Is de griepprik wel nodig?

Miljoenen mensen gaan ‘m weer halen deze periode. De griepprik. Ondanks de discussie over de nut en noodzaak die ieder jaar weer wordt gevoerd. Want slechts in de helft van de gevallen wordt griep voorkomen na zo’n prik. In totaal krijgen zo’n zes miljoen mensen in Nederland een oproep om het griepvaccin te halen. Het gaat dan om zestigplussers en mensen met een chronische aandoening.

Ook onder artsen en wetenschappers is er veel te doen over de effectiviteit van de vaccinatie. Zo zou het nut zou gering zijn, sluit regelmatig de prik niet aan bij het heersende virus en werkt de prik het slechtst bij mensen die hem het hardst nodig hebben: de zestigplussers. Goed handen wassen zou net zo effectief zijn. Bovendien zou de griepprik vooral de portemonnee van de huisarts spekken. De vaccinatie kost jaarlijks zo’n 37 miljoen euro. Dat is elf euro per prik. Feit is dat steeds minder mensen zich melden voor de griepprik. Tijdens de hoogtij-jaren was de dekking nog bijna tachtig procent. Maar sinds 2005 zet de daling in tot ruim 50 procent vorig jaar.  Jaap van Dissel, directeur infectieziektenbestrijding van het RIVM: “Wat we als wetenschappers het liefst willen hebben, is een vaccin dat tegen elke griep helpt. En dat je maar een keer in je leven hoeft te zetten. Zover is het helaas niet omdat het griepvirus elk jaar van jasje verandert en je ieder jaar weer een ander soort vaccin moet samenstellen.” 

Daar wordt hard aan gewerkt in laboratoria, maar het is nog onvoldoende succesvol om de jaarlijkse griepprik te vervangen. Robbert de Vries, universitair hoofddocent moleculaire pharmacie van de Universiteit Utrecht doet onderzoek naar de antigene drift van influenza. “Het griepvirus kunnen we niet zoals het poliovirus uitroeien, maar we kunnen wel onderzoeken hoe we slim met die antigene drift om kunnen gaan.” Dat onderzoekers daarbij steeds een stapje achter het griepvirus lopen, is niet anders. “Het is beter iets dan niets. Dat het vaccin het ene jaar beter werkt dan het andere jaar, maakt niet ineens dat het een minder goed vaccin is.” 

Dit kost tientallen miljoenen euro's per jaar

Huisarts en adjunct-hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde Joost Zaat denkt daar anders over. “We hebben niet zoveel bewijs ervoor. Dat is eigenlijk in de afgelopen twintig jaar ook niet heel veel sterker geworden en we blijven dus in een welles-nietesdiscussie.” Volgens hem moet er veel meer op een maatschappelijke manier gekeken worden. “Dit kost tientallen miljoenen euro’s per jaar. De vraag is of we daar nou de meeste gezondheid voor kopen. Daar zou de discussie over moeten gaan.”

Zaat ziet liever dat huisartsen met oudere mensen gaan praten over zaken als levenseinde of leefstijlverandering. “Stoppen met roken bijvoorbeeld. Het is een veel effectievere strategie om sterftecijfers naar beneden te krijgen dan de griepprik. Per jaar gaan er meer mensen dood aan roken dan aan de griep.”

De griepprik is niet verplicht. In 2016 kregen 5,8 miljoen Nederlanders een oproep om zich in oktober of november zich te laten vaccineren. Daarvan hebben 3,1 miljoen mensen ook daadwerkelijk de prik gehaald. Dat is 53,5 procent. Ieder jaar beschermt de prik tegen een andere variant van influenza. Het virus wordt opgekweekt in bebroede kippeneieren. Soms is er een mismatch, dan breekt er toch een ander griepvirus uit dan waartegen de prik bescherming biedt. Jaarlijks krijgen tussen de 10 en 15 procent van de Nederlanders griep. Afgelopen winter zijn 500.000 mensen ziek geworden door de griep.