tv LIVE radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

'Is er geen blanke zuster?': weinig aandacht voor racisme in de zorg, terwijl het een groot probleem is

'Is er geen blanke zuster?': weinig aandacht voor racisme in de zorg, terwijl het een groot probleem is
Vera dos Santos krijgt in haar werk regelmatig met racisme te maken
Bron: EenVandaag

Dagelijks racistische opmerkingen naar je hoofd geslingerd krijgen: het gebeurt regelmatig bij medewerkers in de zorg. Dat heeft gevolgen voor de mensen die het meemaken en uiteindelijk voor de hele maatschappij. Toch is er vaak weinig aandacht voor.

'Daar is die zwarte kop weer.' Het is een van de vele opmerkingen die Vera dos Santos tijdens haar werk in een verzorgingshuis van zorginstelling Laurens naar het hoofd geslingerd krijgt van een bewoner met dementie.

'Hij wilde een blanke zuster'

"Als ik hem 's ochtends begroette, vroeg hij of er geen blanke zuster was die hem kon helpen", vertelt Vera. En zij is niet de enige die het lange tijd te verduren krijgt: "Zo riep hij tegen een collega met een hoofddoek: 'Jullie zijn allemaal dieven'."

Als Vera een racistische opmerking naar haar hoofd geslingerd krijgt van de bewoner, gaat ze meestal even de kamer uit. Dat is voor haar de enige manier om haar werk vol te houden. Maar daarna moet ze toch weer terug, de man heeft nu eenmaal verzorging nodig. Als ze dan zijn kamer weer binnenkomt, gaat het schelden gewoon verder.

Collega's niet collegiaal

Dat de scheldende bewoner echt dementie had, betwijfelt Vera. 'Het kan best dat hij deze dingen bij zijn volle verstand roept', denkt ze soms. Maar voor hoe het allemaal bij haar binnenkomt maakt dat niet uit, pijn doet het sowieso.

Van collega's krijgt ze in die tijd nauwelijks steun. "Soms zijn collega's niet collegiaal." Het gebeurt weinig dat collega's met haar willen ruilen, zodat Vera met een andere bewoner kan werken. Haar leidinggevende wuift de gebeurtenissen weg: 'Ach joh, hij is dement, daar moet je niet te veel van aantrekken'.

Bekijk ook

'Ik kon niet meer'

Vera moet dus zelf uitvogelen hoe ze het beste kan omgaan met het racisme op de werkvloer. Doordat ze de bewoner moet blijven verzorgen, stapelen de vervelende gevoelens zich op tot ze niet meer kan, vertelt Vera.

Het gaat mis als ze ook een lastige periode in haar privéleven meemaakt en geen reserves meer heeft. "Toen de bewoner tijdens het eten 'Verdomme, dit eten is koud. Jullie zwarten kunnen ook niks anders dan de hoer spelen!' riep, ben ik weggelopen en heb mijn collega - een zzp'er - laten weten dat ik echt niet meer kon."

Opnieuw naar leidinggevende

Op dat moment hebben Vera's collega's nog altijd niet in de gaten dat ze iets kunnen doen, of ze willen niet helpen, vertelt ze. Echte hulp komt pas thuis, van haar dochter. "Ik kwam thuis en kon alleen maar huilen. Ik vertelde mijn dochter, die bijna klaar was met een juridische studie, wat er aan de hand was. Zij vond dat ik erover moest praten met mijn leidinggevende. 'Dit betreft niet alleen jou, maar ook andere collega's', zei ze.'"

Aangespoord door haar dochter brengt Vera de zaak opnieuw onder de aandacht van haar leidinggevende en langzaamaan dringt door dat er iets moet gebeuren. Er word advies gevraagd bij anti-discriminatiebureau Radar in Rotterdam en dat advies biedt handvatten voor Vera en de instelling.

Racisme in de zorg is een groot probleem, en niet alleen voor medewerkers. In deze reportage leggen we uit hoe dit zit.

Elke dag bespreken

Sinds een tijdje heeft Vera een leidinggevende bij wie ze wel terecht kan als ze te maken krijgt met discriminatie of racisme tijdens haar werk: Elouise Tahapary. Zij is zelf ook regelmatig racistisch bejegend. Beter omgaan met racisme op de werkvloer is een van haar speerpunten.

"Ik bespreek het elke dag bij de overdracht: is er racisme geweest, wat is er gezegd? Ik zorg dat er meldingen gedaan kunnen worden en ik vraag collega's wat zij van mij verwachten. Je wil namelijk dat het laagdrempeliger wordt om erover te praten", vertelt ze.

'Geen idee hoe pijnlijk dit is'

Mensen makkelijker laten praten over wat ze meemaken is één ding, maar collega's die niet of nauwelijks met racistische bejegening te maken hebben, hebben vaak geen idee hoe pijnlijk en ondermijnend dat is.

Tahapary: "Gisteren hadden we overleg over een bewoner die racistische uitingen doet naar een donkere medewerker met een hoofddoek. De verzorgende brengt het in en je ziet dan dat de behandelaren aan tafel (de psycholoog, geestelijk verzorger en de fysio, red.) er niet op reageren. Daar praat ik dan over met ze, zo van: dit wordt aangegeven en er gebeurt niets mee."

Bekijk ook

Mogelijk geen zorg

Tahapary maakt er ook een gewoonte van de contactpersonen van de bewoners op de hoogte te stellen als zij zich schuldig maken aan racisme: "Ik bel altijd de eerste contactpersoon of wettelijk vertegenwoordiger op en die vinden dat altijd verschrikkelijk om te horen. Ze schamen zich enorm en zijn bang dat moeder of vader hier niet meer kan blijven wonen."

En als dementie nu veroorzaakt dat bewoners ongeremd racistische uitspraken doen? "Ik maak als teamleider in de zorg duidelijk dat ik dat niet accepteer. Het is zeker lastig, maar er zijn grenzen. Het kan zijn dat als moeder of vader racistische opmerkingen maakt, zij of hij geen zorg krijgt. Dat er een time-out genomen moet worden en we later terugkomen als de collega op adem is."

Elke dag racisme

Ondanks wat ze meemaakt, wil Vera dos Santos in elk geval niet stoppen met haar werk als verzorgende in de ouderenzorg. De meeste bewoners discrimineren niet en bovendien: "Ik kom elke dag, overal, racisme tegen. Daar kun je niet voor weglopen. Ik wil liever leren hoe ik daar het beste mee om kan gaan."

En wat werk betreft: "Het zou ontzettend veel schelen als collega's solidair zijn en proberen in te voelen hoe het is om dit naar je hoofd geslingerd te krijgen."

info

'Probleem voor de hele maatschappij'

Racisme in de zorg is niet alleen een probleem voor de medewerkers die scheldwoorden naar hun hoofd geslingerd krijgen. Het is een probleem voor de hele maatschappij zolang zorgorganisaties er niet goed mee omgaan. Saskia Duijs van het Amsterdam UMC deed onderzoek naar racisme en discriminatie in de zorg en concludeert dat zorgmedewerkers die gediscrimineerd worden eerder kiezen voor een zzp-bestaan.

Dat doen ze als ze geen steun krijgen vanuit de organisatie wanneer ze te maken krijgen met racisme. "We willen graag dat zorgmedewerkers in vaste dienst komen en doen een moreel appèl, maar dan moet je mensen dus wel steunen als ze racistisch bejegend worden", zegt Duijs. Dementie is geen excuus, vervolgt ze, er zijn namelijk genoeg liefdevolle manieren om zo'n situatie te begrenzen.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Te mooi om waar te zijn? Joëlle was dankzij hulpfonds in één klap schuldenvrij: 'Huilen van blijdschap'

Te mooi om waar te zijn? Joëlle was dankzij hulpfonds in één klap schuldenvrij: 'Huilen van blijdschap'
Joëlle Marijs had een schuld van ruim 21.000 euro.
Bron: EenVandaag

Een familie van weldoeners in Rotterdam probeert elk jaar 1.000 huishoudens van hun schulden te verlossen. Maar het gekke is: bijna niemand meldt zich. "Mensen zetten de stap naar hulp niet, omdat ze zich schamen."

"Welke gek betaalt nou al jouw schulden af? Ik dacht: er zit sowieso een addertje onder het gras", vertelt Joëlle Marijs. Zij had een schuld van ruim 21.000 euro.

'Ik ging huilen van blijdschap'

Op 20 november 2024 kreeg ze een telefoontje van de Stichting Nieuw Vaarwater, onderdeel van een fonds gesteund door de miljardairsfamilie Van der Vorm. De stichting had besloten haar volledige schuld over te nemen.

"Toen ik gebeld werd met dat goede nieuws, ging ik huilen van blijdschap, vreugde, verdriet en ongeloof", vertelt Joëlle. "Dat is heel overweldigend eigenlijk."

Bekijk ook

Nooit uitbetaald

Ze woont in Rotterdam, de zogenaamde 'schuldenhoofdstad' van Nederland. Bijna 60.000 mensen gaan daar gebukt onder schulden die ze nooit zelf kunnen aflossen. Haar financiële problemen begonnen toen ze voor een vriendin ging werken die haar nooit uitbetaalde. "Ik moest nieuw werk gaan zoeken, maar dat duurde ook nog eventjes, dus toen waren we 5 maanden verder, geen salaris ontvangen."

Binnen korte tijd stapelden de problemen zich op: drie maanden huurachterstand, betalingsachterstanden bij de Belastingdienst en verzekeringen. "We leefden letterlijk van de toeslagen. Het was vreselijk." De stress in haar gezin nam toe, maar sinds de schulden weg zijn, zwakt ook de stress af. "Ik merk ook aan mezelf dat ik sneller emotioneel ben. Het voelt als een rouwproces, afscheid nemen van de stress."

Hulp accepteren blijft een drempel

De miljardairsfamilie Van der Vorm trekt jaarlijks 3 miljoen euro uit om 1.000 huishoudens helpen. Maar de stichting die dat regelt slaagt er slechts in om 300 gezinnen te bereiken. "Mensen moeten weten dat we er zijn, zich herkennen in de doelgroep, maar vooral: ze moeten het geloven", zegt Bas Woudstra, directeur van Nieuw Vaarwater.

Schuldenonderzoeker en lector aan de Hogeschool Utrecht Nadja Jungmann begrijpt deze terughoudendheid. "Wat dit vooral laat zien is hoe ontzettend ingewikkeld schuldenproblematiek is. Mensen zetten de stap naar hulp niet omdat ze zich schamen, weinig vertrouwen hebben in de overheid of bang zijn dat hulp vragen later juist leidt tot problemen." Joëlle herkent dit. "Ik vond het lastig om bij mensen die dichtbij me stonden hulp te vragen. Dat voelde als falen."

Bekijk ook

'Ik ben ze wel heel dankbaar'

De familie Van der Vorm is eigenaar van de investeringsmaatschappij HAL. Hun vermogen wordt geschat op 8,6 miljard euro. Toch treden ze nooit naar de voorgrond.

"Ik weet niet wie ze zijn, maar ik ben ze wel heel dankbaar", zegt Joëlle. "Het is gewoon een hele ontlading. Een ontlading van schulden, emoties, boosheid en verdriet. Eigenlijk alle negatieve dingen hebben zij bij ons weg kunnen halen."

Geen structurele oplossing

Ook in Arnhem wordt een soortgelijk project uitgevoerd. In de wijk Immerloo, de armste postcode van Nederland, experimenteert de gemeente met het aflossen van schulden. "Binnen een periode van twee jaar willen we 40 tot 60 huishoudens volledig schuldenvrij krijgen", zegt Monaïm Benrida, directeur van het Nationaal Programma Arnhem-Oost. Toch blijkt ook hier dat mensen moeilijk te bereiken zijn. "Het eerste wat je denkt is dat iedereen die zo'n aanbod krijgt, meteen ja zegt. Maar dat is niet zo."

Jungmann waarschuwt dat deze projecten waardevol zijn, maar geen structurele oplossing bieden. "De totale maatschappelijke kosten van schuldenproblematiek bedragen jaarlijks 8,5 miljard euro, vooral door ziekteverzuim en zorgkosten", legt ze uit. "Dit vraagt om bredere beleidsmaatregelen."

Te mooi om waar te zijn? Joëlle was in een klap schuldenvrij
Te mooi om waar te zijn? Joëlle was in een klap schuldenvrij

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Donald Trump neemt risico door duizenden gezondheidsspecialisten te ontslaan: 'Wil je vogelgriep indammen, dan heb je juist meer mensen nodig'

Donald Trump neemt risico door duizenden gezondheidsspecialisten te ontslaan: 'Wil je vogelgriep indammen, dan heb je juist meer mensen nodig'
Het ontslag van duizenden gezondheidsspecialisten in Amerika is een risico
Bron: EenVandaag

In Amerika zijn duizenden overheidsmedewerkers ontslagen, omdat de nieuwe regering een efficiëntere overheid wil. Gezondheidsorganisaties en wetenschappelijke organisaties worden hard geraakt en dat is niet zonder risico, zeggen experts.

Elon Musk, die door president Trump is aangewezen om de overheid af te slanken, vergelijkt zijn werk graag met een 'game'. "Verspilling is overal. Stel je voor dat je in een kamer bent en het plafond, de muur en de vloer zijn allemaal schietschijven: dan kan je dus je ogen dichtdoen en in alle richtingen schieten. Het is altijd raak."

Duizenden mensen ontslagen

Zo sprak Musk onlangs over zijn anti-verspillingsaanpak op de conservatieve conferentie CPAC. Hij heeft van de Trump-regering de opdracht gekregen de overheid af te slanken, fraude op te sporen en financiële verspilling weg te snijden.

Zonder vooraankondiging of inhoudelijke afweging heeft hij met zijn team duizenden mensen ontslagen onder andere bij organisaties voor publieke gezondheidszorg zoals de Centres for Disease Control (CDC) en de National Institutes of Health (NIH). Experts zijn bezorgd over het effect van die ontslagen, bijvoorbeeld op de aanpak van vogelgriep in de Verenigde Staten.

Bekijk ook

'Het is nu alle hens aan dek'

De Amerikaanse arts en hoogleraar Peter Chin-Hong woont en werkt in Californië, waar de vogelgriep al een tijdje rondgaat onder koeien. Het lukt nauwelijks om de verspreiding in te dammen, daarom werd in december de noodtoestand in Californië uitgeroepen.

Het is allesbehalve een goed moment om mensen te ontslaan, vertelt Chin-Hong. "Als het mis gaat en de vogelgriep-uitbraak die er nu al is doorzet, dan heb je niet minder mensen nodig maar juist meer. Dat is ook de hele reden voor het uitroepen van de noodtoestand in Californië: het is nu alle hens aan dek."

Geen leiding rondom vogelgriep

Normaal gesproken houden de Centres for Disease Control (CDC) de verspreiding in de gaten, brengen ze rapporten uit en signaleren ze het als er iets verandert aan een virus. Dat is nu allemaal vertraagd, vertelt Chin-Hong.

"Er is op dit moment nauwelijks een centrale leiding rond vogelgriep. Als je een uitbraak wil indammen - vooral als dat virus een nieuwe pandemie kan veroorzaken - dan heb je een dirigent nodig die de leiding heeft. Normaal gesproken doet de CDC dat. Maar die is nu stilgevallen."

-

Vogelgriep bij mensen

Sinds 2022 zijn in Amerika 67 gevallen van vogelgriep bij mensen geweest en die waren flink ziek. Eén persoon is overleden door de ziekte, afgelopen december.

Buiten de VS zijn er 950 gevallen van vogelgriep bij mensen gevonden, volgens World Health Organization (WHO). In de helft van de gevallen leidde dat tot de dood van de besmette persoon.

Alertheid ontbreekt

Vogelgriep is op dit moment dus nog niet zo gevaarlijk voor mensen. En als een mens vogelgriep oploopt door contact met besmette dieren dan brengt die het virus niet over op andere mensen. Maar als het virus zich aanpast, kan dat zomaar wel gebeuren. Daarom is het belangrijk heel dicht op de ontwikkelingen zitten, legt Nederlandse viroloog Marion Koopmans uit.

"Dus je zou willen zien dat er heel intensief gemonitord wordt, dat gekeken wordt: waar zit dat virus allemaal precies, zien we nieuwe dieren waar het virus opduikt of duikt het op andere manieren op, hoe zien die virussen er precies uit? Dat verandert namelijk iets aan onze risicoafweging. En die alertheid daar schort het op dit moment aan", legt ze uit.

Bekijk ook

Verlies voor de toekomst

Bij de CDC en andere organisaties zijn in de eerste ronde mensen ontslagen die er nog geen jaar werkten.

Dat zijn volgens Koopmans talentvolle internationals en mensen die hun sporen hebben verdiend en korter dan een jaar geleden een carrièrestap hebben gemaakt. Je verliest met het ontslag van deze mensen dus ook veel voor de toekomst.

Robert F. Kennedy

Die toekomst zal sowieso anders worden nu er in de VS een minister van volksgezondheid is aangetreden die de toch al bestaande vaccinatie-twijfel verder aanwakkert. In zijn introductiespeech voor medewerkers van het minsterie stelde minister Robert F. Kennedy dat hij onderzoek wil laten doen naar de vraag of kindervaccinaties chronische ziekten kunnen veroorzaken.

Het vaccinatieprogramma voor kinderen is juist bedoeld om ziekte en sterfte door infectieziekten te voorkomen. In Texas is op dit moment een mazelen-epidemie en stierf een kind door de ziekte.

Europese gezondheidsdefensie

Koopmans ziet dat in de Verenigde Staten programma's voor infectieziekten stop worden gezet, wat betekent dat we meer onze eigen broek op moeten gaan houden als Europa.

"Zoals de gesprekken over militaire defensie die nu gaande zijn, moeten we ook kijken of we een Europese gezondheidsdefensie kunnen vormgeven, want Amerika laat dat voorlopig links liggen lijkt mij. We moeten meer voor onszelf gaan zorgen", sluit ze af.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant