In Zweden willen ze kleine kinderen bij schermen weghouden, maar vraag is of dat werkt

Kleuters en peuters die uren een kinderserie kijken of achter een tablet zitten. In Zweden zijn richtlijnen ingevoerd om dit te verminderen. Het zou namelijk niet gezond zijn. Maar is een verbod de juiste oplossing? "Is een 'quick fix.'"

Helemaal geen schermtijd voor kinderen van 0 tot 2 jaar, voor 2 tot 5-jarigen maximaal een uur per dag en - in de toekomst - een schermverbod in kleuterscholen. Het Zweeds agentschap voor Volksgezondheid kwam met deze richtlijnen om de schermtijd van kleine kinderen te verminderen.

Slechter zien en minder sociaal contact

Dat gebeurt naar aanleiding van bezorgdheid onder kinderartsen en hersenonderzoekers. In het Zweedse onderwijs wordt - net als in Nederland - steeds meer gebruik gemaakt van digitale leermiddelen. En ook in het dagelijks leven komen schermen veel voor.

Over de effecten daarvan op kinderen wordt alsmaar meer bekend, weet ook lector jeugd en media aan de Hogeschool Windesheim Peter Nikken. "We zijn redelijk zeker van de fysieke effecten, zoals slechter zien. Doordat smartphones en tablets dichtbij het gezicht worden gebruikt, moeten veel kinderen steeds jonger een bril dragen omdat ze bijziend worden." Daarbij hebben kinderen minder contact met anderen, als ze achter een scherm zitten, waardoor ze achter kunnen lopen.

'Quick fix'

Heel gek is het dus niet dat de Zweedse regering actie onderneemt. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) denkt daar hetzelfde over. Maar of een verbod de juiste oplossing is, weet Nikken niet.

"Een verbod uitvaardigen en afspraken maken, of een advies geven over hoe lang, is een vrij simpele 'quick fix'. En het meer diepgravend nadenken over: wat betekenen de media voor ons? Hoe gebruiken we die schermen? Wat kunnen we daarmee? Wat zijn de voor- en wat zijn de nadelen? Dat is veel lastiger."

Leren omgaan met media

Zo zou er volgens de lector veel meer tijd en moeite gestoken moeten worden in mediawijsheid bij kinderen. "Wat we zien is dat er vaak nagedacht wordt over regels voor hoe lang en wanneer je schermen mag gebruiken." Hij noemt daarbij het smartphoneverbod op scholen. "Smartphones de school uit en dan ben je in principe van het probleem af."

"Maar," gaat hij verder, "daarmee leren kinderen niet hoe ze goed kunnen omgaan met media. En hoe ze kritisch nadenken over wat ze zien in die media. Dat is juist ontzettend belangrijk, dat opvoeders, ouders thuis, docenten op school, het gesprek aangaan met kinderen. Net als kinderen leren rekenen en schrijven, moeten ze tegenwoordig ook leren hoe ze met beeldmedia om kunnen gaan."

Bespreken wat je ziet

Tijd is bij het maken van afspraken dus niet de enige belangrijke factor. "Als je als ouder erbij bent, samen met kinderen naar filmpjes kijkt en daarover praat, uitleg geeft, dan leren kinderen veel meer van datgene wat ze zien. Dan hebben ze daar veel meer profijt van."

"En," voegt hij eraan toe, "dan hebben ze er ook vaak meer plezier in dan wanneer ze dat alleen moeten doen." Vooral meekijken en het gesprek aangaan is dus van belang.

In Nederland?

Als je Nederland vergelijkt met Zweden, of bijvoorbeeld Frankrijk, zou je kunnen zeggen dat de Nederlandse overheid achterloopt op dit gebied. Maar volgens Nikken moet je je als overheid ook afvragen of je dit soort richtlijnen wel moet instellen. "Want hoe gaan ze dan ook handhaven? Hoe zorg je ervoor dat dat in de praktijk ook daadwerkelijk nageleefd wordt?"

Als het toch gebeurt, is het maar de vraag of veel ouders zich er daadwerkelijk aan gewoon houden, vertelt Nikken. "En of dat zij het wel een goed idee vinden."