Is de luchtvaart echt maar een kleine vervuiler? 5 vragen over vliegverkeer en stikstof

Het vliegverkeer draagt voor slechts 0,1 procent bij aan het stikstofprobleem. Dat komt doordat alleen de uitstoot bij starten, landen en taxiën wordt berekend. Maar tijdens de vlucht komt er veel meer stikstof vrij, blijkt nu. Hoe zit dat eigenlijk?

Waarom wordt alleen de uitstoot gemeten tot 3000 voet?

In de luchtvaart wordt alleen de stikstofuitstoot berekend tot 3000 voet, dat is 914 meter. Binnen die hoogte starten en landen vliegtuigen, ook de uitstoot tijdens taxiën op het vliegveld wordt meegenomen. Dat registeren van de uitstoot tot 3000 voet is verplicht in Europa en dat gebeurt ook elders in de wereld. Maar onderzoeker Leon Adegeest, de man die ook het milieurapport over Lelystad Airport onderuit haalde, ontdekte dat Europa ook aanbeveelt om de uitstoot boven de 3000 voet in kaart te brengen. Andere landen, zoals België, Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk doen dit. Nederland registreert alleen tot 3000 voet.

Hoe groot is de uitstoot van vliegtuigen boven 3000 voet?

Uit een rapport uit 2002, waarin het RIVM onderzoek deed naar de totale luchtvaartuitstoot boven Nederland, blijkt volgens Adegeest dat de uitstoot boven 3000 voet veel groter is dan tijdens starten, landen en taxiën. Zo'n vijf keer zo groot. "De stikstofuitstoot tijdens starten en landen is 20 procent van de hele vlucht. Als je boven 3000 voet de uitstoot niet in kaart brengt, vergeet je 80 procent", zegt Adegeest.

Het RIVM, dat de uitstoot voor alle bronnen in kaart brengt, erkent dat de uitstoot boven 3000 voet meer is dan tijdens starten en landen. "Als wij een globale schatting maken en de hogere luchtlagen ook meenemen, dan komt de bijdrage van de luchtvaart op 0,3 procent, misschien 0,5 procent. Dan is het nog heel klein. En dan hebben we andere prioriteiten die belangrijker zijn voor de luchtkwaliteit dan stikstof", zegt Kees van Luijk, hoofd van het centrum milieukwaliteit van het RIVM.

Waarom wordt de uitstoot boven 3000 voet niet in kaart gebracht?

Aangenomen wordt dat stikstof boven 3000 voet zich mengt met andere stoffen in de lucht en vervliegt. Van Luijk: "Boven 3000 voet komen de emissies in een luchtlaag die over heel grote afstanden transporteert en waarin vrij veel stoffen zitten, dus dat is vrij complex om dat goed in kaart te brengen." Maar volgens Adegeest blijkt uit Europees onderzoek uit 2004 dat alle stikstof uiteindelijk ergens neerdaalt. Volgens Adegeest wordt de uitstoot van de luchtvaart dan ook bewust laag gehouden. "Doel is om het klein te laten lijken," zegt hij.

Van Luijk van het RIVM ontkent dit stellig. "Wij hebben geen instructie om dingen weg te laten van het ministerie, dat is niet het geval. We hebben wel een systeem waarin we ons richten op de belangrijke dingen en ook de verplichte dingen. Uiteindelijk blijft de uitstoot van de luchtvaart ook als je de bovenste luchtlagen meeneemt heel beperkt." Van Luijk wijst erop dat uiteindelijk alle stikstof, ook boven de 3000 voet wel in kaart wordt gebracht, maar niet wordt toegerekend aan bronnen, zoals de luchtvaart. Het RIVM brengt deze uitstoot onder bij de bijdrage uit het buitenland en die bedraagt 32 procent.

Hoe zit dat met de natuurgebieden?

Ook de neerslag van stikstof die boven 3000 voet wordt uitgestoten, komt uiteindelijk ergens op aarde terecht. Het is alleen niet duidelijk waar dit precies is. Dat ligt anders voor de stikstof die onder de 3000 voet wordt uitgestoten. Daarvan kan de neerslag bijvoorbeeld in natuurgebieden veel groter zijn dan het landelijke gemiddelde van 0,1 procent, zegt het RIVM. En juist voor kwetsbare natuur is die stikstof een probleem. In natuurgebieden wordt de oorspronkelijke beplanting overwoekerd door grassen, berken en brandnetels. De Raad van State heeft aangegeven dat het Nederlandse stikstofbeleid daarom op de schop moet.

Uitstoot blijft beperkt, waar maken we ons dan druk over?

Ook als de stikstofuitstoot van vliegtuigen boven 3000 voet wordt meegerekend blijft de luchtvaart een kleine speler. Zo'n 0,5 procent tegenover 46 procent die de landbouw bijdraagt. Je zou denken: waar maken we ons druk over? Maar de politiek heeft gezegd dat alle sectoren moeten bijdragen aan de oplossing van het probleem. Geen enkele sector uitgezonderd, ook de luchtvaart niet. Daarom is het volgens het Tweede Kamerlid Eppo Bruins (ChristenUnie) belangrijk om te weten wie wat uitstoot. "Als je van een sector een groot deel mist, dan moet je goed nadenken hoe je die administratie op orde krijgt."

Het wachten is nu op het tweede deel van het rapport van de commissie Remkes. Hij inventariseert het stikstofprobleem in Nederland. Het kabinet heeft hem gevraagd de bijdrage van de luchtvaart versneld in kaart te brengen.