mensen om het leven. Wat maakt de N36 zo gevaarlijk?

Deze week was het opnieuw raak op de N36. Een bestuurder raakte gewond bij een botsing tussen een busje en een vrachtwagen. Twee weken geleden verongelukten bij een frontale botsing tussen een auto en een kleine vrachtwagen twee mannen. Eind februari viel er een zwaargewonde op de weg. In nog geen half jaar tijd vielen er 3 doden en 7 gewonden op de 36 kilometer lange weg.

Gevaarlijke situaties met inhalen

De lijst met (ernstige) ongevallen is nog veel langer. Vrachtwagenchauffeur Gert van het Almelose Bolk Transport snapt wel waarom de N36 een 'dodenweg' genoemd wordt. Hij zit zo'n 3 keer per week op de weg en ziet het vaak misgaan.

De gevaarlijke situaties ontstaan met name wanneer mensen gaan inhalen. "Dat mag niet, maar mensen proberen het toch, vooral als ze achter een vrachtauto zitten."

'Het gaat vaak nét goed'

Een vrachtwagen is lang en gaat niet snel. Een ander probleem op de weg is dat je geen kant op kunt als er plots een tegenligger is. "Je hebt niet veel ruimte om uit te wijken hier."

Zo zat hij een keer achter een personenauto die heel langzaam reed. De persoon die weer achter Gert reed dacht dat hij alleen de vrachtwagen moest inhalen waardoor hij én de vrachtwagen én de auto moest inhalen. Het gaat vaak maar nét goed, zegt hij.

Een fout kan fataal zijn

Wat ook een probleem is, zijn de te korte op- en afritten op sommige plekken. "Dat maakt invoegen moeilijk." En vooral in de ochtend en avond is het 'gigantisch druk', vertelt chauffeur Gert. Maar ondanks die drukte zijn ze ook bezig met hun telefoon.

Het is overigens niet zo dat mensen gevaarlijker rijden op een N-weg, zegt Fieke van Schaik van de ANWB. "Wat je op de N36 ziet, en ook op andere N-wegen, is dat op stukken waar geen middenberm is, je heel snel op de andere kant van de weg kan komen. En dan is een fout fataal."

Relatief veel doden

Op N-wegen vallen relatief gezien de meeste verkeersdoden, zo'n 20 procent van de verkeersdoden valt op een rijksweg. Dat zit hem dus met name in hoe de wegen zijn ingericht, legt Van Schaik van de ANWB uit. Ze zijn vaak tweebaans, met beide rijbanen een andere richting op.

De wegen zijn daarnaast vaak smal en er zijn weinig uitwijkmogelijkheden in de berm. "Als er een korte berm naast zit en je raakt van de weg, dan beland je bijvoorbeeld snel in een sloot." Een ander probleem wat op veel N-wegen speelt, is een korte invoegstrook, er is vaak weinig ruimte om in te voegen.

Alle N-wegen een middengeleider

Niet alleen op de N36 maar op alle N-wegen zouden de rijbanen gescheiden moeten worden. "Dus zo'n geleiderail op de middenberm, is is daar heel belangrijk voor", zegt Van Schaik. De politiek heeft 200 miljoen gereserveerd om alle gevaarlijke N-wegen aan te pakken. "Daarmee kun je maar een heel klein stukje weg aanpakken, terwijl daar eigenlijk veel meer voor nodig is."

Alleen al voor het aanpakken van de hele N36 is 300 miljoen euro nodig, becijferde Rijkswaterstaat. Volgens Van Schaik lijkt verkeersveiligheid geen prioriteit voor dit kabinet. In deze kabinetsperiode is geen extra geld vrijgemaakt voor verkeersveiligheid, die 200 miljoen stamt al uit 2022, legt ze uit. "Er is nu geld nodig."

Minister heeft plan voor rijbaanscheiding N36

In een reactie op uitspraken van de gemeente Almelo laat minister van Infrastructuur en Waterstaat, Barry Madlener, weten nog voor de zomer met een plan te komen voor de N36. Madlener zegt dat nu wordt gekeken hoe de weg op korte termijn over de gehele lengte veiliger kan worden gemaakt. "Ik ben nu aan het kijken of we toch over de hele lengte de rijbaanscheiding kunnen aanleggen", zegt hij tegen EenVandaag.

Extra wensen, zoals verbreding of het aanpassen van viaducten, kunnen niet worden ingewilligd. De minister noemt dat 'luxe' waar op dit moment geen geld voor is. "We moeten echt binnen het budget werken, dat is een slechte boodschap aan de gemeente, maar het is niet haalbaar." Madlener zegt voor de zomer met een plan te komen.

Nog niet de helft van de GroenLinks-PvdA-kiezers (44 procent) vindt dat Frans Timmermans weer lijsttrekker moet worden bij de volgende verkiezingen. VVD-kiezers zijn iets positiever. Maar ze zijn er niet van overtuigd dat Dilan Yeşilgöz moet blijven.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder kiezers die bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen op die partijen hebben gestemd.

'Sorry Frans'

Opvallend is dat kiezers van GroenLinks-PvdA en de VVD nu nog best vertrouwen hebben in hun partijleider. 88 procent van de GroenLinks-PvdA-kiezers staat achter Timmermans als huidige leider van de partij. Driekwart (76 procent) van de VVD-kiezers vindt dat Yeşilgöz het op dit moment goed doet.

Maar of ze ook lijsttrekker moeten worden bij de volgende verkiezingen? Daarover is twijfel. Zo vindt nog niet de helft van de kiezers van Timmermans dat hij dan de kar moet trekken. Een GroenLinks-PvdA-kiezer verwoordt het als volgt: "Hoe goed hij ook is ingevoerd, hoeveel ervaring hij ook heeft, hoezeer zijn hart ook op de goede plek zit. Het is tijd voor nieuw elan. Sorry, Frans."

VVD-kiezers niet overtuigd van Yeşilgöz

63 procent van de VVD-stemmers vindt dat de partij weer met Yeşilgöz de campagne in moet. De rest vindt van niet (22 procent) of weet het niet (16 procent).

"Ze doet het nu best aardig, maar heeft in korte tijd al te veel fouten gemaakt. Juist in de campagne heeft ze laten zien dat ze rare sprongen kan maken", schrijft een VVD-kiezer.

Imagoproblemen Omtzigt

Pieter Omtzigt staat er bij zijn kiezers nog een stuk slechter op. Niet alleen denken de meeste NSC-kiezers, die veelal zijn afgehaakt, dat hij geen lijsttrekker moet zijn bij de volgende verkiezingen. Ook is hij de enige partijleider met minder dan de helft vertrouwen van zijn eigen kiezers.

Veel NSC-kiezers vinden dat hij goede eigenschappen heeft, maar dat die hem niet geschikt maken als politicus. Een kiezer zegt daarover: "Qua kennis en integriteit is hij de juiste persoon. Maar juist die kenmerken zorgen ervoor dat hij in de Haagse slangenkuil opbrandt. En dat is een heel trieste constatering."