Bijna de helft van de locaties waar vuurwerk mag worden opgeslagen, ligt in een woonwijk. Het gaat om ruim 400 plekken waar tot 10.000 kilo consumentenvuurwerk mag liggen, blijkt uit onderzoek van EenVandaag. Omwonenden lopen volgens experts groot risico.

"Dat is 400 keer heel gevaarlijk. En de vraag is dan of wij dat op een goede manier op kunnen lossen. Het antwoord is: niet", zegt brandweerman van de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers Marcel Dokter. De brandweer werkt sinds kort namelijk met een nieuwe instructie bij branden met vuurwerkopslag: defensief. "Dus alleen ontruimen en op grote afstand blijven. Wij kunnen veilig op een kilometer of 500 meter afstand gaan staan. Maar dan kunnen we de brand niet bereiken met de brandweerauto." Blussen is onmogelijk.

Bijna de helft in woonwijk

EenVandaag onderzocht op hoeveel locaties in Nederland een vuurwerkopslag zich in een woonwijk bevindt. Dit werd gedaan door cijfers op te vragen bij alle omgevingsdiensten, deze moeten de opslag controleren op onder andere de veiligheid.

In totaal gaat het uiteindelijk om 405 opslagplaatsen in woonwijken, verdeeld over heel Nederland. En daarmee zijn iets minder dan de helft van alle locaties waar consumentenvuurwerk mag liggen te vinden tussen huizen. De overige opslagplaatsen lagen bijvoorbeeld in weilanden of op bedrijventerreinen.

Ontruimen in plaats van blussen

Hulpdiensten hebben ondertussen door dat het flink mis kan gaan met dit soort opslagplaatsen. Zoals afgelopen januari in Rotterdam, waar de ambulancemedewerkers bij een brand in een garagebox zich vooral moesten richten op het ontruimen van 4.000 kilo vuurwerk in een opslag.

En in Driebergen, waar de brandweer in december van 2023 hard moest werken om te voorkomen dat een brand oversloeg naar de bijgelegen vuurwerkopslag. Vier bedrijven konden mede daardoor niet op tijd worden geblust en gingen verloren.

Onvoorspelbaar

Hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Twente René Torenvlied bekeek ruim dertig jaar aan onderzoek naar vuurwerk en uit zijn zorgen. "Wij waarschuwen dat ook commercieel vuurwerk in een opslag toch massa-explosief kan reageren bij brand. Dat betekent dat het in één keer de lucht in gaat. Allemaal tegelijk."

Uit die onderzoeken blijkt verder dat vuurwerk onvoorspelbaar is. Ook ziet de Inspectie Leefomgeving en Transport dat aangebrachte classificaties regelmatig niet kloppen: in 2023 zou 45 procent van het geteste vuurwerk niet aan de voorwaarden voldoen. "Als die classificatie niet klopt, dan weet je niet wat je moet verwachten", zegt Torenvlied.

Meldingsplicht, geen vergunningsplicht

Toch is het weigeren van opslagplaatsen op dit moment lastig. Voor opslagen van consumentenvuurwerk tot 10.000 kilo geldt namelijk een meldingsplicht en geen vergunningsplicht. De opslag moet aan allerlei veiligheidseisen voldoen, maar kan niet op basis van locatie worden geweigerd.

Een van die eisen is dat de voordeur van de opslaglocatie op slechts 8 meter afstand van een woning staat. Deze eis geldt verder niet voor woningen boven, naast of achter de opslag. "We zijn best van onze stoel gevallen dat dat zo is," zegt Torenvlied. Bij sommige opslagen blijken zelfs pal erboven appartementen te zitten."Dat is dus legaal. Men gaat er vanuit dat het veilig is. Maar dat is een verkeerde aanname."

Gevaar voor eigen leven

Ook de brandweer vindt dat het tijd is voor verandering, vertelt Dokter. Het aanpassen van een blusinstructie is volgens hem niet voldoende. "Door het onderzoek van de universiteit staat nu eigenlijk onomstotelijk vast dat ook consumentenvuurwerk massa-explosief kan zijn. Dat wisten wij allang. We hebben ook heel vaak aan de bel getrokken."

De brandweer weet namelijk niet altijd zeker waar een opslagplek ligt. "Je kunt je voorstellen dat in een klein dorp de mensen door plaatselijke bekendheid vaak weten wat er is. Maar in grotere gemeenten kom je echt voor verrassingen te staan." En bovendien betekent de nieuwe instructie niet dat de brandweer zich altijd aan de afstand gaat houden. "We gaan waarschijnlijk toch blussen. Wij gaan die mensen proberen te helpen. En dat is heel gevaarlijk, dus dat moeten we eigenlijk met elkaar niet willen en dus veranderen."

Vraag om versnelde besluitvorming

EenVandaag vroeg de veiligheidsregio's om een reactie. Ook zij, naast hoogleraar Torenvlied, geven aan de oproep van de brandweer te steunen: "De samenleving, en dus ook de brandweer, kan er nu niet meer op vertrouwen dat de veiligheids- en vergunningsvoorschriften aansluiten bij de werkelijke risico's van het vuurwerk in de opslag. Wij vragen Den Haag om versnelde besluitvorming over opslagen van vuurwerk. Daarbij zouden de nieuwste inzichten uit het onderzoek van de Universiteit Twente leidend moeten zijn."

De verantwoordelijk staatssecretaris Vivianne Heijnen laat weten de oproep van de brandweer en veiligheidsregio's te begrijpen. Voor de zomer komt zij samen met minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid met een reactie.

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."