Het omvallen van een 24 jaar oude windmolens bij Zeewolde sterkt experts in hun mening dat ook die machines regelmatig gekeurd moeten worden door een onafhankelijke partij. "De eigenaar heeft nu de vrijheid een eigen monteur te zoeken, dat moet anders."

Toen Gerard van Bussel, hoogleraar windenergie aan de TU Delft, gisteren de beelden van de de afgebroken windmolen bij Zeewolde zag, dacht hij: daar is het goed fout gegaan. "Dit had natuurlijk nooit mogen gebeuren."

'Vraagtekens bij kwaliteit'

De geknakte windmolen bij Zeewolde is 24 jaar oud en Van Bussel schat dat er van dit type ongeveer 40 in Nederland zijn neergezet. "Dit soort oude windturbines heeft een levensduur van 20 jaar. Ga je erover heen, dan zou je extra inspecties moeten doen, een APK, en het liefst door een onafhankelijke instantie. Of je moet de windmolen vervangen."

Maar dat gebeurt soms niet omdat voor nieuwere, altijd grotere, modellen geen omgevingsvergunning is. Dan kan een eigenaar ervoor kiezen om het oude model nog een paar jaar te laten doordraaien. En dat mag, mits de machine goed wordt onderhouden.

Wat ging er mis?

Wat er precies is misgegaan, wordt op dit moment onderzocht door eigenaar Vattenfall. Het energiebedrijf benadrukt dat de windmolen onlangs nog is geïnspecteerd, maar de hoogleraar heeft zo zijn twijfels over de kwaliteit van die inspectie: "Er is duidelijk iets gemist."

"Het kan van alles zijn", legt hij uit. "Het kan zijn dat de toren niet helemaal voldeed aan de kwalificaties. De dikte van de toren moet wel kloppen met de ontwerptekeningen. Maar er kan ook iets zijn misgegaan met de regeling."

Eerder problemen bij dit type

Deze 'regeling' wordt inmiddels niet meer toegepast, maar zit nog wel in oude modellen. "Deze oudere modellen draaien maar op 1 toerental en hebben geen verstelbare wieken zoals moderne windturbines. Ze kunnen dus niet harder draaien als het harder gaat waaien, en dat kan voor problemen zorgen", vertelt Van Bussel. "Dan ontstaan er trillingen waar de mast niet tegen kan."

Ook bij een andere windmolen van dit type was dit de oorzaak van een defect, zegt de expert. "Op basis van deze eerdere ervaring had Vattenfall dus wel kunnen weten dat er extra onderhoud en inspectie nodig is bij dit model."

'Geschrokken van dit incident'

De sector zelf is erg geschrokken van dit incident, laat woordvoerder Esther Sloots van de Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA) weten: "Windmolens moeten veilig zijn. Het is daarom goed dat Vattenfall onderzoek doet naar de oorzaak."

De kritiek van Van Bussel vindt de brancheorganisatie niet terecht. "Er is voor windturbines al een APK", zegt Sloots. "Een paar jaar geleden is door de normstellingscommissie met medewerking van NWEA een richtlijn opgesteld waarin staat dat een windmolen na het verlopen van de levensduur alleen nog langer in bedrijf kan blijven als er door een onafhankelijke partij een toets is gedaan."

Onafhankelijk toezicht nodig?

Voor Van Bussel gaat deze richtlijn niet ver genoeg. "Ik zou graag zien dat de Inspectie Leefomgeving en Transport deze taak op zich neemt. De inspectie doet dit al bij vliegtuigen en bij schepen, maar zouden dit ook moeten gaan doen bij windturbines."

'Controle op protocol kan beter'

Directeur Arthur Vermeulen van Pure Energy, een energieleverancier die alleen stroom verkoopt die duurzaam in Nederland wordt opgewekt, vindt het idee van een APK voor windturbines uitstekend. "Tegenwoordig hebben ze soms al een diameter van 162 meter. Er komen enorme krachten vrij. Inspectie is enorm belangrijk. Het zijn machines die je moet onderhouden, net als een auto."

Hij geeft aan erg geschrokken te zijn van de beelden uit Zeewolde. "Dit mag gewoon niet gebeuren. We kunnen niet genoeg hameren op veiligheid en zorgvuldigheid. Er is al wel een protocol 'Voortgezet Bedrijf' door de windsector ontwikkeld dat de veiligheid van een windturbine ook na 20 jaar moet garanderen. Ik heb alleen het idee dat de controle op dat protocol nog wel iets beter kan."

'Hele veilige vorm van energie maken'

Over de veiligheid van zijn eigen windmolens maakt Vermeulen zich geen zorgen. "Wij hebben alles op orde", bezweert de directeur. "Onze windturbines zijn jong en worden 4 à 5 keer per jaar nagekeken."

"We documenteren echt alles", benadrukt hij. "En om even alles in perspectief te zetten: als je elektriciteit maakt uit bruinkool loop je 800 keer meer kans op ongelukken. Dit is en blijft een hele veilige vorm van energie maken."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."