Als je maar je best doet, kun je hier alles bereiken. Toch? De praktijk is lastiger, weet Samrawit (18) inmiddels. Ze vluchtte 10 jaar geleden uit Eritrea en kwam uiteindelijk in Nederland terecht. De tiener wil graag integreren, maar dat gaat moeizaam.

Samrawit was 14 toen ze aankwam in Nederland. "Koud. Echt héél erg koud", vertelt ze over haar eerste aanraking met ons land. "We kwamen in maart aan, en ik dacht alleen maar: oh my god, wat is dit? Ik had het nog nooit zo koud gehad."

Van Eritrea naar Almelo

6 jaar daarvoor was ze uit Eritrea gevlucht. Waarom zou je zo jong en in je eentje vertrekken? "Ik hoedde het vee samen met mijn zus. En zij vluchtte op een dag naar Ethiopië. Ik miste haar zo dat ik achter haar aan ben gegaan", vertelt ze.

"In Ethiopië kwam ik in een kamp terecht. Mijn zus was al vertrokken, via Soedan en Libië naar Duitsland." En dus was Samrawit daar alleen. Na een jaar kwam de rest van haar familie ook naar Ethiopië. Via gezinshereniging eindigde de familie uiteindelijk in Nederland, in Almelo.

'Alles komt goed'

Maar in Nederland integreren bleek moeilijk voor Samrawit. "Ik vind vooral de taal heel lastig", legt ze uit. "Daardoor lukt het niet om contact te maken." Ze heeft het gevoel dat mensen in Nederland haar 'eng' vinden. "Ik zie er anders uit, misschien ben ik ook wel anders. Ik ben bruin, maar ik ben niet eng."

Haar manier om de taal te leren is naar muziek luisteren. Haar favoriete liedjes zijn van Jaap Reesema: 'Als je voor me staat' en 'Alles komt goed'. Die laatste is ook de titel van de documentaire die over Samrawit is gemaakt. Ze heeft veel aan dat nummer gehad: "Als ik een vervelende dag heb gehad, iemand onaardig was of ik een slecht cijfer heb gehaald, luister ik dit nummer."

Bron: Eigen foto

Appelflappen bakken

In de documentaire is een scène te zien van een taalles op het ROC van Twente, waar de leerlingen appelflappen moeten bakken. Ze lezen de ingrediënten en benodigdheden op, en van de juf moet Samrawit een bord in de lucht houden.

"Ja, een bord. Iedereen weet toch wat een bord is. Zo ga ik de taal niet leren, hier heb ik niks aan", verklaart de tiener haar lichte irritatie daarover.

Kapper worden

Bovendien, vertelt een van de makers van de documentaire Lara Aerts: "Van een oude docent van Samrawit hoorde ik dat hij ook altijd appelflappen bakt met leerlingen. Zo van: ik ga iets leuks doen, in plaats van taaie stof leren. Maar als je dat op elke school moet doen, krijgen die leerlingen echt een wegtrekker: voor Samrawit was dit al de derde keer dat ze appelflappen ging bakken."

Samrawit vult aan: "Dan krijg je echt het gevoel van: hier komen we toch niet verder mee?" Ze zou dolgraag kapper worden, maar mag niet aan de opleiding beginnen tot haar taal op niveau is. "Laat me de taal gewoon in de praktijk leren. Waarom mag dat niet", vraagt ze zich af.

Bron: Eigen foto

'Lievelingsleerling'

Ondanks die tegenslagen wil Samrawit absoluut niet klagen over Nederland. Ze heeft een goede band met alle docenten en medewerkers van de verschillende scholen waar ze door de jaren heen op heeft gezeten.

"Het was echt mooi om te zien dat die allemaal kwamen kijken bij de première van de documentaire", vertelt maker Aerts. "Ze lopen allemaal met haar weg, Samrawit was een van hun lievelingsleerlingen."

Verbinding zoeken

Aerts bewondert de levenshouding van Samrawit. "Ze wil zo graag met mensen verbinden. Als het dan niet lukt om een connectie te maken via taal, omdat dat gewoon nog wat te moeilijk is, dan laat ze het wel zien in een film."

De documentaire was dan ook een idee van Samrawit zelf: ze wil uitleggen wie ze is en wat haar verhaal is. In de film laat ze haar kleinere zusje Muqat haar naspelen en zoekt ze plekken die lijken op wat ze zich herinnert uit Eritrea. Zo rent haar zusje niet door de Eritrese natuur, maar over het Lutterzand, een natuurgebied in Twente.

Als je maar je best doet?

"Ik hoop dat ik aan mensen kan laten zien wat ik heb meegemaakt, dat mensen me dan beter begrijpen", licht Samrawit haar doel met de documentaire toe. Maker Aerts vult aan: "Er is zoveel onbegrip en racisme, maar tegelijk zie je in de documentaire dat heel veel mensen echt heel aardig zijn. Docenten, mensen in de supermarkt."

De documentaire is volgens de makers een spiegel voor de samenleving. "Het beeld heerst: als je maar je best doet, kun je in Nederland alles bereiken. Maar is dat ook werkelijk zo?", zegt Aerts tot slot.

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.